[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]
Truong Quoc Hoc - Hue
Cha`o ca'c ba'c,
Ca'm o+n GT DQ ve^` ba`i tho+ Hue^'. Nha^n di.p ta
ddang ba`n ve^` Hue^', to^i xin go+?i ca'c ba'c ba`i
vie^'t ve^` QH ma` to^i vie^'t 3 na(m tru+o+'c.
Hoang
=================================================
MOT VAI DU KIEN LICH SU VE TRUONG QUOC HOC
... phat trien giao duc la phuong tien duy nhat de mo
mang tri oc, de dao tao nhan tai... (Vua Thanh Thai,
nguoi da ra chieu du de thanh lap truong Quoc Hoc nam
1896)
Quoc Hoc la mot ngoi truong tham lang o ta ngan song
Huong. Thanh lap dung 100 nam truoc, Quoc Hoc cung
nhu nhieu truong trung hoc cung thoi da dong mot vai
tro dang ke trong lich su Viet Nam gan day, nhat la
trong cuoc chien tranh chong Phap, va trong lanh vuc
phat trien giao duc va dao tao nhan tai cho Viet Nam.
Trong bai nay, toi xin liet ke mot vai du kien lich su
ve Quoc Hoc va mot so cuu hoc sinh noi tieng.
LICH SU SANG LAP QUOC HOC.
Truong Quoc Hoc da duoc thanh lap theo chieu du cua
vua Thanh Thai vao ngay 23 thang 10 nam 1896 va da
duoc Toan Quyen Phap A. Rousseau chap thuan vao ngay
18 thang 11 cung nam. Ten dau tien cua truong la Phap
Tu Quoc Hoc Truong, hay la truong Quoc Hoc giang day
bang tieng Phap. Cong dau tien cua truong duoc xay
mot nam sau ngay thanh lap, 1897 (Xem Photo 1). Truong
von thuoc ve trai Thuy Quan cua quan doi Viet Nam
duoi thoi vua chua nha Nguyen (Thuy Quan Ta Ngan).
Sau khi Phap xam chiem va do ho Viet Nam thi Thuy Quan
Viet Nam da bi cat giam va trai Thuy Quan da doi
di cho khac. Phan dat cu cua trai Thuy Quan da duoc
dung de xay truong Quoc Hoc, Dong Khanh, va nhieu
dinh thu cua chinh quyen do ho Phap. Luc ban dau,
truong chi co nha hieu truong va hai day nha lop
tranh, von la trai linh cu. Den nam 1911 thi truong
bi chay. Sau khi sua chua, truong lai bi chay them
mot lan nua. Ngoi truong hien tai da duoc xay vao nam
1918. Quan Phap doi ten truong thanh ^ÒLycee Khai
Dinh^Ò vao nam 1937, de tuong niem vi vua than Phap nay
va cung de lay long vua Bao Dai, con cua Khai Dinh.
Cong thu nhi cua truong da duoc xay vao dip nay (Xem
Photo 2). Trong giai doan khang chien chong Phap
1945-54 truong Quoc Hoc cung nhu nuoc Viet da bi phan
tan va di tan den nhieu vung khac nhau. Mot so lop
da phai doi ve nhieu dia diem o thanh noi Hue cung
nhung tinh nho o Thua Thien. Mot so nhung lop lon
(Cap Ba) da doi ve nhung vung khang chien chong Phap o
Thanh Hoa, Nghe An, Ha Tinh, ... Rieng o Ha Tinh,
mot so lop Quoc Hoc da duoc ket hop voi cac lop truong
Buoi va truong Vinh de thanh truong Huynh Thuc Khang.
Trong suot giai doan 1945-54, quan Phap chiem dong va
bien truong Quoc Hoc thanh mot trai linh Phap. Nam
1954, khi quan Phap bai tran thi truong Quoc Hoc duoc
giao tra lai cho chinh quyen Viet Nam. Truong bi doi
ten la Ngo Dinh Diem vao nam 1956. Cong thu ba cua
Quoc Hoc da duoc xay vao nam nay va hien van con ton
tai (Photo 3). Nam 1957 truong lay lai ten cu, Quoc
Hoc, cho den ngay nay.
NHUNG GIAO CHUC VA HOC SINH NOI TIENG CUA QUOC HOC.
