Ng` VN buo^n ba'n o+? Sec' (4/5)

[Dam Son <son@fermi.phys.washington.edu>]

Ba'o Thu+o+ng Ma.i, 12/4/97

Ngu+o+`i Vie^.t Nam buo^n ba'n o+? CH Se'c

(Tie^'p theo ky` tru+o+'c)

Buo^n la^.u va` ha`ng gia?

Trong co^ng cuo^.c kinh doanh o+? nu+o+'c ngoa`i, co' mo^.t so^' ngu+o+`i
Vie^.t Nam tha`nh dda.t.  Tuy ho. kho^ng nhie^`u la('m, nhu+ng te^n tuo^?i
ho., chie^'n ti'ch cu?a ho. dda~ tro+? tha`nh bie^?u tu+o+.ng va` nie^`m
mo+ u+o+'c cu?a nhie^`u ngu+o+`i kha'c. Ho. xa^y kha'ch sa.n, mo+? co^ng
ty ta.i nu+o+'c so+? ta.i. Ho. dda^`u tu+ vo^'n ve^` que^ hu+o+ng dde^?
mo+? nga^n ha`ng, nuo^i to^m, la`m va^.n ta?i dde^? xa^y nha` ha`ng.
Ho.da`nh nhu+~ng khoa?n tie^`n kho^ng nho? cho hoa.t ddo^.ng tu+` thie^.n.
Ho. ta`i tro+. cho nhu+~ng chuye^'n co^ng die^~n cu?a ca'c nghe^. si~
ha`ng dda^`u trong nu+o+'c khi sang bie^?u die^~n ta.i ca'c nu+o+'c co'
co^.ng ddo^`ng ngu+o+`i Vie^.t. Nhu+~ng dda.i bie^?u u+u tu' nha^'t cu?a
ho. ddu+o+.c mo+`i tham gia ddoa`n ca'c doanh nghie^.p Vie^.t Nam ddi
tha'p tu`ng ddoa`n dda.i bie^?u Nha` nu+o+'c tha(m ca'c nu+o+'c Ddo^ng-
Ta^y tre^n the^' gio+'i. Ho. dda`ng hoa`ng trong co^ng vie^.c ha`ng nga`y
va` trong ca? co^ng vie^.c kho' dda`ng hoa`ng nha^'t cu?a ca'c nha` doanh
nghie^.p la` no^.p thue^'. Nhie^`u ngu+o+`i trong so^' ho. coi vie^.c
no^.p ddu+o+.c nhie^`u thue^' la` nie^`m ha~nh die^.n cu?a ha~ng mi`nh,
co^ng ty mi`nh. Chi'nh ho. dda~ go'p pha^`n kho^ng nho? la`m thay ddo^?i
ca'ch nhi`n cu?a ngu+o+`i ba?n xu+' ddo^'i vo+'i co^.ng ddo^`ng ngu+o+`i
Vie^.t o+? nu+o+'c ngoa`i. Hi`nh a?nh ngu+o+`i Vie^.t Nam o+? nu+o+'c
ngoa`i ba^y gio+` kho^ng pha?i chi? la` nhu+~ng do`ng ngu+o+`i no^'i
dduo^i nhau xe^'p ha`ng mua may o+, xi'ch, li'p, bi, xe dda.p, no^`i a'p
sua^'t, ba`n la`, tu? la.nh xarato^'p, a'o bay, da^y may so ... cu?a
nhu+~ng na(m 70, 80 nu+~a ro^`i. Ngu+o+`i Vie^.t Nam ba^y gio+` dda~ co'
nhu+~ng o^ng chu? tha^.t su+., ddi xe Mercedes, tie^u tie^`n nhu+ nu+o+'c
va` co`n thue^ ca? ngu+o+`i ba?n xu+' la'i xe, la`m thu+ ky', nha^n vie^n
tie^'p thi.... 

Thi. tru+o+`ng, xe't ve^` mo^.t ma(.t na`o ddo' no' cu~ng kho^ng kha'c
chie^'n tru+o+`ng la` ma^'y. Ma` chie^'n tru+o+`ng la.i co' qui lua^.t
chung cu?a no': "Nha^'t tu+o+'ng co^ng tha`nh va.n co^'t kho^". Mo^.t vi.
tu+o+'ng tha`nh co^ng la` va.n ngu+o+`i li'nh che^'t. Bo+?i the^' o+?
dda^y, o+? Se'c na`y, xu` cha^n dda^'t, xu` stane^'ch, xu` conteno+ mo+'i
ddo^ng dde^'n nhu+ the^'. Da^~u va^~n bie^'t la` cam go, nho.c nha(`n,
nhu.c nha~, tha^.m chi' pha?i ddo^'i dda^`u vo+'i ca? va^'n dde^` sinh
tu+?, vo+. cho^`ng tan ta'c, con ca'i chia ly nhu+ng kho^ng i't ngu+o+`i
va^~n ti`m ca'ch ro+`i bo?  que^ hu+o+ng, gia ddi`nh, vo+. con, vie^.c
la`m dde^? gia nha^.p ddoa`n ngu+o+`i ddo^ng dda?o na`y.  Ho. hy vo.ng va`
nuo^i mo^.ng. Hi`nh a?nh va` te^n tuo^?i cu?a ca'c vi. tu+o+'ng soa'i
ddo^.ng vie^n va` va^~y go.i ho.. Trong bao dda.n cu?a anh binh nhi` luo^n
co' hi`nh a?nh la^'p la'nh cu?a chie^'c can tho^'ng che^' la` va^.y. 

