Ba'o VN: Ba.o lu+.c do tranh truye^.n va` phim hoa.t hi`nh

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

Ba'o VN service tu+` vnsa 21/04/97
==================================

Ba'o ddo^.ng ve^` xu hu+o+'ng ba.o lu+.c trong tranh truye^.n va` phim
hoa.t hi`nh cho thie^'u nhi

Pho'ng su+. ddie^`u tra cu?a Vu~ Tho+

Ba'o Tie^`n Phong so^' 30 thu+' na(m 10 tha'ng 4 na(m 1997

"Chu'ng to^i chi? da.y cho ca'c em ve^` va(n hoa' tri thu+'c cu~ng ddu?
me^.t la('m ro^`i, co`n tra'ch nhie^.m gia'o du.c dda.o ddu+'c cho ca'c em
pha^`n lo+'n thuo^.c ve^` gia ddi`nh". Tru+o+'c ma(.t hai ba^.c phu. huynh
co' con dda'nh nhau, co^ gia'o hie^.u tru+o+?ng mo^.t tru+o+`ng tie^?u
ho.c o+? Ha` No^.i no'i vo+'i to^i nhu+ va^.y. Trong khi nhie^`u ngu+o+`i
con chu+a, hoa(.c chu+a muo^'n hie^?u tra'ch nhie^.m ddo' thuo^.c ve^` ai
(gia ddi`nh, nha` tru+o+`ng hay xa~ ho^.i) thi` va^'n dde^` dda.o ddu+'c
cu?a tre? em ddang bi. ca'c loa.i phim va` truye^.n tranh co' nhie^`u
ca?nh va` hi`nh ve~ ba.o lu+.c chi pho^'i, va^~n la` mo^.t su+. thu+.c. 

Hie^.n tu+o+.ng tre? em "xu+ng hu`ng xu+ng ba'" theo sa'ch co' nhie^`u
ca?nh ba.o lu+.c nga`y ca`ng tro+? ne^n pho^? bie^'n. Ba^'t ky` o+? nha`
hay o+? tru+o+`ng, cu+' mo+?  mie^.ng la` ca'c em xu+ng danh (na`o ta la`
So^ngoku, na`o ta la` "tha'm tu+? lu+`ng danh" na`o ta la` "sie^u qua^.y
Teppi"...), trong lo`ng hu+`ng hu+.c "do`ng nhie^.t huye^'t su.c so^i"
chi? cho+` co' ddo^'i thu? la` "giao tranh quye^'t lie^.t". Nhu+ng nhu+~ng
ddo^'i thu? cu?a ca'c "hie^.p si~ ngoa`i ddo+`i" na`y kho^ng pha?i ye^u
tinh, kho^ng pha?i tu+o+'ng cu+o+'p, cu~ng kho^ng pha?i mo^.t the^' lu+.c
ha('c a'm na`o (nhu+ trong ca'c phim va` truye^.n tranh ca'c em thu+o+`ng
xem) ma` chi'nh la` o^ng, ba`, cha me., ba.n be` va` nhu+~ng ngu+o+`i
tha^n, hay nhu+~ng con va^.t dda'ng ye^u trong gia ddi`nh chu'ng. Cha(?ng
the^' ma` co' em tu+o+?ng tu+o+.ng lo+.n la` ye^u tinh, suo^'t nga`y va'c
ddo`n ga'nh ra dde^?  dda'nh. Co' ba^.c phu.  huynh pha`n na`n :  kha'ch
ddang ngo^`i cho+i vo+'i bo^' me. thi` ba^'t thu+o+`ng o^ng con nha?y xo^?
va`o kha'ch, tung nhu+~ng "qua? do`n hu' vi'a". Khi trong nha` co' ga^.y
go^.c hay nhu+~ng thu+' co' the^?  du`ng la`m vu~ khi', "sie^u qua^.y"
na`y dde^`u su+? du.ng he^'t. 

