[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]

Fw: Nha^.n ddi.nh ve^` Nguye^~n Va(n Vi~nh



Cha`o ca'c ba'c
Ba'c Tua^'n Nguye^~n vu+a` go+?i va` nho+` to^i fwd  mo^.t ba`i  ve^` nha`
va(n Nguye^~n Va(n Vi~nh do mo^.t ngu+o+`i trong nu+o+'c vie^'t. Ba`i vie^'t
chu+'a nhie^`u tu+ lie^.u, nhu+ng ti'nh xa'c thu+.c thi` kho^ng bie^'t the^'
na`o, va` co' the^? ga^y tranh lua^.n. To^i xin chuye^?n dde^'n ca'c ba'c
dde^? ddu+o+.c "ro^.ng ddu+o+`ng ngo^n lua^.n".
Nha^n dda^y, to^i cu~ng ghi la.i theo ta`i lie^.u to^i hie^.n co' mo^.t i't
chi tie^'t ve^` tie^?u su+? o^ng Nguye^~n Va(n Vi~nh, ngu+o+`i ddo^`ng
tho+`i, ddo^`ng nghie^.p, va` co' the^? coi nhu+ la` "ddo^'i thu?" cu?a o^ng
Pha.m Quy`nh (o^ng NVV cho^'ng ddo^'i Nho gia'o, xa~ ho^.i phong kie^'n,
chu? tru+o+ng A^u ho'a, v.v...).
Nguye^~n Va(n Vi~nh (1882-1936)  co' bu't hie^.u Ta^n Nam Tu+?, Dda`o thi.
Loan, ngu+o+`i ti?nh Ha` Ddo^ng , to^'t nghie^.p tru+o+`ng Tho^ng ngo^n,
ddu+o+.c bo^? la`m thu+ ky' toa` su+'. La`m chu? bu't ca'c to+` ba'o Dda.i
Nam Dda(ng co^? tu`ng ba'o (1907), Lu.c Ti?nh ta^n va(n (1010), Ddo^ng
Du+o+ng ta.p chi' (1913), Trung Ba('c ta^n va(n (1915), va` chu? tru+o+ng
ca'c to+` ba'o Pha'p va(n. Ngoa`i ra o^ng co`n tham gia ca'c hoa.t ddo^.ng
chi'nh tri. nhu+ ho^.i vie^n tha`nh pho^' Ha` No^.i, ho^.i Tu+ Va^'n Ba('c
ky`.
Ta'c pha^?m dda'ng ke^? nhu+ : Di.ch tho+ ngu. ngo^n cu?a La Fontaine,
tie^?u thuye^'t Ba ngu+o+`i Ngu+. La^m pha'o thu?, Nhu+~ng Ke? Kho^'n Na.n,
ki.ch Tru+o+?ng gia? Ho.c La`m Sang ,vv...Vie^'t ca'c lua^.n thuye^'t : Xe't
Ta^.t Mi`nh, Pha^.n La`m Da^n, Chi?nh DDo^'n Ca'ch Cai Tri. La`ng xa~,
Nho+`i Dda`n Ba`
Nguye^~n Ho`a

Hi anh Ho`a,
Go+?i anh ba`i vie^'t cu?a Nguye^~n Tha`nh (trong nu+o+'c)
vie^'t ve^` NVV.  O^ng na`y cu~ng co' khuynh hu+o+'ng xe't o^ng
Vi~nh qua connection ve^` su+. nghie^.p va(n chu+o+ng va` quan
ddie^?m chi'nh tri.  Kho^ng co^ng ba(`ng chu't na`o.
To^i ddo^`ng y' la` co' nhie^`u ddie^`u dda~ ddu+o+.c
vie^'t ve^` ca'c nha^n va^.t no^?i tie^'ng cu~ ca^`n ddu+o+.c
xem xe't la.i, nhu+ng kho^ng ne^n limit cho ai ca?.

