Ba'o VN: Em O+i Ha` No^.i...Cu+o+'i!

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

Cha`o ca'c ba.n, 

Trong nu+o+'c ddang la` mu`a cu+o+'i, ba'o chi' va` du+ lua^.n ddang xo^n 
xao ba`n chuye^.n cu+o+'i. Mu`a cu+o+'i xua^n na`y co' gi` vui, co' gi` 
buo^`n? Mo+`i ca'c ba.n ddo.c va`i ba`i "pho'ng su+. ddie^`u tra" cu?a 
VNSA.

Ba'o VN service tu+` VNSA 16/04/97
==================================

Ngo^?n ngang chuye^.n cu+o+'i

 Ba'o Ha` no^.i mo+'i so^' 10121 thu+' ba (8/4/1997), tr.2

Cu+o+'i la` pha?i ba^.n ro^., ngo^?n ngang, "su+'ong ma`y, kho^? tao",
ha.nh phu'c cho ddo^i ta^n ho^n, kho^'n kho^? cho ba.n be`, gia ddi`nh.
Nhu+ng dda^'y la` no'i tru+o+'c dda^y, chu+' ba^y gio+` kho^? cho nhie^`u
ngu+o+`i, cho ca? xa~ ho^.i, ngo^?n ngang ti`m kie^'m mo^.t kie^?u cu+o+'i
cho phu` ho+.p

A(n nhu+ a(n cu+o+'i

Sau bu+~a a(n ddo^`ng ngu+o+`i nhu+ng te? nha.t, ngu+o+`i ta thu+o+`ng
nha^.n xe't: "A(n nhu+ a(n cu+o+'i". Vi` sao dda'm cu+o+'i, trong ddo' co'
a(n cu+o+'i- mo^.t sinh hoa.t va(n hoa' quan tro.ng tu+` xu+a to+'i nay -
la.i tro+? tha`nh no^~i cha'n chuu+`ng dde^'n nhu+ va^.y? 

Tu+` nga`n xu+a trong le^~ cu+o+'i dda~ co' a(n uo^'ng. ddo' la` ddie^`u
kie^.n dde^? tha^n ba(`ng, co^' hu+~u co' di.p ngo^`i la.i vo+'i nhau,
tie^'n ha`nh nhu+~ng le^~ tu.c, nghi thu+.c, co^ng nha^.n mo^.t gia ddi`nh
mo+'i ra ddo+`i. Bo+?i va^.y nghi thu+'c tie^.c ma(.n trong ca'c le^~
cu+o+'i co' ca'c ly' do xa~ ho^.i cu?a no'. Theo ddie^`u tra mo+'i ddaay
o+? Ha` No^.i, ga^`n 50% so^' nguo+`i ddu+o+.c ho?i va^~n tra? lo+`i chu+a
co' hi`nh thu+'c na`o thay ddu+o+.c a(n trong dda'm cu+o+'i. A(n cu+o+'i
cu~ng gio^'ng nhu+ vie^.c to^? chu+'c a(n uo^'ng chung dde^? chu'c tu.ng
hoa(.c giu'p gia ddo+~ nhau va`o ca'c di.p tro.ng dda.i hay co' su+.
kie^.n quan tro.ng (cu+o+'i xin, ma chay, ddo^~ dda.t, sinh no+?...) Su+.
a(n uo^'ng na`y kho^ng chi? ddo+n thua^`n thoa? ma~n nhu ca^`u sinh ho.c
ma` co`n la` mo^.t trong nhu+~ng bie^?u thi. cu?a ti'nh co^.ng ddo^`ng -
ba`y to? su+. chia se?, ca?m tho^ng va` qua ddo' nha^.n thu+'c sa^u sa('c
ho+n vai tro`, tra'ch nhie^.m cu?a mi`nh tru+o+'c co^.ng ddo^`ng. Trong
xa~ ho^.i truye^`n tho^'ng o+? nu+o+'c ta, va^'n dde^` "a(n dda'm" ve^`
co+ ba?n ddu+o+.c xem nhu+ mo.t thua^`n phong my~ tu.c. Tuy nhie^n a(n va`
mu+`ng trong ddi`nh dda'mcu~ng co' ma(.t tra'i cu?a no'. Kho^ng pha?i
kho^ng co' te^. na.n xa~ ho^.i,

