"Vua Pha^.t" o+? Vie^.t Nam?

[Dam Son <son@u.washington.edu>]

Ba`i na`y tri'ch theo tin ha?i ngoa.i\.  Kho^ng bie^'t chuye^.n co' tha^.t
kho^ng.
So+n.


"Vua Pha^.t" o+? Vie^.t Nam?

Ca'ch dda^y ma^'y tha'ng, ngu+o+`i vie^'t ba`i na`y ti`nh co+` ddo.c
ddu+o+.c mo^.t loa.t ky' su+. cu?a nha` va(n Pha.m Tu+o+`ng Ha.nh dda(ng
tre^n ba'o Nha^n Da^n vie^'t ve^` mo^.t nha^n va^.t dda~ tu+`ng ddu+o+.c
phong la` "Vua Pha^.t". 

"Vua Pha^.t", theo ky' su+. cu?a Pha.m Tu+o+`ng Ha.nh, la` mo^.t ca'n bo^. 
ta^.p ke^'t co' te^n Lu+u Co^ng Danh, sinh na(m 1900 ta.i Ra.ch Gia', nay
dda~ ddu+o+.c ga^`n 100 tuo^?i\.

Tho+`i thanh nie^n, Lu+u Co^ng Danh ddi la`m thue^ tre^n so^ng nu+o+'c,
tham gia phong tra`o thanh nie^n, bi. ba.i lo^. pha?i bo? tro^'n qua Phnom
Penh; chi'nh ta.i no+i dda^y cuo^.c ddo+`i Lu+u Co^ng Danh re~ sang mo^.t
nga? kha'c. 
 
O^ng la`m co^ng cho mo^.t o^ng chu? ngu+o+`i A^'n DDo^.. Mo^.t ho^m, chu?
A^'n DDo^. dde^? que^n chie^'c ca(.p tie^`n o+? nha` o^ng; Lu+u co^ng Danh
dda~ ddo+.i o^ng chu? quay la.i dde^? trao chie^'c ca(.p ma` kho^ng la^'y
mo^.t xu na`o\. Ca?m ddo^.ng tru+o+'c con ngu+o+`i tha^.t tha`, cha^'t
pha'c, chu? A^'n DDo^. ca^'t nha('c o^ng Danh le^n la`m qua?n ly' mo^.t
cu+?a tie^.m va?i va` sau na`y ga? luo^n co^ con ga'i ddo^.c nha^'t, vo^'n
la` chi. em ba.n di` vo+'i vo+. o^ng Gandhi\. 

Tuy nhie^n, ngu+o+`i con ga'i na`y vo^'n ra^'t coi tro.ng dda(?ng ca^'p,
dda~ kho^ng chi.u chung cha(n chung go^'i vo+'i Lu+u Co^ng Danh. Trong
mo^.t di.p ve^` tha(m que^ vo+. ta.i A^'n DDo^., buo^`n vi` su+. ddo^'i
xu+? cu?a vo+. mi`nh, Lu+u Co^ng Danh dda~ "xung phong" ddi tu Pha^.t
ddu'ng lu'c ngo^i chu`a trong ddi.a phu+o+ng ddang ca^`n tuye^?n 1
ngu+o+`i cuo^'i cu`ng. DDi tu Pha^.t tu+'c se~ pha?i ddi ve^` Ta^y
Phu+o+ng, mo^.t ddi.a danh cu?a A^'n DDo^. na(`m ga^`n Ta^y Ta.ng, tre^n
da~y Himalaya - theo nhu+ lo+`i thua^.t cu?a Lu+u Co^ng Danh - dde^? ho.c
kinh, thi?nh kinh nhu+ Tam Ta.ng nga`y xu+a\. Con ddu+o+`ng na`y ra^'t
kho' kha(n va^'t va?, pha?i vu+o+.t qua ha`ng nga`n da(.m ddu+o+`ng
ru+`ng, ba(ng qua ha(`ng bao tra'i nu'i, con so^ng; co' khi ddi ca? ddo+`i
kho^ng dde^'n hoa(.c pha?i bo? xa'c trong ru+`ng sa^u nu+o+'c ddo^.c. 
Ngu+o+`i na`o to+'i ddu+o+.c ca?nh chu`a cuo^'i, cu`ng tu+' c ca?nh chu`a
thu+' mu+o+`i, se~ ddu+o+.c coi nhu+ tha`nh Pha^.t so^'ng.