Ddo' la` khi o+? nha`, co`n nhu+~ng lu'c o+? tre^n lo+'p nhie^`u em cu~ng
qua^.y pha' cha(?ng ke'm.  Co^ gia'o Nguye^~n Thi. La`nh :  gia'o vie^n
lo+'p 1A, Tru+o+`ng tie^?u ho.c da^n la^.p Hu`ng Vu+o+ng - Ha` No^.i ta^m
su+. :  "Co' la^`n to^i da.y dde^'n tu+` "hie^.p si~", vu+`a ho?i "hie^.p
si~ la` gi` ?", ca? lo+'p la^.p tu+'c ddu+'ng pha('t da^.y bie^?u die^~n
loa.n xi. kho^ng the^? na`o de.p no^?i". Va`o nhu+~ng gio+` ra cho+i, mong
muo^'n to^.t ba^.c cu?a mo^.t so^' em la` ddu+o+.c dda^'m dda' nhau (du`
la` dda'nh tha^.y hay dda'nh ddu`a). Em Nguye^~n Kha('c Hie^.p ho.c sinh
lo+'p 5B tru+o+`ng tie^?u ho.c Quang Trung - Ha` No^.i (THQT) khi ddu+o+.c
ho?i dda~ pha't bie^?u :  "pha?i dda'nh tha^.t mo+'i su+o+'ng chu+'!" Va`
kho^ng i't ca'c em dda~ tra? lo+`i nhu+ va^.y. 

Theo ke^'t qua? ddie^`u tra cu?a chu'ng to^i, dda^`u tha'ng 3-1997, o+? 20
lo+'p cu?a ca'c tru+o+`ng tie^?u ho.c tre^n ddi.a ba`n Ha` No^.i, trong
ddo' 1032 em ddu+o+.c ho?i (525 nam va` 507 nu+~) co' 50,2% ca'c em thi'ch
xem ca'c loa.i phim va` truye^.n tranh co' ca'c ca?nh dda^'m dda', ba.o
lu+.c. Co' lo+'p ho.c con so^' na`y la` 100%, ddie^?n hi`nh la` lo+'p 2A
(THQT)  co' 49 em thi` ca? 49 thi'ch ca'c loa.i a^'n pha^?m tre^n.  Ty?
le^. na`y o+? lo+'p 4C tru+o+`ng tie^?u ho.c Tha(ng Long (THTL) la` 78,7%. 

Co' the^? no'i ra(`ng ca'c em ddang co' xu hu+o+'ng thi'ch ca'c loa.i phim
va` truye^.n co' ca?nh ba.o lu+.c. Khi ddu+o+.c ho?i ta.i sao ca'c em
thi'ch nhu+~ng loa.i ddo', 52,5% tra?  lo+`i do thi'ch qua^.y. 

Be^n ca.nh ddo', so^' em thi'ch ca'c phim truye^.n tre^n do thi'ch su+.
co^ng ba(`ng, nhu+~ng ti`nh ca?m cao dde.p chie^'m ti?  le^. ra^'t tha^'p
16,2% (ddie^`u tra xa'c sua^'t lo+'p 3 B THQT), ca'c lo+'p 1 ha^`u nhu+
kho^ng tra? lo+`i ddu+o+.c ca^u ho?i co' thi'ch nhu+~ng ti`nh ca?m cao
dde.p trong ca'c phim va` chuye^.n tranh kho^ng (nhu+ lo+'p 1C, 1D THQT).
Co' em co`n ba(n khoa(n ho?i :"Co' gie^'t ngu+o+`i kho^ng co^?". "Kho^ng
!". "The^' thi` cha'u thi'ch!". 

Ddie^`u nha^.n tha^'y la` ca'c em nu+~ chi? pha^n bie^.t ddu+o+.c ca'i
thie^.n, ca'i a'c, ca'i xa^'u ca'i to^'t, ca'i pha?i ca'i tra'i ba(`ng
mo^.t thu+o+'c ddo : co' gie^'t ngu+o+`i hay kho^ng gie^'t ngu+o+`i. Trong
khi o+? ca'c loa.i phim va` truye^.n co' ca?nh ba?o lu+.c, vie^.c dda^m
che'm, gie^'t cho'c la` bie^?u hie^.n thu+o+`ng xuye^n. 