Nguoi hieu truong dau tien cua Quoc Hoc la Ngo Dinh
Kha (Photo 4), than phu cua co Tong Thong Ngo Dinh
Diem. Luc do chuc vu nay duoc goi la Chuong Giao.
Ong Kha la mot vi quan thanh liem va duoc nhieu nguoi
kinh ne. Khi quan Phap ep buoc cac quan lai trieu
dinh Viet Nam ky bieu doi vua Thanh Thai thoai vi, Ong
Kha la vi quan duy nhat khong chiu ky. Do do dan
chung sau nay truyen tung hai cau tho khen ngoi long
trung thanh cua ong Kha:
Phe vua khong Kha,
Dao ma khong Bai .
De kiem soat nha truong, quan Phap bo phong mot nguoi
phu ta Chuong Giao ten la Dieudonnat . Ong Kha lam
Chuong Giao duoc sau nam. Sau do, tu 1902 den 1945
nguoi Phap bo nhiem lien tuc 21 hieu truong nguoi
Phap. Tu 1946 den nay, Quoc Hoc co 15 hieu truong,
va tat ca deu la nguoi Viet. Hieu truong hien tai cua
Quoc Hoc la Ong Dang Xuan Trung.
Sau Ong Kha, truong Quoc Hoc may man co duoc nhieu
hieu truong co kha nang va tan tam. Rat nhieu hieu
truong Quoc Hoc la nhung nha giao tien phong da dong
gop rat nhieu vao su mang Viet Nam hoa chuong trinh
giao duc trung hoc bang cach soan sach giao khoa tieng
Viet nhu la Pham Dinh Ai, Nguyen Huu Thu, Nguyen Dinh
Ham, Dinh Quy, Duong Thieu Tong, vv. Ngoai ra, truong
Quoc Hoc cung may man co nhieu giao su tan tam va duoc
hoc sinh kinh ne nhu G.S. Nguyen Duong Don, Nguyen Van
Hai (Hieu truong 1954-56), Chau Trong Ngo, Bui Ngoan
Lac, Thai Doan Nga, Le Xuan Mai, Nguyen Thuc Hao,...
Ngoai nhung giao su dang kinh tren, Quoc Hoc co mot so
giao su noi tieng nhu LM Cao Van Luan, Ngo Dinh Nhu
(em cua Ngo Dinh Diem, day su dia), va thi si Ngo Kha
(bi tinh nghi la cong san va da bi canh sat vien
L.T., mot cuu hoc sinh Quoc Hoc, danh chet khi lay
khau cung).
Suot 100 nam qua, truong Quoc Hoc da dao tao bao
nhieu the he hoc sinh khac nhau. Nhung cuu hoc sinh
Quoc Hoc duoc nhieu nguoi biet nhat la :
Chinh Tri: Pham Dinh Ai (GD Nha Hoc Chanh va Thuong
Nghi Si), Pham Van Nhu (Chu Tich Quoc Hoi thoi Ngo
Dinh Diem), Bui Huu Lan (TGD Buu Dien), Ton That Trinh
(BT Canh Nong), Ton That Thien (BT Thong Tin), Nguyen
Tat Thanh (Ho Chi Minh), Pham Van Dong, Vo Nguyen
Giap, Mai Chi Tho, Tran Quynh, Tran Phu, Ha Huy Tap,
Le Duan, Hoang Xuan Tuy (TT Giao Duc), Ha Vinh Phuong
(cuu Dai Su VN tai Duc), ...
Khoa Hoc: Dr. Ton That Tung, Le Van Lam, Ta Quang Buu,
Dr. Nguyen Canh Toan, Dang Van Ngu, ...
Thi, Van, Nhac Si: Te Hanh, Nguyen Van Thuong, Xuan
Dieu, Luu Trong Lu, Huy Can, To Huu (Nguyen Kim
Thanh), Nguyen Huu Ba, Hoang Thi Tho, ...
Nhung nganh khac: Hoang Tuy, Thai Van Trung, Dao Duy
Anh, Dinh Ngoc Lan, Le Van Lam, Truong Dinh Ngu, Thai
Van Kiem (Hoc Gia), Dr. Tang T.T. Trai, ...
Rieng o Sacramento, chung ta co mot so nguoi quen
thuoc nhu Buu Hiep, Dr. Ngo Dinh Thinh, Dr. Do Ky
Long, Hoang Xuan Thieu, Tran Kim Doan, BS. Ton That
Sang, Nguyen Xuan Mong, ...