Ta.i A^'n DDo^., ngu+o+`i tuye^?n ddi tu Pha^.t ddu+o+.c xe^'p va`o ha`ng
tro.ng vo.ng. Chi'nh vi` the^', ca? gia ddi`nh vo+. Lu+u Co^ng Danh vui
mu+`ng va` tru+o+'c ho^m xua^'t gia, ngu+o+`i vo+. A^'n DDo^. dda~ to+'i
pho`ng o^ng dde^? hie^'n tha^n va` dde^? la`m tro`n dda.o la`m vo+.. Nho+`
dde^m ddo^.ng pho`ng na`y ma` vo+. o^ng sau na`y co' mo^.t ddu+'a con. 

Lu+u Co^ng Danh tra?i qua ddu+o+.c ca? 10 ca?nh chu`a tre^n ddu+o+`ng ddi,
ta.i mo^~i chu`a pha?i ho.c thuo^.c ha`ng chu.c ba`i kinh kho' do ca'c vi.
sa~i gia` truye^`n mie^.ng la.i; thuo^.c xong mo+'i ddu+o+.c ddi to+'i
chu`a ke^' tie^'p. Ngu+o+`i bi`nh thu+o+`ng ca? na(m mo+'i ho.c thuo^.c
ddu+o+.c mo^.t va`i ba`i kinh, vi` the^' co' nhu+~ng vi. su+ gia` ho.c ca?
ddo+`i ma` va^~n chu+a thuo^.c kinh, va^~n kho^ng ddi ddu+o+.c to+'i
dda^u\. Nho+` bie^'t chu+~ va` tie^'p nha^.n nhanh ho+n nhu+~ng ngu+o+`i
kha 'c, ho+n 10 na(m sau, Lu+u Co^ng Danh dde^'n ddu+o+.c ca?nh chu`a
cuo^'i cu`ng. Trong tho+`i gian na`y, o^ng chi? a(n toa`n tra'i ca^y, la'
ru+`ng; khi be^.nh ta^.t cu~ng chu+~a tri. hoa`n toa`n ba(`ng la', re^~
ca^y\. Sau khi ddu+o+.c vi. sa~i ca? cu?a ca?nh chu`a ba?o ra(`ng, o^ng
dda~ ho.c he^'t kinh va` ne^n tro+? ve^` giu'p i'ch cho ddo+`i, Lu+u Co^ng
Danh ti`m ddu+o+`ng tro+? ve^` la`ng ma.c. 

O^ng ddi ve^` hu+o+'ng Ta^n Cu+o+ng, tre^n ddu+o+`ng, o^ng cu~ng ga(.p
kho^ng i't gian trua^n bo+?i co' nhu+~ng bo^. to^.c cha(.n ddu+o+`ng,
ba('t so^'ng, ti'nh gie^'t o^ng; nhu+ng la^`n na`o o^ng cu~ng tai qua na.n
kho?i\. Danh tie^'ng vi. "Pha^.t so^'ng" tro+? ne^n la^~y lu+`ng ne^n khi
sang bie^n gio+'i Trung Quo^'c, Lu+u Co^ng Danh ddu+o+.c chi'nh quye^`n
Anh ddang kie^?m soa't no+i dda^y cho xe ddo'n ddu+a ve^` Thu+o+.ng Ha?i\.
Bo+?i A^'n DDo^. cu~ng ddang bi. Anh kie^?m soa't ne^n gia ddi`nh vo+.
o^ng bie^'t tin, dda~ nho+` o^ng Neru can thie^.p cho o^ng ddu+o+.c tro+? 
ve^` Campuchia la` no+i gia ddi`nh vo+. ddang la`m a(n sinh so^'ng. Ta.i
no+i dda^y, o^ng ddu+o+.c nha` vo+. xa^y cho mo^.t ngo^i chu`a lo^.ng
la^~y, ro^`i nho+` co' tu.c le^. "la^'y gio^'ng Pha^.t"; tu+'c mo^.t na(m
mo^.t la^`n, mo^.t so^' co^ ga'i dde.p ddu+o+.c tie^'n cu+? dde^'n a(n
na(`m vo+'i "vua Pha^.t" dde^? truye^`n gio^'ng; Lu+u Co^ng Danh ga(.p
la.i ngu+o+`i vo+. cu~, co' the^m vo+'i ba` ta mo^.t ddu+'a con nu+~a\. 