Ha~y thu+? tu+o+?ng tu+o+.ng mo^.t ddo^.i qua^n ddo^ng dda?o, kho^ng
ddo^`ng dde^`u tha^.m chi' kha'c bie^.t ve^` cha^'t, ma` hoa.t ddo^.ng
tre^n mo^.t tra^.n ddi.a vo+'i mo^.t mu.c ddi'ch cha'y bo?ng gio^'ng nhau,
ma` xe't ve^` ma(.t to^? chu+'c thi` du+o+`ng nhu+ cha(?ng co' gi` ga('n
bo' ho. la.i, mo^.t thu+.c tra.ng nhu+ va^.y la`m sao tra'nh kho?i nhu+~ng
ddie^`u ba^'t ca^.p? 

Co' ra^'t nhie^`u ddie^`u dda'ng ba`n ve^` co^ng vie^.c la`m a(n cu?a
co^.ng ddo^`ng ngu+o+`i Vie^.t ta.i Se'c, nhu+ng ddie^`u no^?i le^n de^~
ca?m nha^.n trong nhu+~ng nga`y nga('n ngu?i to^i so^'ng o+?  dda^y la`
nhu+~ng ddie^`u tie^'ng kho^ng la`nh ve^` ba` con ngu+o+`i mi`nh. 

Nghi~ va` no'i ve^` vie^.c kinh doanh cu?a ngu+o+`i Vie^.t ta.i dda^y,
nhie^`u ngu+o+`i da^n ba?n xu+' va` ca? ca'c quan chu+'c ddi.a phu+o+ng
thu+o+`ng hay ta tha'n ve^` ca'ch buo^n ba'n ha`ng la^.u va` ca'c kie^?u
tro^'n thue^'. Trong mo^.t ba`i ba'o cu?a to+` MF DNES nga`y 14-6-1996 co'
ddoa.n vie^'t Pha^`n lo+'n nhu+~ng ngu+o+`i kinh doanh Vie^.t Nam vi pha.m
lua^.t, ho. ba'n ha`ng la^.u va` kho^ng no^.p thue^'... Ngu+o+`i Vie^.t
Nam tre^n thu+.c te^' mang dde^'n nhie^`u ddie^`u kho' chi.u. Thi' du.
trong thi. tra^'n Zelezna' Ruda ddang bie^'n ma^'t da^`n ca'c loa.i di.ch
vu., bo+?i vi` ngu+o+`i kinh doanh ddi.a phu+o+ng kho^ng the^? tra? no^?i
tie^`n thue^ nha`cao nhu+ nhu+~ng ngu+o+`i kinh doanh Vie^.t Nam, la` vi`
ho. co' nhu+~ng nguo^`n thu nha^.p tro^'n thue^' cu+.c ky` to lo+'n". 