hu? tu.c co^t truye^`n dde^? hoa.t ddo^.ng pho^ tru+o+ng to^'n ke'm, ga^y
phie^`n nhie^~u, tha^.m chi' kinh doanh, chia be` ke'o ca'nh... Tru+o+'c
dda^y, a(n cu+o+'i chi? du+`ng o+? nhu+~ng ngu+o+`i co' quan he^. ruo^.t
ra`, tha^n thie^'t, Chu+~ song hy? chi'nh la` dde^` ca^.p vie^.c vui
mu+`ng cu?a hai ho.. Tham du+. le^~ cu+o+'i hie^.n nay co' nhie^`u nho'm
kha'c nhau : Ho. ha`ng tha^n to^.c, ba.n be` ga^`n gu~i, nhu+~ng ngu+o+`i
nho+` va? gia chu?, nhu+~ng ngu+o+`i gia chu? pha?i nho+` va?, trong ddo'
nho'm tha^n to^.c, ba. n be` ga^`n gu~i dda~ tro+? tha`nh thie^?u so^'.
Xe't ve^` ma(.t ca^'u tru'c xa~ ho^.i thi` nay dda'm cu+o+'i dda~ co'
the^m nhie^`u nho'm xa~ ho^.i mo+'i, ta^'t ye^'u na?y sinh ca'c quan he^.
xa~ ho^.i mo+'i. Chsinh ddie^`u ddo' dda~ la`m cho le^~ cu+o+'i nga`y nay
ma^'t ddi y' nghi~a truye^`n tho^'ng. Ne^'u tru+o+'c dda^y, nguowif ta
dde^'n le^~ cu+o+'i thua^`n tuy' dde^? chu'c mu+`ng va` chu+'ng kie^'n
mo^.t tia ddi`nh mo+'i hi`nh tha`nh, tu+` ddo' tha('t cha(.t ho+n mo^'i
quan he^. co^.ng ddo^`ng. Co`n nga`y nay, ngu+o+`i ta dde^'n le^~ cu+o+'i
vo+'i vai tro` va` quan he^. xa~ ho^.i kha'c nhau: ngu+o+`i na`y dde^?
ta(ng cu+o+`ng mo^'i lie^n he^. huye^'t tho^'ng ba(`ng hu+~u, thi`
ngu+o+`i kha'c la.i dde^? tra? no+. mie^.ng, ngwif kha'c nu+~a dde^? cu?ng
co^' mo^'i quan he^. la`m a(n, nho+` va? ma` hai be^n cu`ng co' lo+.i.
No^?i ba^.t o+? dda^y la` mo^'i quan he^. cu?a tu+`ng kha'ch mo+`i vo+'i
tha^n chu?, chu+' kho^ng pha?i vo+'i co^.ng ddo^`ng. Bo+?i va^.y, nhie^`u
khi va`o tie^.c cu+o+'i, ca'c thu+.c kha'ch hoa`n toa`n kho^ng bie^'t
nhau, tha^.m chi' ca? chu? va` kha'ch cu~ng kho^ng nha^.n ra nhau vi`
chu+a tu+`ng ga(.p ma(.t. Mo.i nguowif ngo^`i ca.nh nhau a(n uo^'ng ma`
du+?ng du+ng, xa la. nhu+ ngo^`i a(n trong nha` ha`ng tho+`i bao ca^'p. 
A(n cu+o+'i ddi lie^`n vo+'i mu+`ng cu+o+'i. Tru+o+'c dda^y mu+`ng cu+o+'i
ba(`ng hie^.n va^.t, nhu+~ng va^.t du.ng ca^`n thie^'t dde^? ta.o la^.p
mo^.t gia ddi`nh. Nga`y nay, thay ba(`ng hie^.n va^.t, ngu+o+`i ta mu+`ng
cu+o+'i ba(`ng tie^`n. Su+. thu+.c ca'ch mu+`ng na`y giu'p co^ da^u chu'
te^? chu? ddo^.ng trong mua sa('m, lo lie^.u cho gia ddi`nh mo+'i, tra'nh
tru`ng la(.p qua' nhie^`u qua` ta(.ng, thu+`a ma` va^~n thie^'u, ddo^`ng
tho+`i tha^n chu? co' the^? du`ng tie^`n mu+`ng dde^? trang tra?i cho
dda'm cu+o+'i. Dda'ng buo^`n la` le^~ cu+o+'i nga`y nay kho^ng du+`ng la.i
o+? mu.c ddi'ch gia?n di. ddo' ma` co' xu hu+o+'ng thu+o+g ma.i hoa'.
Tie^.c ma(.n ddu+o+.c to^? chu+'c o+? nha` ha`ng, kha'ch sa.n, ddu+o+.c
ti'nh gio+` dde^? mo+`i tha^.t ddo^.ng. Kha'ch dde'n trao phong bi`
tru+o+'c cu+?a nhu+ ddu+a ta^'m vu+' dde^? ddu+o+.c va`o ra.p xi - ne^.
Kha'ch a(n xong trao phong bi` nhu+ tra? tie^`n co+m, ru+o+.u vu+`a a(n
dde^? ra ve^`. Tie^`n mu+`ng nhie^`u hay i't phu. thuo^.c co^~ to hay
nho?, tha^n chu? co' the^' lu+.c, gia`u co' hay bi`nh da^n, nghe`o kho'.
Tie^.c ma(.n trong le^~ cu+o+'i ddang dda^?y nhie^`u ngu+o+`i va`o hoa`n
ca?nh kho' xu+?: "kho^ng pha?i dda'm cu+o+'i na`o cu~ng "la~i" kho^ng
hie^'m tha^n chu? cha(?ng muo^'n ba`y ve~ linh ddi`nh vu+`a va^'t va?,
to^'n ke'm ma` va^~n bi. che^ tra'ch. Rie^ng kha'ch mo+`i nga'n dde^'n
ta^.n co^? ca'i na.n a(n cu+o+'i va` kho^ng i't ngu+o+`i pha?i tro^'n, vi`
kho^ng cha.y no^?i so^' tie^`n mu+`ng theo quy jddi.nh nga^`m a^?n na`o
ddo' dde^? phu.c vu. mo^~i tua^`n le^~ va`i ba dda'm cu+o+'i. 

