Thu+? nhi`n ve^` xu hu+o+'ng trong tho+`i su+. cu?a van ho.c Vie^.t nam (I)

[Aiviet Nguyen <aiviet2@yahoo.com>]

Hi ba` con,

   Nha^n chuye^.n tranh lua^.n ga^`n dda^y to^i tha^'y co' le~ ca^`n
co' mo^.t ca'ch nhi`n xa ho+n ve^` nhu+~ng su+. kie^.n tho+`i su+.
trong va(n ho.c Vie^.t nam. Dde^? hie^?u nhu+~ng su+. kie^.n nhie^`u
khi no' cu~ng co' he^. tho^'ng "ddie^?n ti'ch" cu?a no'. To^i kho^ng
ddo^`ng y' vo+'i anh TP ve^` chuye^.n "ddo.c la` bie^'t lie^`n". Trong
nhu+~ng va^'n dde^` gia?n ddo+n thi` ddu+o+.c. Khi va^'n dde^` co'
ti'nh phu+'c ta.p thi` ca^`n tha^.n tro.ng ho+n. 

   Trong khoa ho.c thi` co' ca'c qua' tri`nh Markov, muo^'n hie^?u
mo^.t qua' tri`nh ma` chi? nhi`n va`o mo^.t su+. kie^.n ga^`n nha^'t
kho^ng bao gio+` ddu? ma` pha?i nhi`n ca? tie^'n tri`nh. No'i mo^.t
ca'ch da^n gian thi` "Oan co' dda^`u, no+. co' chu?". Trong la`ng va(n
ho.c cu~ng co' nhu+~ng a^n oa'n giang ho^` ma nhu+~ng ngu+o+`i theo
do~i nhie^`u na(m mo+'i hie^?u. To^i may ma('n co ddu+o+.c mo^.t so^'
co+ ho^.i ne^n cu~ng thu+? tri`nh ba`y ma.ch la.c. To^i kho^ng muo^'n
thuye^'t phu.c ai tin ca'i gi` ca?. Vi` na('m ddu+o+.c thu+.c te^' la`
do go'c nhi`n va` cu~ng do co+ duye^n cu?a ca'c ca' nha^n. Hie^?u sai
va^'n dde^` ( co' the^? to^i la` mo^.t trong so^' ddo') la` thie^.t
tho`i ca' nha^n pha?i chi.u.

    Va(n ho.c Vie^.t nam sau na(m 1975 co' nhu+~ng ddie^?m dda'ng
nho+'. Va^~n co`n nhu+~ng nho'm ba?o thu? ra ddo+`i tu+` ca'n bo^.
tuye^n truye^`n xa~ tha`nh nha` phe^ bi`nh ly' lua^.n va` nhu+~ng nho'm
ba?o thu? ( co' nhu+~ng gia'o su+ Ta^y ho.c dda`ng hoa`ng). Co' nha`
tho+, nha` va(n co`n gu+?i tho+ cho Dda?ng kie^'n nghi. "ky? lua^.t"
100 nha` tho+ va(n kha'c vi` "co' va^'n dde^`". Ho. no'i ra(`ng va(n
ho.c ddang co' va^'n dde^`. Ddo' la` va^'n dde^` cu?a nhu+~ng na(m
1970. 

    Su+. chuye^?n bie^'n dda'ng ke^? trong va(n ho.c ddu+o+.c ghi
nha^.n ta.i Dda.i Ho^i Dda?ng vie^n cu?a Ho^.i Nha` va(n. Ta.i Ho^.i
nghi. na`y ca'c nha` va(n o+? chie^'n tru+o+`ng ve^` dda~ ti'ch cu+.c
dde^` nghi. ddo^?i mo+'i va` thu+.c te^' dda~ dda(.t la.i va^'n dde^`
no^.i dung cu?a van ho.c hie^.n thu+.c xa~ ho^.i chu? nghi~a. Ba?n
dde^` da^~n dda~ go+.i y' ba`n la.i va^'n dde^` chu+'c na(ng mo^ ta?
hie^.n thu+.c cu?a va(n ho.c. 

