Ba'o Te^'t VN: Le^~ ho^.i Ca^`u Ngu+ be^n pha' Tam Giang

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

Tu+` ba'o Te^'t DDinh Su+?u:

  Le^~ ho^.i Ca^`u Ngu+ be^n pha' Tam Giang
  
   Le^~ ho^.i Ca^`u ngu+ xua^'t hie^.n tre^n la`ng Cu+?a (cu+?a bie^?n) na`y co' dde^'n ga^`n 500
   na(m nay. Theo truye^`n thuye^'t thi` o^ng to^? nghe^` ca' cu?a Thua^.n An la` o^ng
   Tru+o+ng Thie^`u mo^.t ngu+o+`i que^ tu+` Thanh Ho'a va`o la^.p la`ng va` truye^`n da.y ho^.i
   le^~. Ho^.i ba('t dda^`u va`o lu'c 3 gio+` sa'ng nga`y 12 tha'ng gie^ng vo+'i nhie^`u nghi
   thu+'c trang nghie^m. Trong tie^'ng le^~ nha.c cu?a nhie^`u a^m tha`nh dda`n sa'o...
   lu'c nha(.t, lu'c khoan, ngu+o+`i ta nghe vang vo.ng ba`i va(n te^' ma` ngu+o+`i chu?
   ba'i tra^n tro.ng qui` ddo.c giu+~a ba`n tho+`. Ba`i va(n ke^? la.i co^ng ddu+'c cu?a o^ng
   to^? nghe^` ca', ngu+o+`i khai canh ne^n dda^'t la`ng Thua^.n An, ngu+o+`i dda~ truye^`n da.y
   cho ho. nghe^` buo^ng ma`nh tha? lu+o+'i, dda'nh ba('t con ca', xu'c con khuye^'c, ta.o
   ne^n mo^.t cuo^.c so^'ng a^'m no ha`ng bao ddo+`i nay. Ngoa`i ra, ba`i va(n cu~ng kho^ng
   que^n ca^`u nguye^.n cho mu+a thua^.n gio' ho`a, tro+`i e^m bie^?n la(.ng dde^? cho mo^~i
   con thuye^`n khi ra ddi giu+~a muo^n tru`ng so'ng vo^~ dde^`u ddu+o+.c tro+? la.i ye^n
   bi`nh.
   
