[TTCN 6/7] Da.o cho+i DDo^`ng Tha'p Mu+o+`i

[VIPS <proxy098@hotmail.com>]

Da.o cho+i DDo^`ng Tha'p Mu+o+`i

O+? dda^y kho^ng tha^'y bie^?n ro^.ng, nu'i cao, so^ng da`i. Suo^'t
ma^'y nga`y ddi tham quan kho^ng nghe ai no'i dde^'n lo`ng ye^u nu+o+'c,
vi` su+. hie^.n die^.n cu?a nhu+~ng ngu+o+`i da^n o+? vu`ng kinh te^'
mo+'i DDo^`ng Tha'p Mu+o+`i dda~ la` lo`ng ye^u nu+o+'c sa^u sa('c
ro^`i. 
     Cu`ng vo+'i va`i ca'n bo^. cu?a Vie^.n Khoa ho.c xa~ ho^.i, to^i
vu+`a ddu+o+.c "da.o cho+i" mo^.t no+i xa xo^i: huye^.n Vi~nh Hu+ng,
ti?nh Long An. Huye^.n mo+'i la^.p chu+`ng bo^'n na(m qua, ca'ch bie^n
gio+'i VN - Campuchia khoa?ng 7km, co' the^? go.i la` no+i dda^`u
nguo^`n cu?a so^ng Va`m Co? Ta^y cha?y xuo^'ng thi. xa~ Ta^n An. 
DDa^`u mu`a mu+a, tro+`i nhu+ tha^'p xuo^'ng, cha^n tro+`i mo+ ho^`
vo+'i co? ca^y va` va`i ngo^i nha` lu+a thu+a, cu~ng tha^'p. Ngoa`i tai
ho.a la` lu~ lu.t, o+? dda^y co`n nhu+~ng tra^.n gio' xoa'y, di chuye^?n
kho^ng gi` nga(n ca?n no^?i. Du` Nam bo^. la` vu`ng va(n minh so^ng
nu+o+'c, nhu+ng o+? dda^y nhu+~ng con so^ng tu+. nhie^n qua' i't: be^n
na`y Va`m Co? Ta^y, be^n kia la` so^ng Cu+?u Long, khoa?ng giu+~a hai
con so^ng, no+i na`o co' xe? ke^nh dda`o thi` da^n cu+ dde^'n, nho+`
ddu+o+`ng thu?y (nay the^m ddu+o+`ng bo^.). DDa~ co' kha' nhie^`u ke^nh
dda`o, va` ngu+o+`i ta ddang dda`o the^m, nhu+ng va^~n chu+a ddu?. o+?
hai ti?nh Long An va` Tie^`n Giang, nay dda~ co' Chi cu.c Di da^n pha't
trie^?n vu`ng kinh te^' mo+'i (thuo^.c So+? No^ng nghie^.p). Cu.m tu+`
"kinh te^' mo+'i" kho^ng co`n mang no^.i dung xo+ xa'c, nghe`o ddo'i,
nhu+ng la` co+ so+? vu+~ng dde^? vu+o+n le^n. 
DDa^'t co`n ro^.ng, sa'u tha'ng na('ng cha'y, sa'u tha'ng mu+a vo+'i lu~
lu.t. Do.c theo bo+` ke^nh, ddu+o+`ng lo^. (chu+a tra?i nhu+.a), nha`
cu+?a mo.c le^n ca'ch khoa?ng ga^`n nhu+ dde^`u dda(.n, nhi`n ra lo^.
la` nha`, sau nha` la` dda^'t ruo^.ng. Nha` la', ne^`n kho^ng cao, ma'i
la' va` va'ch nhu+ sa('p na't nhu+ng trong nha` pha^`n lo+'n co' ma'y
truye^`n hi`nh. Nhie^`u nha` kha' gia? nho+` dda^'t ruo^.ng co' na(ng
sua^'t cao (non 5 ta^'n/ha/vu.). Chi? co`n so^' i't khu vu+.c chu+a co'
ddie^.n. Co' nha` ma'y xay lu'a, nu+o+'c dda' co' the^? mua ddu+o+.c o+?
no+i xa cho+.. Ra?i ra'c trong xo'm, theo bo+` ke^nh, nhie^`u nha` ba'n
ta.p ho'a vo+'i ca'c ma(.t ha`ng thu+.c pha^?m che^' bie^'n nhu+ o+?
Sa`i Go`n, the^m ba'nh ke.o cho tre? con. Rau ca?i tu+o+i ddu+a tu+`
quo^'c lo^. dde^'n, gia' vu+`a pha?i. 
Cho+. Vi~nh Hu+ng buo^?i sa'ng ta^'p na^.p, tie^.m qua'n mo+? the^m. Co'
ha't karaoke, dda'ng chu' y' la` co' dde^'n ddo^i ba ddie^?m mo+? di.ch
vu. ve~ ba?ng qua?ng ca'o: mo^.t chi? da^~n ve^` su+. pha't dda.t cu?a
tho+`i kinh te^' thi. tru+o+`ng. 
Chung so^'ng vo+'i lu~, bo^'n tie^'ng a^'y nghe du+o+`ng nhu+ chu+a
o^?n. Lu~ lu.t ha(`ng na(m dda~ la` qui lua^.t vo+'i ma(.t ti'ch cu+.c
ma` ta dda~ ta^.n du.ng dde^? ru+?a phe`n cho dda^'t, la.i co' the^m