QUOC HOC VA NEN GIAO DUC TRUNG HOC VIET NAM
Truong Quoc Hoc duoc thanh lap vao mot giai doan kho
khan cua lich su Viet Nam. Quan doi Viet Nam da bi
dai bai truoc suc manh cua quan Phap. Di theo nong
sung va ach thong tri cua Phap la nhung tu tuong ,
van minh, van hoa, va ton giao moi la. Moi nen tang
tu tuong va xa hoi Viet Nam tu ^ÑTam Cuong-Ngu Thuong^Ò
den ^ÑTu Thu-Ngu Kinh^Ò, tu Khong-Lao den Phat Giao, ...
tat ca da bi thu thach va da pha. Vi vua duong thoi,
Thanh Thai (Photo 5), la mot vi vua thong minh va yeu
nuoc. Quan Phap dua ngai len ngoi luc 10 tuoi de de
sai khien. Tuy nhien, nha vua da som thay duoc da tam
cua quan Phap va tim cach danh doc lap cho Viet Nam.
Nhan thay su thieu sot cua nen giao duc co truyen Viet
Nam, nha vua khuyen khich cac hoang than quoc thich co
gang hoc hoi duong loi duy tan cua Trung Hoa va Nhat
Ban. Nhung moi de nghi cap tien cua ngai deu bi quan
Phap bac bo. Them vao do hau het quan lai Viet Nam
trong trieu deu phuc tung theo Phap. Thanh thu nha
vua hoan toan bat luc va co lap. Nam 1903 vua Thanh
Thai di ra Bac de tron sang Trung Hoa. Tuy nhien cong
viec bi bai lo. Quan Phap dem nha vua ve Hue va kem
che chat che hon. Truoc thai do khong hop tac cua nha
vua, quan Phap doi hoi cac quan lai Viet Nam ky bieu
bat nha vua thoai vi. Khi quan Phap du cho nha vua o
lai neu nha vua chiu than Phap, vua Thanh Thai tra
loi:
Muon dan no le tung dan,
Vui chi be ngoc ngai vang rieng ta.
Nam 1907, quan Phap day vua Thanh Thai sang Phi Chau
va lap nguoi con la Hoang Tu Vinh Sang, tam tuoi, len
ngoi lay hieu la Duy Tan (Photo 6). Vua Duy Tan lon
len cung chong lai su do ho cua Phap. Nam 1916, nha
vua cung nhieu si phu da to chuc mot cuoc tong khoi
nghia de chong Phap. Tiec thay, cuoc khoi nghia bi
that bai, hon 100 liet si da bi chem, va vo so nha ai
quoc khac bi tu day. Vua Duy Tan bi quan Phap day di
Phi Chau theo cha. Hoai bao chong Phap cua hai vua
Thanh Thai va Duy Tan duoc the hien qua cau hoi cua
Duy Tan khi mot lan rua tay, ^ÓTay nhop lay nuoc rua,
the nuoc nhop thi lay gi ma rua?^Ô
Trong boi canh lich su nhu tren, vua Thanh Thai lap
truong Quoc Hoc theo loi de nghi cua Co Mat Vien nhu
sau:
^Ó... phat trien giao duc la phuong tien duy nhat de mo
mang tri thuc, de dao tao nhan tai hau giai quyet
nhung van de nhan su va hanh chanh. Phat trien giao
duc dung phuong phap la phuong tien de mo mang dan tri
va dao tao nhan tai. Trong tinh hinh hien tai ta
khong the coi thuong nhung nhan xet tren day duoc, boi
vi o nuoc ta, viec giao duc theo Khong Giao, tu
truong Quoc Tu Giam den cac truong o phu, huyen, tuy
rat pho cap va hoan toan, nhung viec giang day cac mon
hoc Tay Phuong van con thieu sot, can duoc bo cuu.
...^Ô
Khac voi truong Quoc Tu Giam, vua Thanh Thai muon hoc
sinh Quoc Hoc hoc them chu quoc ngu va Phap ngu, ngoai
chu Han. Muc dich nha vua la dao tao nhung nhan tai
Viet Nam hieu biet, co kha nang de phuc vu dat nuoc.
Trai lai, muc dich cua nguoi Phap khi mo Quoc Hoc
cung nhu nhung truong Phap khac o Viet Nam la de dao
tao mot so tri thuc nguoi Viet than Phap de giup ho
cai tri thuoc dia Viet Nam. Quoc Hoc la truong trung
hoc Phap dau tien o Viet Nam danh cho nguoi Viet.
