[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]

Re: Ta?n ma.n quanh truye^.n "Tha^`y"



Hi ba'c Tie^'n,

On Fri, 11 Apr 1997, Tran Minh Tien wrote:

> Va^.y thi` ba'c pha?i ho?i Descartes, sao o^ng ta kho^ng vie^'t "To^i ddau"\.
> Ma` con ngu+o+`i cu~ng la` ddo^.ng va^.t tho^i  ba'c  a., chi? kha'c la`
> "political animal". Ne^'u con ngu+o+`i tu+` bo? gia ddi`nh cu?a mi`nh,  
> xa~ ho^.i cu?a mi`nh thi` cha? kha'c gi` animal dda^u ba'c\. Ba'c tha^'y 
> the^' na`o ?

Ba'c ddu'ng la` trie^'t gia, nha?y tu+` va^'n dde^` na`y sang va^'n dde^`
kha'c cu+' thoa(n thoa('t. Na`o tui thu+? nha?y theo ba'c xem sao.

Descartes vie^'t "Cogito ergo sum" la` chi? na('m ba('t 1 khi'a ca.nh cu?a
ca'i su+. Sein (in german: = "to be" in English). Con nguo+`i ma` chi? suy
nghi~ kho^ng tho^i thi` kho^ng co`n la` con nguo+`i. "Ddau" cu~ng va^.y,
cu~ng chi? la` 1 trong nhie^`u khi'a ca.nh cu?a das Sein. Tui kho^ng cho
ra(`ng Nghi~ thuo^.c ve^` pha^`n Nguo+`i, va` Ddau thuo^.c ve^` pha^`n
Con.

Tui cu~ng kho^ng ddo^`ng y' vo+'i Aristoteles ra(`ng con ngou+`i la` mo^.t
"zoon politike" (in ancient Greek: = social being or political animal in
English). Ne^'u chi? ca^`n ga('n ca'i attribute "political" hoa(.c
"social" va`o ca'i "being" or "animal" thi` ddo+n gia?n qu'a. Nhu+ng tui
chu+a co' co^ng thu+'c thay the^'.

> 
> Khi ngu+o+`i no'i ve^` DDa.o thi` pha?i du`ng ngo^n ngu+~ o+? ngoa`i, o+?
> tre^n\. Chi'nh to^i  la` ngu+o+`i ddu+a ddo^'i di.ch "ngo^n ngu+~ thu+o+.ng
> ta^`ng" cho "metalanguage", thay the^' "sie^u ngo^n ngu+~" tre^n die^~n dda`n 
> di.ch thua^.t\. DDie^`u na`y kho^ng co' nghi~a la` ngu+o+`i ta na(`m ngoa`i
> DDa.o hay tre^n DDa.o dda^u ba'c  a.\. Ngu.y bie^.n la` o+? ddo' dda^'y ba'c\.
> 

Tui kho^ng bie^'t nguo+`i ta na(`m o+? dda^u. Co' le~ na(`m o+? mo.i no+i,
mo^~i no+i mo^.t ti'. Ba'c co`n nho+' nguye^n ta('c ba^'t ddi.nh
Heidelberg? Hu? le^'u tui la.i lo^i mo^.t ca^u trong Le^'u tu+? tuye^?n
ta^.p ra xa`i: "Con nguo+`i vu+`a la` ha.t, vu+`a la` so'ng". Va^'n dde^`
nguo+`i ta na(`m o+? dda^u vo+'i tui do ddo' kho^ng quan tro.ng. Tui quan
ta^m chuye^.n ngo^n ngu+~: khi no'i ve^` mo^.t ngo^n ngu+~ anh pha?i
ddu+'ng tre^n mo^.t metalanguage. Vi' du. muo^'n chu.p a?nh tra'i dda^'t,
anh pha?i bay le^n mo^.t qu~y dda.o ngoa`i tra'i dda^'t. Na(`m sa't sa.t
trong dda'm co? thi` kho^ng the^? ve~ dduo+.c ba?n ddo^` 5 cha^u 4 bie^?n. 

BTW, tui kho^ng thi'ch du`ng tu+` "ngu.y bie^.n" vi` no' kho^ng na(`m
trong kho thua^.t ngu+~ cu?a tui, ne^'u co' ddo^i lu'c buo^.c pha?i du`ng
thi` la` ddi muo+.n cu?a nguo+`i kha'c.

> 
> Kho^ng sao dda^u\. To^i tha^'y ra^'t ro~ dda^u la` "ddu+o+`ng", dda^u la`
> "gia`y" va` to^i cu~ng tha^'y ra^'t ro~ ai ddo' chi? tha^'y "gia`y"
> kho^ng tho^i a`\.
> 

Tui thi` kho^ng dduo+.c tinh ma('t nhu+ ba'c. Hi`nh nhu+ ca'i ma('t cu?a
tui ca^'u ta.o theo fuzzy logic. Tha^'y ba'c Zu~ng ba?o "fuzzy logic no
fuzzy nor logic", tui tha^'y cu~ng _ho+i_ ddu'ng.

