FW: Sa`i Go`n 300 Na(m

[Hai-Tri Le <haitril@microsoft.com>]

> Sa`i Go`n 300 Na(m:
> 
> Ca^u chuye^.n ve^`  ddi.a danh o+? SAIGON
> 
> Ca(n cu+' va`o ddo^'i tu+o+.ng ma` ddi.a danh bie^?u thi., ngu+o+`i ta
> chia ddi.a danh la`m bo^'n loa.i: ddi.a danh chi? ddi.a hi`nh thie^n
> nhie^n, ddi.a danh chi? ca'c co^ng tri`nh xa^y du+.ng (ca'c co^ng
> tri`nh
> thie^n ve^` kho^ng gian hai chie^`u nhu+ ca^`u, ddu+o+`ng, cho+.,
> co^ng
> vie^n...), ddi.a danh ha`nh chi'nh va` ddi.a danh vu`ng (kho^ng co'
> ranh
> gio+'i ro~ ra`ng). Trong ba`i na`y, chu'ng to^i se~ tri`nh ba`y
> nguo^`n
> go^'c va` y' nghi~a mo^.t so^' ddi.a danh trong bo^'n loa.i tre^n. 
> 
> Tru+o+'c he^'t la` ddi.a danh ha`nh chi'nh. Go` Va^'p hie^.n nay la`
> te^n qua^.n. o+? dda^`u the^' ky? XIX, dda^y la` mo^.t ddi.a danh
> vu`ng.
> Gia DDi.nh phu' (ba`i 1) co' ca^u: 
> 
> 
> " Cu+'ng co?i ba^'y thu+' dda`n ba` xu+' Go` Va^'p 
> Thanh tao thay o^ng ho`a thu+o+.ng chu`a Ca^y Mai " 
> 
> Go` Va('p vo^'n la` go` co' nhie^`u ca^y va('p (loa.i ca^y cu+'ng nhu+
> ca^y lim). Sau bi. no'i che^.ch tha`nh go` va^'p. Ca dao tho+`i
> tru+o+'c
> dda~ ca tu.ng tra^`u Sa`i Go`n va` thuo^'c la' Go` Va^'p nhu+ sau: 
> 
> " Tra^`u Sa`i Go`n xe' ra nu+?a la' 
> Thuo^'c Go` Va^'p hu't dda~ mo^.t ho+i."
>  
> Ho'c Mo^n tu+` nga`y 30-4-1975 dde^'n nay la` te^n huye^.n. DDi.a danh
> na`y dda~ co' o+? dda^`u the^' ky? XIX. Ho'c la` "do`ng nu+o+'c nho?"
> ,
> mo^n vo^'n la` ca^y mo^n nu+o+'c. Ban dda^`u Ho'c Mo^n la` te^n mo^.t
> ra.ch nho?, nay co`n cha?y ngang thi. tra^'n Ho'c Mo^n. Sau ddo' tro+?
> tha`nh te^n vu`ng. Na(m 1915, Ho'c Mo^n la` mo^.t trong bo^'n tra.m
> ha`nh chi'nh cu?a ti?nh Gia DDi.nh. Tu+` na(m 1917, tro+? tha`nh te^n
> qua^.n. 
> 
> Ca't La'i hie^.n nay la` te^n phu+o+`ng cu?a qua^.n 2. Ca'c La'i vo^'n
> la` te^n be^'n ddo`, no+i ca'c la'i buo^n tu. ta^.p. Sau bi. vie^'t
> sai
> chi'nh ta? tha`nh ca't la'i. 
> 
> Ke^' dde^'n la` ddi.a danh vu`ng. Ca^y Da Sa` chi? khu vu+.c na(`m o+?
> ranh gio+'i qua^.n 6 va` huye^.n Bi`nh Cha'nh. Ta.i dda^y, ca'ch nay
> khoa?ng 50 na(m, co' mo^.t ca^y da lo+'n, co' ca`nh sa` tha^'p
> xuo^'ng.
> Ca^y da ddo' dda~ che^'t, nhu+ng ta.i no+i dda^y mo^.t ca^y da con
> mo+'i
> mo.c le^n, dda~ kha' lo+'n. Ca^y da sa` bi. go.i che^.ch tha`nh ca^y
> da
> xa`. 
> 
> O+? huye^.n Bi`nh Cha'nh, no+i ga^`n gia'p ti?nh Long An, co' mo^.t
> vu`ng mang te^n Ho'c Hu+o+u. Ban dda^`u, no+i dda^y co' mo^.t ra.ch
> nho?
> go.i la` Ho'c Hu+o+u (ho'c la` do`ng nu+o+'c nho?, hu+o+u la` mo^.t
> loa.i thu' ru+`ng), sau ngu+o+`i ta vie^'t la^`m tha`nh ho'c hu+u. 