Nhung truong khac o Viet Nam nhu la truong Buoi Chu
Van An, Petrus Ky, ... deu duoc thanh lap sau nam
1900. Nhung nam dau tien duoi Chuong Giao Ngo Dinh
Kha, chuong trinh giao duc o Quoc Hoc bao gom day du
Nho hoc, quoc ngu, va Phap ngu. Den khi nhung hieu
truong Phap len thay thi Nho hoc va quoc ngu bi bo
bot, va chuong trinh giao duc o Quoc Hoc dan dan bi
Phap hoa hoan toan. Tuy nhien chuong trinh giao duc
thuc dan da khong dap tac long yeu nuoc cua nhieu hoc
sinh Quoc Hoc. Trai lai, nhung bai hoc lich su va xa
hoi Phap, nhung tu tuong tien bo va binh dang xa hoi
cua Jean Jacques Rousseau, nhung tu tuong ve tu do dan
chu o Au Chau, nhung bai hoc ve cuoc cach mang 1789
cua Phap, ... da khoi len long yeu nuoc cung gieo mam
mong cach mang chong Phap trong long nhieu hoc sinh
Viet Nam.
Nam 1945, sau khi quan Nhat dao chinh quan Phap o
Viet Nam, Quoc Hoc la truong dau tien o Viet Nam da
ap dung chuong trinh giao duc trung hoc bang tieng
Viet ma nhieu nguoi goi la chuong trinh Hoang Xuan
Han. Chuong trinh nay da duoc mot so giao su o Hue
(phan dong la giao su Quoc Hoc) soan thao trong mot
thoi gian ky luc duoi su don doc cua Bo Truong Bo Giao
Duc va My Thuat Hoang Xuan Han (chinh phu Tran Trong
Kim). Vua Bao Dai da ky du de chap nhan chuong trinh
nay cung nam 1945. Chuong trinh Hoang Xuan Han da
duoc ap dung ngay voi khoa thi tu tai bang tieng Viet
dau tien nam 1945.
100 nam truoc day, truong Quoc Hoc da duoc thanh lap
khi Viet Nam dang quan quai duoi ach thong tri cua
thuc dan Phap. Bao nam qua, Quoc Hoc da dao tao nhieu
nhan vien trung thanh de phuc vu chinh quyen thuoc dia
Phap. Tuy nhien cung chinh Quoc Hoc va nhieu truong
Phap khac o Viet Nam da dao tao nhieu tri thuc Viet
Nam yeu nuoc. Mot so hoc sinh dau tien cua Quoc Hoc
nhu Le Dinh Duong, con quan thuong thu bo binh Le Dinh
Nguyen, da tham gia cuoc khoi nghia chong Phap cua vua
Duy Tan. Nhieu cuu hoc sinh Quoc Hoc khac da bieu
tinh, dau tranh, va giup dem lai su sup do cua chinh
quyen thuoc dia Phap. Muc dich cua Vua Thanh Thai khi
thiet lap truong Quoc Hoc nhu vay da duoc thanh tuu.
Viet Nam ngay nay dang bi nho nhop boi nhung y thuc he
ngoai lai va phi dan toc. Nhung loi de nghi hon 100
nam truoc cua Co Mat Vien nay van con thich ung voi
hien tinh cua nen giao duc Viet Nam. Mong rang truong
Quoc Hoc se ton tai mai mai de tiep tuc giao duc va
dao tao them nhieu the he hoc sinh Viet Nam hieu biet
va yeu nuoc trong tuong lai.
Nguyen D. Hoang
Tai Lieu Tham Khao:
1. Dac San Ky Niem 100 Nam Quoc Hoc, 60 Nam Dong
Khanh, San Jose, 1996.
2. Dac San 100 Nam Truong Quoc Hoc Hue, Quoc Hoc,
1996.
3. Nguyen Khac Ngu, Viet Nam, Nhung Hinh Anh Xua,
Canada, 1986
4. Pham Van Son, Viet Su Toan Thu, 1960.
5. Tieng Song Huong, Ky Niem 100 Nam Truong Quoc Hoc
(1896-1996), Dallas, Texas, 1996
_________________________________________________________
Do You Yahoo!?
Bid and sell for free at http://auctions.yahoo.com