Sau Ca'ch ma.ng tha'ng 8, nho+' nha`, Lu+u Co^ng Danh tro+? ve^` Vie^.t
Nam tre^n mo^.t chie^'c xe ho+i hie^.u Renault bo'ng lo^.n va` mo^.t
chie^'c ca(.p dda^`y tie^`n nha(`m giu'p ddo+~ gia ddi`nh. Tuy nhie^n,
o^ng bi. U?y ban kha'ng chie^'n Nam Bo^. ti?nh Cha^u DDo^'c giu+~ la.i va`
ddu+o+.c ddu+a ve^` Ban co^ng an do Ung Va(n Khie^m phu. tra'ch dde^? 
ddie^`u tra\. Sau khi ho?i chuye^.n xong, Ung Va(n Khie^m khuye^n o^ng
ne^n quay la.i xu+' Chu`a Tha'p chu+' Pha'p ddang ta^'n co^ng tro+? la.i,
ra^'t kho' ti`m ddu+o+`ng ve^` que^ cu~. The^' nhu+ng Lu+u Co^ng Danh
kho^ng chi.u, xin gia nha^.p kha'ng chie^'n, ta(.ng Vie^.t minh chie^'c xe
va` ca? ca'i ca(.p dda^`y a('p tie^`n. Ung Va(n Khie^m dda~ thu xe^'p cho
Lu+u Co^ng Danh va`o chu+'c vu. phu. tra'ch dde^` lao binh, tu+'c gia'm
thi. nhu+~ng tha`nh pha^`n theo kha'ng chie^'n nhu+ng ly' li.ch gia ddi`nh
xa^'u, ta.m tho+`i bi. giam lo?ng.

Na(m 1953, Dda?ng mo+? chie^'n di.ch chi?nh hua^'n.  Pha.m Tu+o+`ng Ha.nh
ddu+o+.c pha^n co^ng kie^?m ddie^?m Lu+u Co^ng Danh ne^n mo+'i bie^'t
ddu+o+.c nhu+~ng ti`nh tie^'t ke^? tre^n.

Na(m 54, Lu+u Co^ng Danh ddu+o+.c le^.nh ta^.p ke^'t ra Ba('c. O^ng bi. 
la~ng que^n, pha?i ddi cho+? dda^'t, va'c dda', xu'c ho^`... xa^y du+.ng
no^ng tru+o+`ng o+? Thanh Ho'a\. Trong mo^.t di.p To^?ng tho^'ng A^'n
DDo^. sang tha(m Ho^` Chi' Minh, chuye^.n "Vua Pha^.t" ddu+o+.c To^?ng
tho^'ng A^'n ke^? la.i, lu'c ddo' Ho^` Chi' Minh mo+'i ra le^.nh ddi ti`m
Lu+u Co^ng Danh dde^? ddu+a ve^` trung u+o+ng. Vo+'i ca^'p ba^.c dda.i
u'y, Lu+u Co^ng Danh ddu+o+.c cu+? ddi ho.c qua^n su+. ta.i Lie^n Xo^; tuy
nhie^n, theo ca'c ba'o ca'o cu?a Dda.i su+' qua'n Vie^.t Nam ta.i Lie^n
Xo^ thi` su+. ho.c cu?a Lu+u Co^ng Danh kho^ng tie^'n trie^?n mo^.t chu't
na`o, kho^ng bao gio+` o^ng ba('n ddu+o+.c mo^.t vie^n dda.n tru'ng
ddi'ch. Vi` the^' o^ng la.i ddu+o+.c go.i ve^` Vie^.t Nam.  Ddu+o+.c mo+`i
va`o Ban cha^'p ha`nh Ho^.i Pha^.t Gia'o, nhu+ng o^ng tu+` cho^'i, tu+.
cho.n va`o ho+.p ta'c xa~ xe ba ga'c dde^? co^ng ta'c.