phu` sa, ca' to^m. Nhu+ng ta ca^`n che^' ngu+. lu~. Vi` la` vu`ng
tru~ng, bao la ne^n vie^.c a(n o+? co' pha^`n kho' kha(n. Trong DDo^`ng
Tha'p Mu+o+`i, ra?i ra'c tre^n nhu+~ng go` dda^'t co' die^.n ti'ch nho?
dda~ co' ngu+o+`i dde^'n la^.p nghie^.p tu+` ho+n 200 na(m ro^`i. DDo.c
Gia DDi.nh tha`nh tho^ng chi' cu?a Tri.nh Hoa`i DDu+'c soa.n va`o dda^`u
the^' ky? 19 (tru+o+'c 1820), tha^'y ghi vu`ng Vi~nh Hu+ng dda~ co' va`i
ddie^?m kha^?n hoang. o+? dda^y, gia pha? cu?a do`ng ho. o^ng Nguye^~n
Thanh Lie^m (ca'n bo^. nghi? hu+u) ghi la.i ra(`ng to^? tie^n ho.
Nguye^~n tu+` Nghe^. An va`o Nam tu+` na(m 1765, la^'y vo+., sinh ra ba
con, dda(.t te^n la` Phu+o+'c, Lo^.c, Tho.. O^ng Phu+o+'c sinh na(m
1766, ddi.nh cu+ o+? Ky` Son (Long An). O^ng Lo^.c sinh na(m 1768,
ddi.nh cu+ o+? Ta^y Ninh. DDe^'n o^ng Nguye^~n Thanh Lie^m ti'nh ra la`
ddo+`i thu+' sa'u. 
Co' an cu+ thi` mo+'i la.c nghie^.p ! Ngu+o+`i ddi kinh te^' mo+'i nga`y
nay dda~ chua^?n bi. vo+'i so^' vo^'n to^'i thie^?u, nha^'t la` su+'c
lu+.c ve^` the^? cha^'t. Nha` nu+o+'c dda~ u+u tie^n lo xa^y du+.ng "co+
so+? ha. ta^`ng xa~ ho^.i": bu+u ddie^.n, tra.m xa', tru+o+`ng ho.c
dde^? giu'p cho ngu+o+`i ddi xa ddu+o+.c ye^n o^?n ve^` ma(.t ta^m ly'.
Anh Nguye^~n Quo+'i, mo^.t ca'n bo^. dda~ tu+`ng tra?i ve^` nghie^n
cu+'u no^ng tho^n, ta^m dda('c: "Ma'y truye^`n hi`nh ra^'t quan tro.ng,
giu'p cho ngu+o+`i ddi xa que^ kho^ng tha^'y co^ ddo+n, la.c ha^.u".
Hie^?u ve^` tho+`i su+. trong nu+o+'c, nu+o+'c ngoa`i, thu+o+?ng thu+'c
ca nha.c, ki.ch nghe^., theo do~i nhu+~ng tra^.n bo'ng dda' cu~ng nhu+
ngu+o+`i o+? tha`nh thi..  
Ba` con la`m nghe^` no^ng, chu? ye^'u va^~n la` qua?ng canh, mo^~i gia
ddi`nh canh ta'c 1-2 hecta, ngu+o+`i co' vo^'n da'm canh ta'c dde^'n
ho+n 10 hecta. o+? mo^.t huye^.n la^n ca^.n, ga^`n quo^'c lo^., cuo^.c
so^'ng nhu+ qua' gay go. DDa`o gie^'ng vo+'i ma'y khoan kha' hie^.n
dda.i, khoan sa^u 350 me't ro^`i 400 me't ma` nu+o+'c tu+` lo`ng dda^'t
va^~n la` phe`n, chua cha't ! Chi? co`n ca'ch xa^y ho^` chu+'a nu+o+'c
mu+a, nho+` va`o ke^' hoa.ch cu?a Nha` nu+o+'c. Ho.c tro` ca^'p I ddi
ho.c xa nha` mo^.t va`i kilo^met, muo^'n le^n ho.c ca^'p II thi` ddi xa
nha` dde^'n ho+n 15km. Lu'c ra?nh rang sau gio+` ho.c thi` ddan dde^.m
ba`ng, ba nga`y ddan xong ta^'m dde^.m ba'n ddu+o+.c co' 9.000 ddo^`ng.
Co^ gia'o tre? ra tru+o+`ng ve^` dda^y da.y li~nh lu+o+ng tha'ng 175.000
ddo^`ng, the^m phu. ca^'p 35.000 ddo^`ng. Que^ qua'n ca'c co^ cu~ng nhu+
cu?a ca'n bo^., cu?a da^n kinh te^' mo+'i la` no+i thi. tu+', co'
ngu+o+`i dde^'n tu+` Sa`i Go`n, tu+` ddo^`ng ba(`ng so^ng Ho^`ng. Chi.u
thie^.t tho`i ve^` thu nha^.p, thie^'u tho^'n ve^` ddo+`i so^'ng tinh
tha^`n, na`o pha?i ca'c co^ nga^y tho+, kho^ng bie^'t gia' tri. cu?a
ddo^`ng tie^`n ! Ca'n bo^. xa~ dda.i dda so^' co`n tre?, tre^n 30
tuo^?i, ra^'t na(ng no^?, ki'nh tro.ng da^n (kho^ng co' da^n thi` la`m
ca'n bo^. vo+'i ai ?).

SO+N NAM