Ba'o VN: Ha` No^.i... Bu.i

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

Ba'o VN service 15/04/97
========================

Ha` No^.i... Bu.i

Pho'ng su+. cu?a Tu`ng La^m - Thanh Ha?i

Ba'o Tie^`n phong so^' 29 thu+' ba nga`y 8 tha'ng 4 na(m 1997

Mo^.t co+n gio' thoa?ng, mo^.t chie^'c xe vu.t qua... la^.p tu+'c pho^'
phu+o+`ng chi`m trong mo^.t ma`n su+o+ng mu` ma`u va`ng ddu.c. Va^ng, ha(?n
co' ngu+o+`i no'i "bie^'t ro^`i, kho^? la('m...". ddu'ng la` tu+` la^u, bu.i
dda~ tro+? tha`nh "chuye^.n thu+o+`ng nga`y o+?... Ha` No^.i". 

Tra(m ne?o ddu+o+`ng dde^`u... bu.i

Co' le~ va`i na(m tro+? la.i dda^y, ca'i bie^.t hie^.u 3b kho^ng co`n la`
"dda(.c sa?n" cu?a tha`nh pho^' Vie^.t Tri` :  be', bu.i, ba^?n. Vo+'i to^'c
ddo^. xa^y du+.ng cho'ng ma(.t, kha('p mo.i ngo~ nga'ch dde^`u ngo^?n ngang
ne^`n mo'ng, ga.ch vu+~a... Ha` No^.i tro+? tha`nh mo^.t co^ng tru+o+`ng
lo+'n, ddo^`ng tho+`i la` mo^.t trung ta^m "sa?n xua^'t" bu.i lo+'n nha^'t
nhi` trong ca? nu+o+'c. Nhie^`u kha'ch nu+o+'c ngoa`i ra^'t nga.c nhie^n khi
tha^'y nhie^`u vie^n chu+'c Thu? ddo^ ddi tre^n ddu+o+`ng vo+'i kha^?u trang
ddeo ki'n ma(.t.  Nhu+ng chu+a he^'t ngo+~ nga`ng, ngay la^.p tu+'c ho.
ddu+o+.c ne^'m mu`i cu?a bu.i. Tha^.t the^', kho^ng o+? dda^u la` kho^ng co'
su+. "chie^'u co^'" cu?a vi. kha'ch kho^ng mo+`i na`y. Ngu+o+`i dden ddi vi`
bu.i, ca^y be^n ddu+o+`ng va`ng ma(.t vi` bu.i. Bu.i nhe. nha`ng len qua o^
cu+?a va`o nha` da^n ngu+. tre^n so^-pha, giu+o+`ng tu?. Vo^ hi`nh chung ho+n
2 trie^.u da^n Ha` No^.i (chu+a ke^?  lu+u lu+o+.ng ngoa`i) tro+? tha`nh
nhu+~ng "chie^'c ma'y hu't bu.i di ddo^.ng". Co' nhu+~ng no+i no^`ng ddo^.
bu.i chi tre^n ma(.t ddu+o+`ng va` ca.nh ddu+o+`ng la` 0,004 - 0,01 mg/m3 ; 
co' nghi~a la` vu+o+.t tu+` 6 - 14 la^`n tie^u chua^?n cho phe'p, nhu+ o+?
nhu+~ng tuye^'n Nguye^~n Tra~i - Thanh Xua^n ; Mai Ddo^.ng, Nga~ Tu+ Vo.ng,
Nga~ Tu+ So+?. No^`ng ddo^. bu.i lo+ lu+?ng o+? dda^y cu~ng ga^'p so+ so+. ..
5 dde^'n 10 la^`n, no^`ng ddo^. bu.i la('ng ga^'p chu+`ng 43 - 60 la^`n cho
phe'p. 