    Ba?n dde^` da^~n ddo.c buo^?i sa'ng thi` buo^?i chie^`u o^ng To^'
Hu+~u dda~ dde^'n uo^'n na('n la.i. Lua^.n ddie^?m chi'nh la` "Tre^n
ddu+o+`ng ddi pha?i co' co^.t ca^y so^'. Ddo'i lo`ng a(n mo^.t qua?
sim. Ne^'u ai hu?y co^.t ca^y so^' thi` la` vo^ lu+o+ng ta^m". Ne^'u so
sa'nh vo+'i no^.i dung cu?a ba?n dde^` da^~n thi` co' the^? tha^'y y'
cu?a o^ng To^' Hu+~u kho^ng pha?i pha?n ddo^'i y' ve^` chu+'c na(ng
cu?a va(n ho.c, ma` o^ng tin su+. pha't trie^?n pha?i tu+`ng bu+o+'c.
O^ng no'i " dda(.t va^'n dde^` su+' me^.nh cao ca? cu?a va(n ho.c thi`
cao qua'. Cao qua' ddo^'i vo+'i to^i va` la.i ca`ng cao so vo+'i anh
Nguye^n Ngo.c" ( O^ng To^' Hu+~u tha^'p, o^ng Nguye^n Ngo.c co`n tha^'p
ho+n).

   Tuy nhie^n tha('ng lo+.i quan tro.ng cu?a ho^.i nghi. la` xo'a so^?
uy ti'n khoa ho.c cu?a nho'm ba?o thu?. Gia'o su+ Ta^y ho.c ba?o thu?,
nha` ly' lua^.n ca'n bo^. xa~, nha` tho+ ca?nh sa't bi. ne^u ddi'ch
danh bo+?i Che^' Lan Vie^n. O^ng Che^' Lan Vie^n dda~ nha^.n thu+'c
tho+`i ddie^?m ra^'t chi'nh xa'c va` du`ng ddo`n ba^?y ra^'t khe'o vo^
hie^.u hoa' bo.n ngu+o+`i na`y trong mo^.t ba?n tham lua^.n ra^'t hu`ng
ho^`n va` sa('c be'n. Ma^'y o^ng na`y toan pha?n bie^.n nhu+ng, nhu+ng
ca'c nha` va(n qua^n ddo^.i tre? dda~ la o' go~ ba`n kho^ng cho ho.
le^n die^~n dda`n. Ma^'y tay nay ma(.t ta'i nga('t run ra^?y va` tu+`
ddo' ma^'t ma(.t ta.i ca'c su+. kie^.n va(n ho.c tie^'p theo.

    Ma(.c du` Ba?n dde^` da^~n ta.i ho^.i nghi. na`y kho^ng ddu+o+.c
co^ng bo^' va` kho^ng co' ke^'t qua? nhu+ng tre^n ha^.u tru+o+`ng
nhu+~ng suy nghi~ theo lo^'i na`y ba('t dda^`u la` Lo+`i ai ddie^'u cho
va(n ho.c pha?i dda.o cu?a Nguye^~n Minh Cha^u va` ly' lua^.n cu?a
Hoa`ng Ngo.c Hie^'n ve^` chu? nghi~a hie^.n thu+.c pha?i dda.o la`
tho+`i su+. so^i no^?i cu?a tho+`i cuo^'i 70. Ma(.c du` cu~ng bi. ca'c
gia'o su+ va` ca'c nha` ly' lua^.n phe^ bi`nh "dda'nh dda'" ra tro`.
Nhu+ng dda so^' ca'c nha` hoa.t ddo^.ng va(n ho.c tha^'y ra(`ng nhu+~ng
su+. "dda'nh dda'" ddo' kho^ng co`n hu` do.a ddu+o+.c ai. Ngu+o+`i
thu+'c gia? dda~ tha^'y tru+o+'c dda~ cha^'m du+'t mo^.t tho+`i ky`,
khi ca'c nha` ly' lua^.n "co' tie^'ng" ( a` la Hoang Linh) va` ddo^.c
quye^`n co' y' kie^'n la` su+. nghie^.p cu?a mo^.t ngu+o+`i pha?i cha^m
du+'t. O^ng Hoa`ng Ngo.c Hie^'n va^~n giu+~ nguye^n uy ti'n cu?a mi`nh
trong gio+'i va(n ho.c va` vi. tri' cu?a mi`nh ta.i tru+o+`ng vie^'t
va(n. 

     Khoa?ng tho+`i gian ddo' o^ng Tra^`n Ddo^. la^`n lu+o+.t la`m
tru+o+?ng ban Va(n ho'a Va(n nghe^. va` Vie^.n tru+o+?ng Vie^.n Va(n
ho'a. Ta.i Vie^.n na`y dda~ co' nhie^`u cuo^.c to.a dda`m tu+o+ng
ddo^'i co+?i mo+? ve^` va(n ho.c.