Ngu+o+`i ddi.a phu+o+ng co`n cho ra(`ng ca'c ngu+o+`i kinh doanh Vie^.t
Nam ra^'t hie^?u lua^.t pha'p va` ke~ ho+? cu?a lua^.t pha'p dde^? tra'nh
ne', tro^'n thue^'. Trong ba`i tra? lo+`i pho?ng va^'n ba'o Pravo nga`y
23-9-1996, o^ng Pavel Caslavsky, to^?ng gia'm ddo^'c thanh tra thu+o+ng
nghie^.p Se'c dda~ no'i: "Hie^.n nay, o+? ta ddang to^`n ta.i nhu+~ng
nghi.ch ly', cha(?ng ha.n nhu+ khi kie^?m tra, ngu+o+`i ba'n ha`ng kho^ng
ca^`n pha?i chu+'ng minh ngay nguo^`n go^'c ha`ng ho'a, chi? ca^`n bo^?
sung sau ddo' la` ddu+o+.c. Dda~ xa^?y ra tru+o+`ng ho+.p, khi ca'c thanh
tra vie^n cu?a chu'ng ta quay la.i qua^`y ha`ng cu?a mo^.t ngu+o+`i Vie^.t
Nam sau khi kie^?m tra va`i tie^'ng, thi` chi'nh ngu+o+`i ba'n ha`ng lu'c
tru+o+'c kho^ng the^?  chu+'ng minh ddu+o+.c xua^'t xu+' ha`ng ho'a, gio+`
dda~ co' the^? sa(~n sa`ng che'p la.i cho chu'ng to^i ca? mo^.t ho'a ddo+n
mua ha`ng". Ro^`i o^ng no'i tie^'p: " Chi? trong 7 tha'ng dda^`u na(m nay,
chu'ng to^i dda~ dde^` nghi. ca'c co+ quan qua?n ly' kinh doanh xu+? ly'
23 nga`n tru+o+`ng ho+.p vo+'i bie^.n pha'p cu+'ng ra('n nha^'t va` gia?i
pha'p hie^.u nghie^.m nha^'t la` thu ho^`i gia^'y phe'p kinh doanh, nhu+ng
ha^`u nhu+ kho^ng ddu+o+.c a'p du.ng - nha^'t la` o+? nhu+~ng thi. tra^'n,
ddi.a phu+o+ng nho? - bo+?i vi` nhu+~ng nha` chu+'c tra'ch va` nhu+~ng
ngu+o+`i kinh doanh thu+o+`ng quen bie^'t nhau va` ho. ca^`n du+.a va`o
nhau". 

Kinh doanh ha`ng la^.u, tro^'n thue^' dda~ la` nhu+~ng vie^.c la`m bi.
phe^ pha'n gay ga('t, nhu+ng xe't cho cu`ng, vie^.c ddo'mo+'i chi? ddu.ng
cha.m to+'i tu'i tie^`n Nha` nu+o+'c, ne^n da^n co`n de^~ tha thu+',
nhu+ng ha`nh vi kinh doanh ha`ng gia? thi` hie^`n la`nh nhu+ ngu+o+`i
Tie^.p cu~ng kho^ng chi.u no^?i. 

Cha('c nhie^`u ngu+o+`i co`n nho+' trong nhu+~ng na(m 92-93, la`n so'ng
"a'o be'o, a'o ga^`y"  cu?a Vie^.t Nam tra`n va`o Nga va` Ddo^ng A^u.
Ta^'t nhie^n nu+o+'c Se'c nho? be' cu~ng kho^ng thoa't ddu+o+.c la`n so'ng
na`y. Nhu+~ng chie^'c Jacket 3 lo+'p dda^`u tie^n nha^.p va`o tu+` Vie^.t
Nam la`m cho da^n Ta^y thi'ch thu' va` nga.c nhie^n vi` re?, to^'t va`
ho+.p tho+`i trang.  Nhu+ng ro^`i a'o cu+' mo?ng da^`n, mo?ng da^`n, bo^ng
polyeste thay ba(`ng bo^ng ta'i sinh, ro^`i be`o Nha^.t Ba?n pho+i kho^
gi`an mo?ng tha`nh lo+'p. Ca'c "Lie^n hie^.p may" nhu+ Co^?  Nhue^' sa?n
xua^'t nga`y dde^m la`m cho gio^'ng be`o na`y suy't nu+~a tuye^.t chu?ng,
ddo^`ng tho+`i cu~ng la.i giu'p cho ngu+o+`i Ta^y hie^?u da^`n "nghe^.
thua^.t" kinh doanh cu?a ngu+o+`i mi`nh.  Ho. ca?nh gia'c tha^.t su+.
vo+'i ha`ng ta nhu+ chim tha^'y ca`nh cong va^.y. 

Nhu+ng ro^`i kinh te^' thi. tru+o+`ng la.i tie^'p tu.c cuo^.c sa`ng lo.c,
lu+.a cho.n. Sa?n pha^?m Vie^.t Nam vo+'i ca'c te^n tuo^?i nhu+ Huy
Hoa`ng, May 10, Vie^.t Tie^'n, Vifon, Miliket, Bitis... dda~ la`m di.u
da^`n nhu+~ng no^~i kinh hoa`ng ve^` "a'o be'o Vie^.t Nam". The^' ro^`i
ngu+o+`i mi`nh la.i la`m ha.i ngu+o+`i mi`nh. Ti`nh tra.ng ha`ng gia? tu+`
Vie^.t Nam nha^.p va`o Se'c la.i co' chie^`u hu+o+'ng gia ta(ng, ma`
gia? nhu+ the^' na`o? Cu+' anh na`o co' te^n co' tuo^?i la` ha`ng gia?
nha'i te^n tuo^?i ddo' y chang. 

Ky` sau: bo.n to^.i pha.m