Co' the^? no'i ca'c tho^ng ddie^.p ve^` ca'i to^'t ca'i xa^'u, nhu+~ng
ti`nh ca?m cao dde.p (ti`nh tha^`y tro`, ti`nh ba.n...) trong nhie^`u
phim, truye^.n tranh dda~ kho^ng co' su+'c ha^'p da^~n ca'c em, hoa(.c
ca'c em chu+a ddu?  nha^.n thu+'c dde^? hie^?u ddu+o+.c. Chi? co' mo^.t
so^' ho.c sinh lo+'n, hoa(.c mo^.t so^' em nu+~ do su+. pha't trie^?n ve^`
gio+'i ti'nh ma` ca'c tho^ng ddie^.p tre^n mo+'i tro+? ne^n co' y' nghi~a. 

Ne^'u ddi ti`m nguye^n nha^n cu?a thu+.c tra.ng na`y, co' le~ pha?i dda(.t
xa~ ho^.i le^n ha`ng dda^`u. Tre^n thi. tru+o+`ng sa'ch cho tre? em,
chie^'m u+u the^' la` ca'c loa.i tranh truye^.n Nha^.t Ba?n hie^.n dda.i,
do mo^.t so^' nha` xua^'t ba?n trong nu+o+'c a^'n ha`nh. 

Ye^'u to^' ki'ch ddo^.ng ba.o lu+.c, trong nhie^`u cuo^'n truye^.n kho^ng
the^? kha(?ng ddi.nh la` kho^ng co'. La^.t nhu+~ng trang "ba^?y vie^n
ngo.c ro^`ng"le^n, tha^'y ta^.p na`o cu~ng co' dda'nh nhau. "Binh",
"Cha't", "Hu+.", "Bu`m" "Roe.t"... la` ngo^n ngu+~ quen thuo^.c.  Vo+'i
nhu+~ng ngo^n ngu+~ co^.c lo^'c, hi`nh a?nh qua'i di., nhu+~ng tho^ng
ddie^.p va` su+. co^ng ba(`ng, ve^` thie^.n a'c... dde^`u ddu+o+.c ddu+a
dde^'n ba(`ng ca'c cuo^.c giao tranh quye^'t lie^.t, vo+'i nhu+~ng lo+`i
ddao bu'a, kho^ng kho?i gieo va`o ta^m ho^`n ca'c em nhu+~ng thu` ddi.ch,
i'ch ky? va` ta`n nha^~n. Ca'c em ddu+o+.c ho?i thi'ch nha^n va^.t na`o
nha^'t trong "Ba^?y vie^n ngo.c ro^`ng" dde^`u tra? lo+`i thi'ch nha^n
va^.t So^nguku.  "Vi` sao thi'ch?"."Vi` no' dda'nh nhau gio?i nha^'t!". 

Truye^.n "Sie^u qua^.y Teppi" no'i ve^` mo^.t ca^.u be' hu+ ho?ng dde^'n
no^~i coi bo^' nhu+ ba.n.  "Ho. uo^'ng ru+o+.u vo+'i nhau, dda'nh ba.c
vo+'i nhau". Teppi dda'nh lo^.n vo+'i ca? ba` no^.i ; kho^ng tha^'y
chuye^.n a(n ca('p va(.t la` co' to^.i ma` co`n dda'nh lo^.n mo^.t ba'c
no^ng da^n... Ve^` sau do su+. gia'o du.c cu?a gia ddi`nh, nha` tru+o+`ng
va` xa~ ho^.i, Teppi mo+'i tro+? tha`nh ca^.u be' ngoan. Tho^ng ddie^.p
ddu+a ra cu?a cuo^'n truye^.n la` su+. thie^'u tra'ch nhie^.m cu?a cha me.
trong gia'o du.c con ca'i se~ da^~n to+'i ha^.u qua? kho^ng sao lu+o+`ng
ddu+o+.c. Nhu+ng ca^u chuye^.n no'i qua' nhie^`u ve^` su+. hu+ ho?ng cu?a
Teppi, mo^.t su+. hu+ ho?ng pha' vo+~ mo.i khuo^n phe'p dda.o ddu+'c cu?a
con ngu+o+`i, trong khi nhu+~ng tho^ng ddie^.p quy' ba'u kia chi? la`
pha^`n ke^'t cu?a ca^u chuye^.n.  Nhie^`u ba^.c cha me. pha`n na`n :"Khi
chu+a ddo.c he^'t ca^u chuye^.n thi` con ca'i mi`nh hu+ ho?ng ma^'t
ro^`i". Ba(`ng nhu+~ng nha^.n bie^'t ca?m ti'nh, ca'c em chi? ho.c
ddu+o+.c o+? Teppi ti'nh ly` lo+.m, bu+o+'ng bi?nh, tha^.m chi' ca? su+.
hu+ ho?ng nu+~a. Bo+?i o+? ddo^. tuo^?i ca'c em nhu+~ng suy nghi~ ly'
ti'nh co`n ra^'t ha.n he.p. Ho+n nu+~a ddo.c sa'ch la` mo^.t qua' tri`nh
tu+. gia'o du.c, do va^.y pha^`n ma` ca'c em tie^'p thu ddu+o+.c se~ la`
gi` sau nhu+~ng trang sa'ch tu+o+?ng chu+`ng dda^`y y' nghi~a kia ? A^y'
va^.y ma` NXB la.i muo^'n ca'c em "ru't ra nhu+~ng ba`i ho.c" dde^? co'
"ca'ch so^'ng" phu` ho+.p vo+'i dda.o ly' a' ddo^ng. 