Ne^'u tha^'y ddu+o+.c anh fwd le^n cho ba` con vnsa ddo.c
cho+i.
TVN

The^m tu+ lie^.u va` nha^.n ddi.nh ve^` nha^n va^.t Nguye^~n Va(n Vi~nh
Nguye^~n Va(n Vi~nh la` nha^n va^.t li.ch su+? kha' dda(.c bie^.t.
Sinh tho+`i dda~ ddu+o+.c nhie^`u ngu+o+`i no'i dde^'n. Sau khi o^ng qua
ddo+`i tu+` ba^'y dde^'n nay co' kho^ng i't ba`i vie^'t ve^` o^ng. Ma^'y
na(m ga^`n dda^y, ca'c ba'o Ha` No^.i mo+'i, Ngu+o+`i la`m ba'o, Xu+a va`
nay, va` The^? thao va` Va(n ho'a (tha'ng 6-1999), nha^n nga`y Nha` ba'o
Vie^.t Nam, co' nhu+~ng ba`i vie^'t ve^` o^ng.
Ne^'u tru+o+'c kia co' ba`i le^n a'n, la.i co' ba`i minh oan va`
dde^` cao Nguye^~n Va(n Vi~nh, thi` ga^`n dda^y, xu hu+o+'ng ca ngo+.i
ta`i na(ng va` co^ng lao cu?a o^ng ddo^'i vo+'i ba'o chi', va(n chu+o+ng,
di.ch thua^.t, co^' ti`nh bo? qua hay kho^ng bie^'t ve^` nhu+~ng ma(.t
tra'i trong cuo^.c ddo+`i cu?a o^ng ddang lan ro^.ng ma` kho^ng tha^'y
co' lo+`i ba`n la.i\.
Co' le~ mo.i ngu+o+`i dde^`u co^ng nha^.n tri' tho^ng minh tuye^.t
vo+`i hie^'m co' cu?a o^ng, mo^.t ngu+o+`i la`m ba'o, vie^'t ba'o, di.ch
va(n xuo^i va` va(n va^`n chu+~ Pha'p ra chu+~ Vie^.t va` ngu+o+.c la.i
tha^.t ta`i ti`nh. Cho dde^'n ba^y gio+` va^~n co' mo^.t so^' ba?n di.ch
chu+a co' ngu+o+`i na`o di.ch hay ho+n o^ng va` ca'c di.ch gia? va^~n coi
o^ng la` ba^.c tha^`y\.
Co' ngu+o+`i nhi`n o^ng chi? la` nha` di.ch thua^.t, kho^ng pha?i
la` nha` va(n. To^i kho^ng ta'n tha`nh. To^i cho ra(`ng, va(n o^ng the^?
hie^.n qua va(n ba'o chi', ky' su+., pho'ng su+., tu`y bu't, tie^?u lua^.n
va` ca? va(n di.ch tha^.t hay\. Ba`i Hu+o+ng So+n ha`nh tri`nh do ta'c
gia? vie^'t ba(`ng chu+~ Pha'p dda(ng tre^n ba'o Notre journal na(m 1909,
sau tu+. di.ch ra chu+~ Vie^.t, dda(ng tre^n DDo^ng Du+o+ng ta.p chi' ca'c
so^' 41, 42, 43, 44, 45, ra ca'c nga`y 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3-1941,
la` mo^.t ba`i ky' ra^'t hay, xu+a nay chu+a co' ba`i tha(m Hu+o+ng So+n
na`o vie^'t hay nhu+ the^'!
To^i muo^'n ddu+a ra mo^.t chu't tu+ lie^.u li.ch su+? ve^`
Nguye^~n Va(n Vi~nh dde^? tha^'y ma(.t kha'c trong cuo^.c ddo+`i o^ng,
go'p pha^`n la`m ca^n ddo^'i quan nie^.m ve^` o^ng.