Theo so^' lie^.u cu?a Cu.c mo^i tru+o+`ng thi` ta.i ca'c khu vu+.c qua^.n Hai
Ba` Trung, no+i co' ca'c nha` ma'y, xi' nghie^.p nhu+ :  ru+o+.u bia Ha`
No^.i, de^.t 8 - 3, co+ khi' Mai Ddo^.ng, Ba Nha^'t, co' no^`ng ddo^. bu.i
va` khi' CO2 ta(ng ga^'p 14 - 20 la^`n quy ddi.nh. O^ng Bi`nh - Pho' pho`ng
qua?n ly' mo^i tru+o+`ng ddo^ thi. - no'i :  "Du+o+'i con ma('t chuye^n mo^n,
kho^ng khi' dda~ dda(.c la.i ro^`i. The^' ma` con ngu+o+`i va^~n pha?i
so^'ng, pha?i hi't tho+?. Nhu+~ng ddi.a ba`n ca.nh tru.c giao tho^ng chi'nh
cu?a tha`nh pho^', ca.nh ca'c nha` ma'y lo+'n, no^`ng ddo^. bu.i vu+o+.t 5 -
10 la^`n, khi' CO2, NO2 vu+o+.t 2 - 4 la^`n, khi' SO2 vu+o+.t 3 - 15 la^`n.
Khu vu+.c no^.i tha`nh, no+i ma` ngoa.i tha`nh thu+o+`ng xuye^n pha?i ghen
ti. ve^` ddo+`i so^'ng va^.t cha^'t, ve^` mo^i tru+o+`ng xa~ ho^.i, no+i
chie^'m 2/3 da^n so^' Ha` No^.i la.i ddang pha?i tu+`ng nga`y tu+`ng gio+`
ddo^'i ma(.t vo+'i su+. o^ nhie^~m mo^i tru+o+`ng. Ha`m lu+o+.ng bu.i trung
bi`nh o+? dda^y luo^n vu+o+.t qua' 2 - 6 la^`n tie^u chua^?n cho phe'p. No'i
va^.y chu+' o+? ngoa.i tha`nh, hay ca? o+? vu`ng ven so^ng Ho^`ng (thuo^.c
qua^.n Ta^y Ho^`) ti`nh hi`nh cu~ng cha(?ng sa'ng su?a gi` ho+n ;  ha`m
lu+o+.ng bu.i ga^'p ... 16 la^`n dda(.c bie^.t ta.i la`ng go^'m Ba't Tra`ng
ddo^. o^ nhie^~m kho^ng khi' dda~ le^n mu+'c ba'o ddo^.ng :  khi' SO2 vu+o+.t
tie^u chua^?n 10 la^`n, so^' ngu+o+`i ma('c be^.nh ung thu+ pho^?i va` lao
chie^'m 70% be^.nh nha^n toa`n tha`nh pho^'. 

Dda^u la` nguye^n nha^n ? 

Ddie^?m ma(.t chi? te^n nhu+~ng "to^.i pha.m" reo ra('c bu.i thi` nhie^`u
nhu+ng co' le~ ra'c la` nguye^n nha^n quan tro.ng. Ddie^`u tra cu?a Co^ng ty
mo^i tru+o+`ng ddo^ thi. cho tha^'y : Lu+o+.ng phe^' tha?i mo^.t nga`y cu?a
toa`n Ha` No^.i la` 2.200 m3 ra'c nhu+ng Co^ng ty mo+'i chi? co' ddie^`u
kie^.n thu gom 1.3000 m3/nga`y ba(`ng 60% ye^u ca^`u. Va^.y thi` 900 m3 mo^.t
nga`y tro^i ve^` dda^u ? Xin thu+a : tro^i ra ddu+o+`ng qua ca'c... cu+?a
so^?, ddi lu` lu` ra ca'c ba~i ra'c "tu+. ta.o" o+? mo.i ngo~ nga'ch. Mo^.t
pha^`n Cty mo^i tru+o+`ng ddo^ thi. lu+.c ba^'t to`ng ta^m, mo^.t pha^`n co`n
o+? phi'a ca'c chu? tha?i ra'c chu+a chi.u cha^'p ha`nh ca'c quy ddi.nh ve^`
xu+? ly' cha^'t phe^' tha?i. 35% kia thi` cho phe^' tha?i tuy` nghi di ta?n,
"ddo+~ to^'n tie^`n". Nhie^`u ho^. gia ddi`nh cu~ng va^.y, ga^`n ddu+o+`ng
ga^`n ngo~ "to^.i qua'i gi` nhi?" chi? ca^`n va^?y nhe. tay mo^.t ca'i, bo'
ra'c dda~ kho^ng co`n o+? pha.m vi nha` mi`nh. 