Kho^ng muo^'n ma` ai cu~ng la`m

100% so^' ngu+o+`i kho^ng la` tha^n to^.c, ba(`ng hu+~u vo+'i co^ da^u
chu' re^? va` hai ho. dde^`u kha(ng ddi.nh, kho^ng muo^'n a(n cu+o+'i va`
coi su+. "bu`ng no^?" cu?a bu+~a co+m tha^n ma^.t la` mo^.t ca'i na.n.
Nhu+ng ti'nh "phong tra`o va` thu+o+ng ma.i hoa'" trong dda'm cu+o+'i va`i
na(m ga^`n dda^y, buo^.c mo.i ngu+o+`i dda~ ddu+o+.c tra^n tro.ng ki'nh
mo+`i dde^`u pha?i dde^'n dda'm cu+o+'i. Kho^ng i't ngu+o+`i dda~ kho^ng
a(n va^~n tra? tie^`n, vu+`a a(n vu+`a ngo'ng dde^? trao phong bi` cho
xong hoa(.c a(n cho kho?i phi' vi` cha^'p nha^.n "a(n co^~ gia' cao"...
Ba?n tha^n co^ da^u chu' re^?  cu~ng kho^ng muo^'n ba`y ve~ linh ddi`nh,
ddo^ng ddu'c, o^`n a`o nhu+ng "lu+.c ba^'t to`ng ta^m", dda`nh ra(m ra('p
nghe thoe chi? da^~. Bo+?i va^.y, cu+o+'i con ma` kha'ch khu+'a toa`n cu?a
bo^' me., ddo^`ng ma` xa la.. Tha^.m chi', co' dda'm bo^' me. tie^'p
kha'ch bo^' me. o+? pho`ng to, co' trang tri' song hy?, ddo^i trai ga'i
o^m nhau, hoa(.c ddo^i chim ca('n mo?: con ca'i tie^'p kha'ch con ca'i
(vi` i't) o+? pho`ng be' hoa(.c ga'c xe'p. Co' ngu+o+`i no'i vui, nhu+
va^.y dda^u pha?i la` cu+o+'i con ca'i ma` la` cu+o+'i... bo^' me. Co'
nhie^`u gia ddi`nh kho^ng muo^'n cu+o+'i to nhu+ng "vi` mo.i nguo+`i
dde^`u la`m nhu+ va^.y, cha(?ng le~ mi`nh la.i kho^ng". Xin ddo+n cu+?
mo^.t dda'm "lie^n hoan" theo pho`ng tra`o na`y 1-12-1996 (tu+'c 24/10
Bi'nh Ty') ta.i qua^.n Ba Ddi`nh, Ha` no^.i. Chu' re^? la` ca'n bo^. co^ng
an, co' tha^m nhie^n co^ng ta'c 10 na(m, co^ da^u la` sinh vie^n nga`nh
va(n ho.c vu+`a to^'t nghie^.p, chu+a co' vie^.c la`m. Rie^ng nha` ga'i
pha?i chi 35 trie^.u ddo^`ng dde^? la`m 133 ma^m co^~ (chu+a ti'nh
ru+o+.u, che`, thuo^'c) tie^'p 800 kha'ch mo+`i. Ta^'t ca? so^' kha'ch
ddu+o+.c mo+`i dda~ dde^'n "lie^n hoan" va` mu+`ng cuowis. To^?ng so^'
tie^`n mu+`ng o+? mo^~i ma^m ngang ba(`ng gia' tie^`n co^' ma` ho. dda~
a(n. Ngoa`i nhu+~ng gia ddi`nh cu+o+'i theo kie^?u thu+o+ng ma.i hoa(.c
tha^n chu? la` ngu+o+`i co' the^' lu+.c, nhie^`u ngu+o+`i nha^n di.p na`y
"ba`y to? iti.nh ti`nh" dde^? nho+` va? thi` chuye^.n tha('ng, thua tie^`n
ba.c trong dda'm cu+o+'i co`n pha?i ba`n nhie^`u. Va^.y ai tha('ng, ai
thua? Tha('ng tuye^.t ddo^'i ve^` nha` ha`ng, kha'ch sa.n. Ngu+o+`i to^?
chu+'c dda'm cu+o+'i co' the^? tha('ng, co' the^? thua, co`n thua tuye^.t