Theo ke^' hoa.ch cu?a thu+.c da^n Pha'p, Nguye^~n Va(n Vi~nh
ddu+o+.c ddu+a ra la`m Chu? bu't DDo^ng Du+o+ng ta.p chi' se~ xua^'t ba?n
va`o tha'ng 7-1913. Nhu+ng to+` ba'o dda~ ddu+o+.c ra vo^.i va~, ma^'t
chu? ddo^.ng, so^' 1 pha't ha`nh nga`y 15-5-1913. Theo DDo^ng Du+o+ng ta.p
chi' so^' 5, nga`y 12-6-1913: dda'ng le~ tha'ng 7-1913 ba'o mo+'i ra,
nhu+ng "trong nu+o+'c nha` co' vie^.c nguy, cho ne^n pha?i vo^.i va`ng
ma` in ra" .
Vie^.c "nguy" dde^? pha?i vo^.i ddo' la` gi`? Pha?i cha(ng la`
ga^y loa.n?
DDo' kho^ng co' ly' do na`o kha'c ngoa`i hoa.t ddo^.ng ye^u
nu+o+'c cho^'ng thu+.c da^n Pha'p. Nga`y 12-4-1913, Pha.m Va(n Tra'ng
gie^'t Tua^`n phu? Tha'i Bi`nh Nguye^~n Duy Ha`n, tay sai cu?a Pha'p;
nga`y 26-4-1913, Nguye^~n Va(n Tu'y ne'm bom va`o kha'ch sa.n Ha` No^.i,
gie^'t hai te^n thie^'u ta' Pha'p, la`m sa'u te^n bi. thu+o+ng.
Gio+'i ca^`m quye^`n thu+.c da^n tha^'y ca^`n pha?i co' mo^.t
to+` ba'o dde^? tra^'n an du+ lua^.n; xuye^n ta.c su+. tha^.t ve^`
nhu+~ng ha`nh ddo^.ng ye^u nu+o+'c; tuye^n truye^`n cho tu+ tu+o+?ng no^
le^. ha`ng phu.c Pha'p, dde do.a khu?ng bo^' nha^n da^n ta ba(`ng sa('t
va` ma'u\.
Trong so^' 1, co' nhu+~ng ca^u: "Pha?i ddo^`ng ta^m ma` ddem
va(n chu+o+ng ho.c thua^.t, ddem a^n hue^. va(n minh ma` khua sa'o che
la^'p ddu+o+.c nhu+~ng lo+`i ga^y loa.n..."
Nguye^~n Va(n Vi~nh dda? ki'ch nhu+~ng ngu+o+`i ye^u nu+o+'c la`
"hu? nho", "ngu bie^'n","no'i nha?m": "Ma^'y ddu+'a ba?o nha?m xui ca`n,
ta ne^n bo? ro. la(n so^ng" (Ba`i Phu+o+ng tra^m).
So^' 2, nga`y 22-5-1913, Nguye^~n Va(n Vi~nh dda? ki'ch ddi'ch
danh Phan Bo^.i Cha^u, Ky` DDo^`ng, Kho'a Ti?nh, v.v. la` "bo.n dda.i
dde^?u". Nhu+~ng ngu+o+`i tham gia vu. Ha` Tha`nh dda^`u ddo^.c
(27-6-1908) la` "ddu+'a o+? pha?n tha^`y".
Nhie^`u thu+ na(.c danh chu+?i Vi~nh gu+?i dde^'n to`a soa.n
DDo^ng Du+o+ng ta.p chi' o+? 20 - ddu+o+`ng Ca-ro^\. DDe^m 8-9-1914,
Nguye^~n Va(n Vi~nh bi. nhu+~ng ngu+o+`i ddo'n ddu+o+`ng cha^`n cho
mo^.t me? kha' ddau o+? pho^' Ha`ng Bo^ng, phang ma^'y ga^.y va`o
co^? tay tra'i, ga'y, lu+ng dde^? ca?nh ca'o ve^` nhu+~ng ba`i ba'o
xu ni.nh thu+.c da^n, cho^'ng nhu+~ng hoa.t ddo^.ng ye^u nu+o+'c. Du+
lua^.n no'i, nhu+~ng ngu+o+`i dda'nh Vi~nh la` ho.c sinh trung ho.c,
sinh vie^n. Nga`y 10-9-1914, so^' 64, ba'o co' ba`i Ca('n tro^.m dde^?
