Li.ch su+? tu+? vi VN (1)

["The Hung Nguyen" <S9712766@todd.co.rmit.edu.au>]

Hi all,

Tui ddo.c ddu+o+.c ba`i nay` tha^'y cu~ng hay hay ne^n dda(ng le^n 
cho ca'c ba'c ddo.c cho+i.

Khoa tu+? vi (tv) truye^`n va`o VN tu+` nie^n hie^.u Nguye^n Phong 
thu+'7 ddo+`i vua Tra^`n Tha'i To^ng (1257). Ngu+o+`i truye^`n sang 
VN la` tie^n' si~ Hoa`ng Bi'nh. O^ng sinh va`o nie^n hie^u Gia Tha'i 
thu+' nhi` ddo+`i To^'ng Ninh To^ng  (1203), la`m thi ddo.c si~ cho 
To^'ng Ly' To^'ng. Na(m Ba?o Hu+.u  nguye^n nie^n (1253) tie^n sinh 
nha^n o+? chu+'c thi. ddo^.c ho.c si~ ne^n nghie^n cu+u' hie^?u 
ta^.n tu+o+`ng bo^. "tu+? vi chi'nh nghia~" va` "trie^u thi. minh 
thuye^t' tu+? vi kinh", tie^n sinh nghie^n cu+'u la' so^' tu+? vi 
cua? vua va` ca'c quan tha^'y so^' nghuo+`i na`o cu~ng sa('p ta'n 
gia ba.i sa?n , hoa(.c che^'t the^ tha?m , guia ddi`nh ly ta'n. Lu'c 
dda^`u tie^n sinh cho ra(`ng co' le~ co' cuo^.c thay ddo^?i nho^i 
vua trong trie^`u nhu+ng xem dde^'n so^' ca'c vi. tra^'n thu? tu.c 
dda.i tha^`n dde^`u tu+o+ng tu+. ca?. Tie^n sinh be`n ddoa'n ra(`ng 
co' le~ va^.n nu+o+'c sa('p ma^'t. La.i sem la' so^' cua? mi`nh la.i 
tha^'y "tha^n su+ thie^n di", menh la^.p ta.i Ty', thie^n di o+? 
Ngo. ne^n mo+'i gia? ddoa'n ra(`ng	: ty' la` phu+o+ng Ba('c , nho. 
la` phu+o+ng Nam mo+'i ba`n vo+'i phu nha^n ra(`ng :

-Ta xem thie^n va(n, tha^'y phu+o+ng Nam sa'ng ru+.c, tu+o+ng la.i 
tha'nh nha^n dde^`u xua^'t hien o+/ ddo'. Tre^n trie^`u ddi`nh thi` 
 vua ho^`n am', ca'c quan nhu~ng la.m, lo`ng da^n dda~ ma^'t, ca'i 
va. ma^'t nu+o+'c kho^ng xa cho la('m. A^u ta ca'o quan ve^` hu+u 
ro^`i ddem thuo^.c to^.c xuo^'ng mie^`n Nam la'nh na.n.

Na(m 1257, Hoa`ng Bi'nh ddem thuo^.c to^.c 3000 ngu+o+`i dde^' bie^n 
gio+'i Hoa Vie^.t, xin ddu+o+.c "ti. na.n chi'nh tri.". Vua Tha'i 
To^ng tra xe't , tha^'y qua? thu+.c kho^ng co' ddie6`u chi gia? 
do^'i mo+'i thua^n cho Hoa`ng Bi'nh la^.p nghie^.p o+? Yen Bang. 
Hoa`ng Bi'nh da^ng ngu+o+`i con ga'i u't 16 tuo^?i, nhan sa('c die^~m 
le^. , la`u tho^ng thi thu+ va` ca'c khoa thua^.t so^'. Vua Tra^`n 
Tha'i To^ng thu nha^.n va` ra^'t su?ng ai', phong cho la` Hue^. Tu'c 
phu nha^n.

Khoa TVi ddu+o+.c trie^`u  tha^`n bie^'t dde^'n trong tru+o+`ng ho+.p 
kha' dda(.c bie^.t : tha'i tu+? bi. be^nh, me^ man suo^'t 3 nga`y 
ro^i` ma('t tro+n ngu+o+.c sa('p qua ddo+`i. Hoa`ng ha^u phi ta^`n 
kho'c lo'c tha?m thie^'t, chua^?n bi. cho^n ca^'t, nha^.n tha^'y 
Hue^. Tu'c va(n hay chu+~ to^'t ne^n co' y' nho+` vie^'t bai` vi.. 
Phu nha^n ba^'m so^' ro^`i ta^u :

-Xin hoa`nh ha^.u cho+' lo, Tha'i tu+? chi? me^ man tho^i , gio+` 
Su+?u nga`y mai se~ ti?nh da^.y.

Vua va` hoa`nh ha^.u dde^`u tin tu+o+?ng, ho?i sao phu nha^n bie^'t, 
be`n ta^u:

-Tha^`n ti'nh so^' TV cua? tha'i tu+?, tha^'y Ddo^`ng , A^m thu? 
me^.nh ta.i ty', cung Phu'c ta.i da^`n co' Cu+., Nha^.t. Tu+? vi kinh 
no'i ra(`ng :" Phu', tho., qu'y, vinh, hie^?n, ba^`n, ai, kho^?  
dde^`u do o+? phu'c Tra.ch ca't hung. Ma` cung Phu'c cua? tha'i tu+? 
co' Cu+., Nha^.t ta.i da^`n la.i co' Ta?, Hu+~u, Xu+o+ng Khu'c ho+.p 
chie^'u thi` ca(n co+ la` ngu+o+`i tho. la('m.

Co`n tie^'p 

Cheers, 

khoa.