> Qua^.n Bi`nh Tha.nh co' ddi.a danh Ha`ng Xanh. DDu'ng ra pha?i la`
> Ha`ng
> Sanh vi` tru+o+'c dda^y hai be^n con ddu+o+`ng nay mang te^n Ba.ch
> DDa(`ng co' tro^`ng hai ha`ng ca^y sanh. Nga`y tru+o+'c, hai be^n
> ddu+o+`ng va` ke^nh, ngu+o+`i ta thu+o+`ng tro^`ng mo^.t loa.i ca^y
> ne^n
> mo+'i co' ca'c ddi.a danh Ha`ng Keo, Ha`ng Ba`ng (ke^nh), Ha`ng Sao
> (ddu+o+`ng Ma.c DDi~nh Chi). 
> 
> Tie^'p theo la` te^n mo^.t so^' ca^`u. o+? Ho'c Mo^n co' ca^`u Vo~ng.
> So+? di~ co' te^n tre^n vi` du+o+'i tho+`i Pha'p thuo^.c, dda^y la`
> mo^.t chie^'c ca^`u treo; mo^~i la^`n co' ngu+o+`i ddi qua, no' la('c
> lu+ nhu+ chie^'c vo~ng. Nay ca^`u dda~ ddu+o+.c ddu'c ba(`ng be^to^ng
> nhu+ng va^~n mang te^n tre^n. 
> O+? qua^.n 9 co' ca^`u Do? Khe^'. Do? vo^'n la` ddie^'m canh trong
> la`ng
> nga`y xu+a; khe^' la` te^n ca^y. (o+? Phu' Nhua^.n co' khu Do? Ca^y
> Du+o+ng). Nhie^`u ngu+o+`i dda~ vie^'t la^`m tha`nh vo~ khe^' hay vo?
> khe^'. 
> O+? qua^.n 8 co' ca^`u Ma^.t. Vi` tru+o+'c dda^y ngu+o+`i ta la^'y
> ma^.t
> ong tu+` ca'c ra.ch Ong Lo+'n, Ong Be' (nay bi. no'i che^.ch tha`nh
> O^ng
> Lo+'n, O^ng Be'), ddem ra ba'n ga^`n ca^`u ne^n ca^`u mang te^n tre^n.
> 
> Sau cu`ng la` ddi.a danh chi? ddi.a hi`nh thie^n nhie^n. Te^n so^ng
> Lo^i
> Giang o+? huye^.n Ca^`n Gio+` dda~ co' o+? dda^`u the^' ky? XIX. Vo^'n
> so^ng na`y mang te^n Lo^i Gia'ng, nghi~a la` "sa^'m se't dda'nh
> xuo^'ng". Ngu+o+`i ddi.a phu+o+ng cho bie^'t vu`ng na`y thu+o+`ng bi.
> se't dda'nh trong mu`a mu+a nhie^`u ho+n nhu+~ng no+i kha'c. 
> Ga^`n so^ng Lo^i Gia'ng co' be^'n so^ng Da^`n Xa^y. Chi'nh a^m la`
> gia(`ng xay, te^n mo^.t loa.i ca^y. Mo^.t pha^`n do no'i che^.ch,
> mo^.t
> pha^`n do ca'ch vie^'t sai la.c tre^n ba?n ddo^` tho+`i Pha'p ga^y ra.
> o+? Ba.c Lie^u cu~ng co' mo^.t tru+o+`ng ho+.p tu+o+ng tu+.. 
> o+? qua^.n 9 co' so^ng (ra.ch) va` ca^`u Trao Tra?o. Vo^'n a^m go^'c
> cu?a ddi.a danh na`y la` Tra?o Tra?o, te^n mo^.t ca'i lu~y da`i ba
> da(.m, ddu+o+.c xa^y du+.ng na(m 1790. Vi` so^ng na(`m ca.nh lu~y ne^n
> mang te^n tre^n. DDe^'n dda^`u the^' ky? XX, bi. no'i che^.ch tha`nh
> trao tra?o. Tru+o+`ng ho+.p tu+o+ng tu+.: ca^y ddu? ddu?, chim se? se?
> (the^' ky? XIX) tha`nh ca^y ddu ddu?, chim se se? (the^' ky? XX). 
> Qua mo^.t so^' ddi.a danh dda~ tri`nh ba`y, ta tha^'y ro~ ra`ng ddi.a
> danh la` "nhu+~ng ta^'m bia li.ch su+? ba(`ng ngo^n ngu+~ ". Chu'ng
> dda~
> tho^ng ba'o cho chu'ng ta nhie^`u ma(.t li.ch su+? cu?a tha`nh pho^'.
> Do
> ddo', chu'ng ta ca^`n ba?o lu+u nhu+~ng ddi.a danh na`y no'i rie^ng,
> nhu+~ng ddi.a danh co^? no'i chung. 
> 
> PTS LE^ TRUNG HOA
>