pha?n ddo^'i nhu+~ng ngu+o+`i ha`nh hung va` thanh minh vo+'i co^ng
chu'ng.
Ta'c pha^?m Va(n thi si~ tie^`n chie^'n cu?a Nguye^~n Vy~
ddu+o+.c Nha` xua^'t ba?n Ho^.i Nha` va(n ta'i ba?n na(m 1994, o+?
trang 25 vie^'t: (Nguye^~n Va(n Vi~nh) "la` ngu+o+`i ra^'t ye^u nu+o+'c,
ye^u da^n, mo^.t nha` a'i quo^'c cha^n chi'nh". Vie^.c dda'nh gia' nha^n
va^.t trong mo^.t ta'c pha^?m xua^'t ba?n o+? Sa`i Go`n tru+o+'c nga`y
gia?i pho'ng la` quye^`n cu?a ta'c gia?. Nhu+ng khi ta'i ba?n o+? Ha`
No^.i na(m 1994, Nha` xua^'t ba?n dde^? nguye^n nhu+ va^.y la` mo^.t
sai la^`m. DDa'ng tie^'c la` kho^ng co' mo^.t ba`i ba'o, mo^.t nha`
bi`nh lua^.n va(n ho.c hay nha` su+? ho.c na`o le^n tie^'ng ve^` sai
la^`m cu?a Nha` xua^'t ba?n Ho^.i Nha` va(n. Cha(?ng le~ pha^`n tu+?
dda? ki'ch, ma.t sa't nhu+~ng ngu+o+`i ye^u nu+o+'c nhu+ Phan Bo^.i
Cha^u, Ky` DDo^`ng... la.i cu~ng la` ngu+o+`i ye^u nu+o+'c cha^n chi'nh
sao\?
Phan Kho^i vie^'t dda(ng ba'o So^ng Hu+o+ng so^' 1, nga`y
1-8-1935: "Ye^u o^ng Vi~nh, nga`y nay ngu+o+`i ta ddo`i du+.ng tu+o+.ng
ddo^`ng cho o^ng; nhu+ng mu+o+`i na(m ve^` tru+o+'c, ghe't o^ng Vi~nh,
ngu+o+`i ta dda~ le^n a'n o^ng la` pha?n quo^'c, la` ba'n nu+o+'c !
"DDe^`u kho^ng ddu'ng ca?. Tru+o+'c sau lua^.n ve^` o^ng,
ngu+o+`i ta dde^`u bi. ca?m ti`nh xo^ dda^?y".
"Ky` thu+.c, o^ng Vi~nh kho^ng co' ca'i to^.i gi` dde^'n go.i
la` pha?n quo^'c hay ba'n nu+o+'c, va` o^ng cu~ng kho^ng co' ca'i co^ng
gi` dde^? quo^'c da^n pha?i du+.ng tu+o+.ng ddo^`ng cho o^ng".
Quo^'c Anh vie^'t trong Xu+a va` nay so^' 27, tha'ng 5-1995,
ve^` Nguye^~n Va(n Vi~nh "nhu+ ngu+o+`i ddi tie^n phong va` nhie^.t
huye^'t vo+'i su+. nghie^.p pha't trie^?n chu+~ quo^'c ngu+~, ba'o chi',
ki.ch no'i, ddie^.n a?nh....".
o+? dda^y co' va^'n dde^` quan ddie^?m ca^`n ba`n: ddi tie^n
phong trong li~nh vu+.c ba'o chi' dde^? phu.c vu. ai\? Cho^'ng ai\?