Tu+` nhu+~ng na(m 70, Philipin dda~ co' chi'nh sa'ch ca^'m ca'c loa.i
phim, truye^.n tranh Nha^.t Ba?n, o+? Malaysia cu~ng chi?  ddu+a va`o
trong nu+o+'c mo^.t ca'ch co' cho.n lo.c...  Co`n o+? Vie^.t Nam, do dda^u
tranh truye^.n Nha^.t Ba?n la.i ddu+o+.c ca'c em u+a thi'ch nhu+ va^.y ?
Co' pha?i no' phu` ho+.p vo+'i dda.o ly' a' ddo^ng ?  Hay thi. tru+o+`ng
quan ta^m, hoa(.c kho^ng co' su+'c ha^'p da^~n ma` dde^? "sa'ch ngoa.i"
la^'n a't ?  Hay vi` ca'c NXB tha^'y "kinh te^'" ho+n la` xua^'t ba?n ca'c
loa.i truye^.n trong nu+o+'c ? 
 Du` vi` ly' do gi`, thi` mo^.t su+. thu+.c la` ca'c em bi. a?nh hu+o+?ng
kho^ng nho? ti'nh ba.o lu+.c trong ca'c truye^.n tranh na`y. Cu~ng co'
nhie^`u em thi'ch ca'c loa.i truye^.n co^?  ti'ch, ngu. ngo^n, nhu+ng gia'
ca'c loa.i truye^.n na`y la.i qua' dda('t. Khi ca'c truye^.n tranh gia'
chi? 2.800 - 3.000 ddo^`ng/quye^?n thi` truye^.n co^?  ti'ch la.i 18.000 -
20.  000 ddo^`ng/quye^?n. Dda~ the^' tre^n thi. tru+o+`ng sa'ch Vie^.t
Nam, ma?ng sa'ch cho thie^'u nhi cu?a ca'c nha` va(n Vie^.t Nam co`n nho?,
la.i kho^ng nhie^`u cuo^'n hay ne^n ca'c ba^.c cha me. ra^'t kho' cho.n
sa'ch cho con. Be^n ca.nh ddo' ho. thu+o+`ng y? va`o phu+o+ng tie^.n gia'o
du.c la` sa'ch vo+?, ne^n ra^'t la^'y la`m ye^n ta^m khi mua cho con ca'c
loa.i truye^.n, ma` kho^ng bie^'t su+.  bo^? i'ch dde^'n dda^u.  Vie^.c
sao nha~ng trong da.y do^~ con ca'i mo^.t ca'ch tru+.c tie^'p, la` mo^.t
nguye^n nha^n da^~n dde^'n ti`nh tra.ng tre^n. 

Mo^.t so^' gia ddi`nh co`n cho con ca'i xem nhu+~ng phim chu+o+?ng cu?a
ngu+o+`i lo+'n, cu~ng la` ly' do khie^'n ca'c em thi'ch ca'c hi`nh a?nh
ba.o lu+.c.  Co' em me^ xem dde^'n que^n ca?  ho.c ha`nh, ma` chi? thuo^.c
la`u la`u ca'i te^n nha^n va^.t gio?i dda^'m dda', che'm gie^'t. 