> 
> To^i thi` nghi~ tho+`i La~o tu+? dda~ la`m gi` co' "bie^.n" ma` "ngu.y
> bie^.n". "Bie^.n" la` do Ma(.c Ddi.ch ddu+a va`o ddo' ba'c\. Nhu+ng
> ba'c no'i co' le~ ddu'ng, ai hay nha('c no' ha(?n la` ngu+o+`i
> chuye^n "ngu.y bie^.n". 

Tui dda^u ba?o La~o tu+? "ngu.y bie^.n", tui chi? ba?o o^?ng co' ca'i ki`m
va.n na(ng tho^i. Giu+~a ca'i "ki`m va.n na(ng" va` "bie^.n/ngu.y bie^.n"
la` ma^'y ca^y lo^ me^'ch la^.n.

> 
> To^i tuy ho.c ly' thuye^'t suo^ng, nhu+ng to^i ra^'t thi'ch "tri ha`nh
> ho+.p nha^'t" ddo' ba'c\. To^i kho^ng chi? "tri", hay chi? "ha`nh" ma`
> "tri" va` "ha`nh" pha?i la` 1 ddo' ba'c\. To^i ra^'t thi'ch ca^u no'i
> trong Kinh Di.ch "tri chi' chi' chi, tri chung chung chi", co' nghi~a
> la` "bie^'t ddie^`u ro^'t ra'o thi` la`m dde^'n ddie^`u ro^'t ra'o,
> bie^'t dde^'n cu`ng cu+.c thi` la`m dde^'n cu`ng cu+.c". 

Tui ddang no'i chuye^.n ca'i ca'ch ye^u mi`nh co' the^? kha'c ca'i ca'ch
ye^u nguo+`i co+ ma`. BTW, tu+ tuo+?ng "tri ha`nh ho+.p nha^'t" cu~ng
ra^'t hay, tui se~ suy nghi~.

> ma` to^i cu+' nghi~ ve^`  cha me. anh chi. em cu?a mi`nh tru+o+'c
> khi to^i nghi~ dde^'n nu+o+'c, dde^'n da^n ddo' ba'c\. Ma` nghi~
> dde^'n cha me. ... thi` pha?i lo ddu+o+.c ca'i tha^n mi`nh dda~\.
> Chu+' cu+' gia? nhu+ to^i kho^' ra'ch a'o o^m, ca'i tha^n mi`nh
> lo kho^ng no^?i va^.y la`m sao ma` lo cho ngu+o+`i tha^n 
> ddu+o+.c ? Gia ddi`nh to^i ma` to^i kho^ng lo ddu+o+.c, sao to^i
> lo ddu+o+.c cho  ngu+o+`i ha`ng xu+' ?

Tui cu~ng nghi~ nhu+ ba'c va^.y.

> 
> To^i bie^'t co' ba'c co' nhie^`u nhie^.t huye^'t, thi'ch quan ta^m
> dde^'n thie^n ha. ho+n ca? ba?n tha^n mi`nh va` nghi~ ra(`ng
> xa~ ho^.i tie^'n thi` nha` mi`nh cu~ng tie^'n, "nu+o+'c no^?i
> lo chi be`o cha(?ng no^?i".

Tui kho^ng thuo^.c so^' na`y. Ba'c Aiviet dda~ nhie^`u la^`n no'i dde^'n
su+. kha'c bie^.t giu+~a global (here xa~ ho^.i) va` local (here nha`
mi`nh). Xa~ ho^.i chi? la`m ca'i khung cho nha` mi`nh tho^i, ddo^i khi
ca'i khung na`y ra^'t ro^.ng. Ddo^i khi xa~ ho^.i tie^'n ma` nha` mi`nh
va^~n lu`i nhu+ thuo+`ng, va` nguo+.c la.i. Co' ba'c cho.n gia?i pha'p
ddem nha` mi`nh dda(.t sang xa~ ho^.i kha'c, "the^' la` xong". Muo+.n ca^u
tho+ ba'c Ian:
Ne^'u bie^'t ra(`ng em dda~ la^'y cho^`ng,
Anh ve^` vo+'i vo+. the^' la` xong.


> Nhu+ng ddo^i khi cha? bie^'t co'
> tha^.t ngu+o+`i ta vi` xa~ ho^.i kho^ng hay la.i chi'nh vi`
> ba?n tha^n cu?a ngu+o+`i ta nhu+ng ddu+o+.c che dda^.y ba(`ng
> my~ tu+` va` kha^?u hie^.u ro^~ng tue^'ch\.
> 

Nghe Mr Adam Smith no'i nguo+`i ta ai cu~ng cu+' lo cho rie^ng mi`nh,
the^' la` toa`n xa~ ho^.i dduo+.c to^'t (nho+` ca'i invisible hand).
Ne^'u tui pha'n dduo+.c Mr Smith no'i ddu'ng hay sai thi` ho. dda~ cho tui
ca'i gia?i Nobel kinh te^' ru`i.

Cheers,
La^m.