Tuye^n truye^`n nha^n da^n ta cu+' cu'i dda^`u la`m no^ le^. cho thu+.c
da^n Pha'p, chu+?i bo+'i ngu+o+`i ca^`m co+` ddi tie^n phong trong
ddo^.i ngu~ nhu+~ng ngu+o+`i ye^u nu+o+'c la` xu'c pha.m dde^'n tinh
tha^`n truye^`n tho^'ng, ti`nh ca?m ye^u nu+o+'c cu?a ca? da^n to^.c,
ddie^`u ddo' cu~ng dda'ng bie^?u du+o+ng, ca ngo+.i sao\?
DDu'ng, ba'o chi' la` mo^.t vu~ khi' dda^'u tranh. o+? dda^y,
Nguye^~n Va(n Vi~nh du`ng vu~ khi' na`y dda^m va`o nhu+~ng ngu+o+`i
ye^u nu+o+'c, va`o ddo^`ng ba`o mi`nh dde^? la`m vui lo`ng ke? thu`,
chu+' kho^ng pha?i la` la`m ngu+o+.c la.i\.
o+? trang 26 cu?a so^' Xu+a va` nay na`y, ta'c gia? ddu+a la.i
ddu'ng ca'c ca^u ddo^'i vie^'ng Nguye^~n Va(n Vi~nh. Nhu+ng co' ddie^`u
la` kho^ng no'i dde^'n to+` Ho^`n tre? (ta^.p mo+'i), do nhu+~ng
ngu+o+`i co^.ng sa?n: Nguye^~n The^' Ru.c, Tra^`n Huy Lie^.u chu?
tru+o+ng vo+'i su+. co^.ng ta'c cu?a nhie^`u ngu+o+`i ca'ch ma.ng ma`
ngay o+? so^' 1, nga`y 8-6-1936 dda~ dda(ng ba`i: Ca'i chu? tru+o+ng
trong ma^'y ba`i va(n co' tie^'ng cu?a o^ng Nguye^~n Va(n Vi~nh,
dda(ng la.i nguye^n va(n ba ba`i cu?a Nguye^~n Va(n Vi~nh dde^? ba'c
bo? nhu+~ng ba`i ba'o ca ngo+.i Vi~nh la` "dda.i va(n ha`o, dda.i
chi'nh tri., dda.i doanh nghie^.p, dda.i chi' si~, dda.i bi`nh da^n".
Tho. Cao vie^'t Nguye^~n Va(n Vi~nh la` mo^.t nha` ba'o ta^m
huye^'t vo+'i su+. nghie^.p (The^? thao va` Va(n ho'a), so^' 41 (1034),
18-6-1999. Ngu+o+`i ta co' the^? dda(.t va^'n dde^` "ta^m huye^'t"
dde^? la`m gi`? Ta^m huye^'t, say su+a vo+'i nghe^` dde^? phu.ng su+.
ke? cu+o+'p nu+o+'c, ca ngo+.i ke? thu` cu?a da^n to^.c ba(`ng ta`i
na(ng cu?a mi`nh la` mo^.t to^.i a'c. Ta^m huye^'t ca ngo+.i da^n to^.c,
co^? ddo^.ng ye^u nu+o+'c, cho^'ng bo.n cu+o+'p nu+o+'c mo+'i la`
ha`nh vi cao ca? cu?a ngu+o+`i tri' thu+'c. Hai no^.i dung chu+'a
ddu+.ng trong hai xu hu+o+'ng tu+ tu+o+?ng, chi'nh tri. ngu+o+.c
chie^`u nhau ca^`n ddu+o+.c pha^n bie^.t ro~.