Co`n nha` tru+o+`ng, co' pha?i la` ngu+o+`i ngoa`i cuo^.c ? Co' pha?i la`
ngu+o+`i chi? gia'o du.c va(n hoa', tri thu+'c cho ca'c em ? o+? mo^.t
so^' tru+o+`ng, ca'c co^ gia'o dda~ co' bie^.n pha'p kie^?m tra ca'c loa.i
truye^.n va` ddo^` cho+i cu?a ca'c em, song co' le~ cu~ng chu+a ai nghi~
ra(`ng ca^`n pha?i giu'p ca'c em hie^?u ddu'ng y' nghi~a ca'c loa.i
truye^.n a^'y. 

Tru+o+'c thu+.c tra.ng na`y gia?i pha'p to^'t nha^'t la` ca'c nha` xua^'t
ba?n ne^n ddie^`u chi?nh ca'c dda^`u sa'ch pha't ha`nh cho thie^'u nhi.
Ne^n ha.n che^' ca'c cuo^'n truye^.n na(.ng ve^` ba.o lu+.c, che'm gie^'t
;  ta(ng cu+o+`ng nhu+~ng cuo^'n sa'ch gia'o du.c nha^n va(n vo+'i ca'ch
nhe. nha`ng ho+n, dde^? ta^m ho^`n ca'c em ddu+o+.c nuo^i na^'ng ba(`ng
nhu+~ng gia^'c mo+ dde.p, nhu+~ng hoa`i ba~o to^'t la`nh. Ca^`n nhie^`u
ho+n nu+~a nhu+~ng "go'c sa^n va` khoa?ng tro+`i", nhu+~ng "De^' me`n
phu+u lu+u ky'" nhu+~ng "Dda^'t ru+`ng phu+o+ng Nam" va` la`m the^' na`o
dde^? co' va` nga`y ca`ng co' nhie^`u ho+n nhu+~ng cuo^'n sa'ch hay nhu+
the^'. Nhu+~ng cuo^.c thi sa'ng ta'c cho thie^'u nhi va` sa'ng kie^'n cho
ra Tu? sa'ch Va`ng cu?a NXB Kim Ddo^`ng trong ma^'y na(m ga^`n dda^y
bu+o+'c dda^`u dda~ co' nhu+~ng ke^'t qua? ra^'t ti'ch cu+.c. Dda^y la`
mo^.t hu+o+'ng la`m ddu'ng ca^`n tie^'p tu.c. 

Co`n gia ddi`nh va` nha` tru+o+`ng lu'c na`o cha(?ng la` no^i a^'m cu?a
tre? tho+. Ne^n cha(ng, ca'c ba^.c cha me. ca^`n tha^.n tro.ng khi cho.n
mua ca'c ba(ng phim va` truye^.n cho con mi`nh. Kho^ng ne^n cho ca'c em
xem ca'c ba(ng phim va` truye^.n cu?a ngu+o+`i lo+'n. Gia'o du.c ba(`ng
phu+o+ng pha'p tru+.c tie^'p la` ca'ch to^'t nha^'t. Va` ha(?n ca'c em
luo^n luo^n ca^`n su+. quan ta^m, gia'o du.c cu?a nha` tru+o+`ng trong
mo.i li~nh vu+.c. 

Ta^m ho^`m ca'c em nhu+ to+` gia^'y tra('ng, ne^'u dde^? ddo^? ve^'t mu+.c
va`o se~ kho' lo`ng ta^?y sa.ch. Nha^'t la` khi tre? ddang hi`nh tha`nh
nha^n ca'ch, mo^i tru+o+`ng gia'o du.c the^' na`o, nha^n ca'ch the^' a^'y.
Ne^'u chu'ng ta kho^ng ki.p tho+`i nhi`n la.i thi` ha`ng trie^.u tre? em
ho^m nay, nga`y mai se~ ra sao ? Nhie^`u ngu+o+`i cho ra(`ng hi`nh nhu+ :
tre? em nga`y ca`ng tho^ng minh ho+n, nhu+ng cu~ng nga`y ca`ng i't rung
ca?m vo+'i nghe^. thua^.t da^n to^.c. Ddie^`u lo nga.i kho^ng cu?a rie^ng
ai. Mong sao the^' he^.  ho^m nay ddu+`ng co' to^.i vo+'i "the^' gio+'i
nga`y mai". 
-------------------------------------------------------------