     Ve^` ma(.t ta'c pha^?m thi` va`o nhu+~ng na(m 1975 
Nguye^~n Ma.nh Tua^'n ddu+o+.c tha`nh hie^.n tu+o+.ng vo+'i bo^. ba
"Nhu+~ng Khoa?ng ca'ch co`n la.i", "Ddu+'ng tru+o+'c Bie^?n" va` "Cu`
Lao Tra`m". 

    Nguye^~n Ma.nh Tua^'n la` mo^.t nha` va(n co^ng nha^n. Anh co'
mo^.t su+. quan sa't ra^'t sa('c sa?o, mo^.t nha.y ca?m tho+`i su+.
ba^?m sinh va` mo^.t o'c pha^n ti'ch ra^'t tho^ng minh. Co' the^? ve^`
thie^n ba^?m anh kho^ng pha?i la` mo^.t nha` va(n xua^'t chu'ng va`
chu+a cha('c dda~ co' na(ng khie^'u nhu+ nhu+~ng ca^y bu't cu`ng tho+`i
nhu+ Nha^.t Tua^'n.
Tuy nhie^n ca'c ta'c pha^?m cu?a anh co' mo^.t tie^'ng vang lo+'n va`
co' mo^.t y' nghi~a xa~ ho^.i trong co^.ng ddo^`ng va(n ho.c.

   Co' the^? nga`y nay nhi`n la.i bo^. bao ta'c pha^?n chu'ng ta cu~ng
kho^ng tha^'y gi` dda(.c bie^.t, ngoa`i mo^.t ky~ thua^.t xa^y du+.ng
to^'t va` vo^'n so^'ng phong phu'. Ca'c ta'c pha^?m na`y cu~ng theo
sa't ca'c
nghi. quye^'t cu?a Dda?ng trong ddo+.t "dda'nh" tu+ sa?n va` ca'c nghi.
quye^'t TW ve^` xa^y du+.ng co^ng nghie^.p va` No^ng nghie^.p. Tuy
the^' du+o+'i pha^n ti'ch va` sa('c sa?o cu?a NMT, ngu+o+`i ta tha^'y
anh co' nhu+~ng pha't hie^.n mo+'i ve^` "hie^?u la.i" no^.i dung cu?a
ca'c chu? tru+o+ng du+o+'i mo^.t go'c ddo^. nha^n ba?n. Tuy nhie^n
pha^`n tinh te^' nha^'t la` Nguye^~n Ma.nh Tua^'n dda~ dde^` cao
nhu+~ng con ngu+o+`i ca' nha^n, chi? ra nhu+~ng da^'u hie^.u ddo^`i
ba.i i't ddu+o+.c no'i to+'i. Nhu+ mo^.t kie^'n tru'c su+ ta`i ti`nh
anh xa^y du+.ng mo^.t ca'ch ca'c tuye^'n nha^n va^.t nhu+ mo^.t tra^.n
dda'nh. Vi` va^.y ta'c pha^?m cu?a anh ddu+o+.c cha^'p nha^.n tu+` ca'c
go'c ddo^. kha'c nhau. Kha(?ng ddi.nh vai tro` cu?a con ngu+o+`i vo+'i
dda^`u ddu? ba?n cha^'t ca'c ma(.t kha'c nhau cu?a no' co' le~ la`
ddo'ng go'p lo+'n nha^'t cu?a Nguye^~n Ma.nh Tua^'n co`n ho+n gia' tri.
va(n ho.c trong ca'c ta'c pha^?m cu?a anh.

   Nhu+ va^.y trong tho+`i ky` na`y co' the^? no'i co' ba ho`n dda'
ddu+o+.c dda(.t ra dde^? mo+? ddu+o+`ng trong va(n ho.c: Su+. xo'a so^?
cu?a ca'c co^' dda.o va(n ho.c cu?a Che^' Lan Vie^n, Hi`nh tu+o+.ng con
ngu+o+`i ca' nha^n vo+'i ca'c ma(.t ddo^'i la^.p cu?a Nguye^~n Ma.nh
Tua^'n va` su+. phong phu' nhie^`u ma(.t cu?a va(n ho.c tuye^n ngo^n
bo+?i Nguye^~n Minh Cha^u va` pha't trie^?n ly' lua^.n cu?a Hoa`ng
Ngo.c Hie^'n.

(Co`n tie^'p)

_________________________________________________________
Do You Yahoo!?
Get your free @yahoo.com address at http://mail.yahoo.com