To^i nghi~ ra(`ng, cuo^.c ddo+`i cu?a Nguye^~n Va(n Vi~nh co'
nhie^`u ddie^?m kha' phu+'c ta.p. DDa'nh gia' ve^` con ngu+o+`i o^ng
mo^.t ca'ch ddo+n gia?n, kho^ng co' tha'i ddo^. khoa ho.c, quan ddie^?m
li.ch su+?, cu. the^? thi` de^~ ro+i va`o khuynh hu+o+'ng cu+.c ddoan
kho^ng cha^'p nha^.n ddu+o+.c. Ca'i gi` Nguye^~n Va(n Vi~nh co' co^'ng
hie^'n cho va(n ho'a da^n to^.c, o+? tho+`i ddie^?m na`o, bie^?u
hie^.n cu. the^? ra sao, ca^`n ddu+o+.c ghi nha^.n, ca'i gi` sai la^`m,
pha?n ddo^.ng qua nhu+~ng lo+`i no'i, ba`i vie^'t pha?i chi? ro~.
Kho^ng the^? la^'y ca'i na`y tru+` ca'i kia dde^? ti`m la^'y mo^.t
hie^.u so^' la`m ke^'t lua^.n chung.
Khi Pha.m Ho^`ng Tha'i ne'm bom gie^'t Toa`n quye^`n DDo^ng
Du+o+ng Me'c-lanh o+? Qua?ng Cha^u nga`y 19-6-1924, ba'o Trung Ba('c
ta^n va(n so^' 2182, nga`y 27-6-1924 co' ba`i Vie^.c mu+u ha.i quan
Toa`n quye^`n Merlin ta.i Qua?ng Cha^u va` go.i Pha.m Ho^`ng Tha'i la`
"ke? a'c pha.m".
Va^~n mo^.t lua^.n ddie^.u tru+o+'c sau nhu+ mo^.t: ba?o ve^.
thu+.c da^n, cho^'ng ngu+o+`i ye^u nu+o+'c.
Nhu+~ng na(m ve^` sau, tru+o+'c khi ma^'t, Nguye^~n Va(n Vi~nh
vie^'t ba'o va` di.ch va(n ho.c nhie^`u\. Nhu+~ng bie^?u hie^.n, tha'i
ddo^. chi'nh tri. tru+.c tie^'p kho^ng co`n dda^.m ne't nhu+ nhu+~ng
na(m tru+o+'c.
Tho. Cao, trong ba`i vu+`a da^~n, vie^'t ve^` ba ddie^`u kie^.n
thu+.c da^n dda(.t ra cho Nguye^~n Va(n Vi~nh song kho^ng no'i ro~
xua^'t xu+' o+? dda^u, va`o tho+`i ddie^?m na`o, ngu+o+`i tru+.c tie^'p
ddu+a ra la` ai dde^? ngu+o+`i ddo.c co' the^? tin ca^.y ddu+o+.c.
Ngu+o+`i ta co' quye^`n dda(.t ca^u ho?i, dda^'y la` nguye^n va(n ca'c
ddie^`u kie^.n hay la` Tho. Cao to^?ng ho+.p tu+` ca'c ta`i lie^.u va`
tri`nh ba`y ra\.
To^i chu+a ddo.c nhie^`u sa'ch ba'o cu?a Nguye^~n Va(n Vi~nh va`
nhu+~ng ngu+o+`i vie^'t ve^` o^ng ne^n chu+a da'm ddu+a ra mo^.t y'
kie^'n dda'nh gia' cu. the^?, dda^`y ddu?. o+? dda^y, to^i cung ca^'p
the^m mo^.t so^' tu+ lie^.u, go+.i ra mo^.t va`i va^'n dde^` ve^`
phu+o+ng pha'p lua^.n dde^? co' the^? tie^'p tu.c nghie^n cu+'u, ddi
to+'i nhu+~ng nha^.n xe't kha'ch quan, mang ti'nh khoa ho.c, kho^ng
bi. ti`nh ca?m chi pho^'i\.
nguye^~n tha`nh

===
Tuan V Nguyen
__________________________________________________