ddo^'i la` nhu+~ng kha'ch ddu+o+.c mo+`i.  Ro~ ra`ng ai cu~ng nha^.n
tha^'y ti'nh ba^'t tie^.n khi a(n cu+o+'i, nhu+ng ngu+o+`i ta va^~n mo+`i
vo+'i so^' lu+o+.ng nga`y ca`ng ddo^ng va` ngu+o+`i ddu+o+.c mo+`i va^~n
cu+' pha?i dde^'n a(n, kho^ng muo^'n ma` ai cu~ng la`m. Ddie^`u ddo'
chu+~ng to? dda^y la` mo^.t va^'n dde^` xa~ ho^.i ra^'t dda'ng ddu+o+.c
quan ta^m, nha^'t la` trong bo^'i ca?nh kinh te^', xa~ ho^.i nu+o+'c ta
hie^.n nay. Va` ne^'u vie^.c a(n uo^'ng tra`n lan trong le^~ cu+o+'i tro+?
tha`nh hu? tu.c mo+'i thi` ca^`n pha?i xem xe't no' o+? ca? ma(.t kinh
te^', va(n hoa', xa~ ho^.i, dda.o ddu+'c dde^? tre^n nhu+~ng co+ soqu+?
ddo' co' hu+o+'ng kha('c phu.c. Khi ddo+`i so^'ng va^.t cha^'t pha't
trie^?n, mo.i ngu+o+`i co' ddie^`u kie^.n to^t chu+'c dda'm cu+o+'i linh
ddi`nh, sang tro.ng, dda`ng hoa`ng ho+n cu~ng la` de^~ hie^?u. Nhu+ng
dda(`ng sau su+. linh ddi`nh, xa xi? a^'y la` xu hu+o+'ng thu+o+ng ma.i
hoa', la` bie^?u hie^.n cu?a be^.nh ddua ddo`i, pho^ tru+o+ng, hi`nh
thu+'c, ke'm va(n hoa' thi` kho^ng the^? cha^'p nha^.n, ca^`n pha?i phe^
pha'n, nhanh cho'ng tra? la.i cho dda'm cu+o+'i gia' tri. va(n hoa', tinh
tha^`n thie^ng lie^ng cu? no'. Ddie^`u dda'ng lo nga.i ho+n la` xu
hu+o+'ng thu+o+ng ma.i hoa' trong dda'nm cu+o+'i co' da^'u hie^.u la^y lan
sang sca'c lia. dda'm kha'c nhu+ mu+`ng sinh nha^.t khao nha` mo+'i, khao
tha(ng quan tie^'n chu+'c, dda^`y tha'ng con, cha'u... Mo^.t thu+.c te^'
kha'c dda'ng quan ta^m la` khi ba'o chi', du+ lua^.n le^n tie^'ng pha?i
ddo^'i su+.  "bu`ng no^?" cu?a bu+~a co+m tha^.n ma^.t thi` kho^ng i't
o^ng bo^', ba` me. va` nhu+~ng ca(.p uye^n u+o+ng sa(p bu+o+'c va`o cuo^.c
so^'ng gia ddi`nh lo la('ng pha^n va^n. Ho. kho^ng su+.o bi. "lo^~",
tha^.m chi' cu~ng kho^ng muo^'n "la~i" dde^? ro^`i mang tie^'ng. Nhu+ng
cu+o+'i nhu+ the^' noa` dde^? vui, trang tro.ng, tie^'t kie^.n, the^?
hie^.n ddu+o+.c y' nhi~a tro.ng dda.i cu?a nga`y cu+o+'i thi` kha' nan
gia?i. Cu+o+'i kie^?u na`o cho pha?i ddang la` no^~i nie^`m ngo^?n ngang
trong nhu+~ng gia ddi`nh la^'y vo+., ga? cho^`ng cho con sa('p to+'i. Mong
ra(`ng co^ng ta'c ddie^`u tra xa~ ho^.i ho.c, co^ng ta'c nghie^n cu+'u, y'
kie^'n ddo'ng go'p cu?a qua^`n chu'ng so+'m ddu+a ra nhu+~ng mo^ hi`nh
phu` ho+.p cho cu+o+'i o+? Ha` no^.i hie^.n nay. 
---------------------------------------------------------