Co`n mo^.t nguye^n nha^n nu+~a, ra^'t quan tro.ng, lie^n quan ma^.t thie^'t
dde^'n to^'c ddo^. xa^y du+.ng trong tha`nh pho^'. Ddo' la` su+. reo ra('c
bu.i cu?a ca'c loa.i phu+o+ng tie^.n giao tho^ng, nha^'t la` o^ to^. Ba.n
thu+? hi`nh dung, lu+u lu+o+.ng xe co^. tu+` na(m cu+?a o^ ddo^? va`o tha`nh
ha`ng nga`y kho^ng nho?, chi? nguye^n chuye^.n lo^'p xe, ga^`m xe ba'm bu`n
dda^'t ngoa.i tha`nh, va`o ra?i dde^`u tre^n ca'c tuye^'n 36 pho^' phu+o+`ng,
dda~ ta.o ra lu+o+.ng bu.i ra^'t nhie^`u ca'i thi` thu`ng thu?ng, ca'i thi`
ba.t che kho^ng ky~. Co^'ng ra~nh Ha` No^.i cu~ng la` mo^.t nguye^n nha^n
quan tro.ng cho bu.i hoa`nh ha`nh. Mu`a mu+a, chi? khoa?nh kha'c lo^.p bo^.p,
la`o ra`o la` ngu+o+`i va` xe nhu+ pha?i bo+i tre^n tha`nh pho^'. Bu`n dda^'t
theo nu+o+'c tu+` co^'ng ra~nh da^ng le^n, nu+o+'c ru't, na(`m la.i tre^n
ddu+o+`ng, ddo+.i kho^, hoa' ta^n tha`nh bu.i. The^m nu+~a 120.000 m2 he`
ddu+o+`ng chu+a ddu+o+.c la't 30% he` pho^' hu+ ho?ng ca^`n la't la.i, 50%
ddan ra~nh o+? me'p ddu+o+`ng ca^`n ca?i ta.o cu~ng la` ye^'u to^' ta.o
ddie^`u kie^.n... ti'ch cu+.c cho guo^`ng ma'y ba'n tu+.  ddo^.ng "sa?n
xua^'t" bu.i toa`n tha`nh. Ddie^`u dda'ng pha?i quan ta^m ca? tru+o+'c ma('t
va` la^u da`i la` trong to^?ng so^' 295 km ddu+o+`ng no^.i tha`nh nhu+ng
mo+'i chi?  ddu+o+.c tu+o+'i ru+?a thu+o+`ng xuye^n (ta^'t nhie^n kho^ng
ddu+o+.c ky~ la('m) 153 km. Pha^`n co`n la.i, tho^i thi`... ddo+.i nu+o+'c
tro+`i va^.y ! 

Thay cho lo+`i ke^'t

Mo^.t nga`y mo+'i ba('t dda^`u dda~ tha^'y bu.i, to^'i dde^'n bu.i ca`ng da`y
ho+n. Ngu+o+`i da^n ddang bi. dda^`u ddo^.c tu+` tu+`. To^? chu+'c y te^'
the^' gio+'i W.H.O dda~ chu+'ng minh : sau thuo^'c la', thu? pha.m da^~n
dde^'n ung thu+ va` ca'c be^.nh ddu+o+`ng ho^ ha^'p kha'c, chi'nh la` bu.i.
Kinh nghie^.m the^' gio+'i dda~ cho tha^'y, ca`ng pha't trie^?n, ca`ng na?y
sinh nhie^`u tha?m hoa. mo^i tru+o+`ng, ne^'u kho^ng co' y' thu+'c va` bie^.n
pha'p giu+~ gi`n kie^`m che^'.  Vie^.c ca?i thie^.n mo^i tru+o+`ng so^'ng
cu?a nha^n da^n vu+`a la` vie^.c la`m vu+`a mang ti'nh ca^'p ba'ch vu+`a la`
chie^'n lu+o+.c la^u da`i. Sau Ha` No^.i se~ dde^'n lu+o+.t ca'c tha`nh pho^'
kha'c. Ca'c nha` chuye^n mo^n la` nhu+~ng ngu+o+`i co' gia?i pha'p hu+~u
hie^.u. Nghe dda^u So+? khoa ho.c - Co^ng nghe^. - Mo^i tru+o+`ng dda~ co'
"chie^'n lu+o+.c ba?o ve^. mo^i tru+o+`ng", nghe dda^u Co^ng ty co^ng vie^n
ca^y xanh Ha` No^.i dda~ co' ke^' hoa.ch nha(`m ta(ng mu+'c bi`nh qua^n ca^y
xanh/ dda^`u ngu+o+`i 1,6 - 2 m2 le^n ga^'p ru+o+~i. A^u cu~ng la` ddie^`u
dda'ng mu+`ng, nhu+ng bao gio+` thi` ngu+o+`i Ha` No^.i mo+'i ddu+o+.c tho+?
pha`o nhe. nho~m, ngu+o+`i ddi ddu+o+`ng mo+'i kho^ng pha?i nha(n ma(.t kha.c
nho^? hoa(.c ddu+a mo^.t tay bi.t mu~i? 
----------------------------------------------------------------------------