   Sau le^~ cha'nh te^' la` pha^`n ho^.i chi'nh, ma` ngu+o+`i da^n ddi.a phu+o+ng go.i la` "dda'm
   tro`". DDa^`u tie^n la` ma`n bu?a lu+o+'i ro^`ng, mo^.t chie^'c thuye^`n nan la`m ba(`ng
   gia^'y ddu+o+.c 10 ngu+o+`i (go.i la` ddi ba.n) ga'nh, tre^n ddo' co' mo^.t ngu+ chu?, cha.y
   quanh khu vu+.c ddi`nh la`ng. Khi mo.i ngu+o+`i ddang bi. thu hu't va`o tro` die^~n
   thi` ngu+ chu? tung ra nhie^`u go'i ba'nh ke.o nho? gia? la`m mo^`i, tha^'y va^.y ca'c
   em nho? u`a dde^'n gia`nh gia^.t nhau. Tha^'y ca' dda~ "ca('n" mo^`i, ngu+ chu? be`n bu?a
   lu+o+'i ho^'t go.n dda`n ca' ddang say mo^`i ddo'. Khi ca' dda~ va`o go.n trong lu+o+'i ngu+
   chu? be`n "la(.n" va`o ba('t mo^.t con ca' to nha^'t dde^? va`o da^ng cu'ng o^ng to^? nghe^`
   ca' cu?a mi`nh, co`n la.i thi` nhu+~ng nguo+`i ddi ba.n tie^'p tu.c "la(.n" va`o ba('t va`
   giao cho "ro^~i" (nhu+~ng ngu+o+`i ba'n ca' dda~ ddu+o+.c ho'a trang) ga'nh xuo^'ng pha'
   Tam Giang dde^? "ru+?a" va` ga'nh ra cho+. ba'n. Tro` die^~n na`y lu'c na`o cu~ng thu
   hu't ha`ng nghi`n ngu+o+`i chen nhau ddu+'ng xem. Mo^.t kho^ng khi' ro^.n ra`ng vang
   le^n, giu+~a tie^'ng tro^'ng, phe`ng thu'c giu.c, tie^'ng ngu+o+`i cu+o+`i no'i va` tie^'ng
   la kho'c cu?a ca'c con ca' (ngu+o+`i) bi. ma('c lu+o+'i. Be^n ca.nh ddo' la` ca? ru+`ng ma`u
   sa('c ddo^.c dda'o cu?a nhu+~ng ngu+o+`i la`m tro`, cu?a ngu+o+`i da^n ddi du+. le^~ ho^.i ta.o
   ne^n mo^.t vu~ ho^.i ho'a trang hoa`nh tra'ng. Sau tro` bu?a lu+o+'i ro^`ng la` bie^?u
   die^~n nghe^` ca^u ca', nghe^` xu'c que^.u (dda'nh ba('t khuye^'c)... va` cuo^'i cu`ng la`
   ddua ghe tre^n pha' Tam Giang. Nhu+~ng cuo^.c ddua ghe na`y tru+o+'c kia chu? ye^'u
   la` ca'c xa^u, xo'm trong xa~, ba^y gio+`, dde^? ta(ng the^m ha`o hu+'ng Ho^.i le^~ mo+`i
   ta^'t ca? ca'c ddo^.i ddua co' tie^'ng o+? kha('p no+i trong ti?nh ve^` tham du+.. Cuo^.c ddua
   ke'o da`i suo^'t nga`y, so^i no^?i, ha^'p da^~n. Mo^.t khu'c pha' Tam Giang da`i ma^'y
   ca^y so^', do.c theo ddu+o+`ng ddua, ha`ng va.n ngu+o+`i ddu+'ng reo ho` co^? ddo^.ng ho`a
   trong tie^'ng tro^'ng, thanh la nhu+ mo^.t dda.i hi' tru+o+`ng lo^. thie^n ddang co^ng
   die^~n mo^.t vo+? tuo^`ng co^? be^` the^'.
   
   Le^~ ho^.i Ca^`u ngu+ tru+o+'c kia ddu+o+.c to^? chu+'c ha`ng na(m, nhu+ng sau na`y, theo le^.
   la`ng thi` ba na(m mo+'i to^? chu+'c mo^.t la^`n (tam nie^n dda'o le^.). Mo^.t ddie^`u dda(.c
   bie^.t la` trong nhie^`u le^~ ho^.i o+? ca'c ddi.a phu+o+ng kha'c thu+o+`ng xua^'t hie^.n te^.
   na.n ddo^`ng bo'ng, buo^n tha^`n ba'n tha'nh, te^. na.n ru+o+.u che` co+` ba.c... thi` o+? le^~
   ho^.i Ca^`u ngu+ cu?a la`ng bie^?n Thua^.n An kho^ng he^` co' nhu+~ng te^. na.n na`y. DDe^'n
   vo+'i Thua^.n An trongnhu+~ng nga`y ho^.i le^~, kha'ch tha^.p phu+o+ng chi? nhi`n tha^'y
   ddu+o+.c o+? dda^y mo^.t ru+`ng ma`u sa('c va` a^m thanh va` khi ra ddi, kho^ng co' ngu+o+`i
   kha'ch na`o la.i que^n mang theo mi`nh nhu+~ng sa?n va^.t ddu+o+.c che^' bie^'n tu+` dda^`m
   pha' va` bie^?n ca?, chu+'a ddu+.ng hu+o+ng vi. ngo.t nga`o va` ti`nh ca?m cu?a da^n la`ng
   Cu+?a. DDo' cu~ng la` lo+`i nha('c nho+? du kha'ch khi dda~ mo^.t la^`n ve^` vo+'i Thua^.n An:
   
   Vo` vo. ma` cha^'m muo^'i rang
   
   DDi mo^ cu~ng nho+' Thua^.n An ma` ve^`.
   
   Tra^`n Minh