Ta.i ho+.p ta'c xa~, ma(.c du` ddu+o+.c dde^` cu+? la`m bi' thu+, nhu+ng
o^ng la.i nhie^.t ta^m trong vie^.c tri. lie^.u be^.nh ta^.t cho xa~ vie^n
vo+'i nhu+~ng ba`i thuo^'c ma` tho+`i ddi tu Pha^.t o^ng dda~ ho.c
ddu+o+.c. Tie^'ng ddo^`n ga^`n xa, Bo^. Y te^' cu+? ngu+o+`i to+'i ga(.p
dde^? xem o^ng du`ng phu+o+ng thuo^'c gi` va` sau ddo' ddu+a o^ng ve^` co+
quan DDo^ng Y la`m vie^.c cho to+'i na(m 75. 

Sau 75, Lu+u Co^ng Danh ve^` tha(m que^ va` xin nghi? hu+u luo^n.  DDa^`u
na(m 97, nha(`m hoa`n ta^'t mo^.t bo^. ky' su+. da`i;  Pha.m Tu+o+`ng
Ha.nh ddi ti`m Lu+u Co^ng Danh ta.i Ra.ch Gia'.  Sau dda^y la` ddoa.n va(n
Pha.m Tu+o+`ng Ha.nh ta? la.i cuo^.c ga(.p go+~ ddo': 

"Ngu+o+`i ta ddu+a chu'ng to^i va`o mo^.t pho`ng phi'a trong.  Anh ddang
ngo^`i tre^n mo^.t chie^'c chie^'u tra?i giu+~a ne^`n ga.ch. Anh ra^'t
nga.c nhie^n khi tha^'y mo^.t ddoa`n ngu+o+`i tu+` Sa`i Go`n xuo^'ng
tha(m. Anh thong tha? ddu+'ng le^n nhi`n ma(.t tu+`ng ngu+o+`i\. To^i
la(.ng le~ di`u anh ra ngoa`i sa^n cho sa'ng va` ma't me?. To^i va^~n
nha^.n ra gu+o+ng ma(.t va` da'ng ve? cao, to cu?a anh du` ho+n 20 na(m
chu+a ga(.p va` anh dda~ 98 tuo^?i\. To^i kho^ng tu+. gio+'i thie^.u gi`
chi? gio+'i thie^.u ve^` hai ngu+o+`i ba.n cu`ng ddi, dde^? coi anh co'
nha^.n ra to^i kho^ng... Chu'ng to^i ngo^`i kho^ng ba`n ghe^', cu~ng tre^n
mo^.t chie^'c chie^'u, co' le~ dda^y la` ne^'p so^'ng gia ddi`nh anh. Anh
ma(.c bo^. pi-gia- ma co' so.c nho?, no'i chuye^.n vo+'i chu'ng to^i ra^'t
vui ve? ho^`n nhie^n. DDe^? anh kho?i bo+~ ngo+~, anh DDoa`n minh Tua^'n
(nha` va(n ddi theo) chi? to^i va` no'i: "DDa^y la` anh Pha.m tu+o+`ng
Ha.nh". Anh nhi`n DDoa`n Minh Tua^'n mi?m cu+o+`i no'i: "Pha.m Tu+o+`ng
Ha.nh... ai ma` kho^ng bie^'t...".