Ba'o VN: Cua, E^'ch, Lu+o+n, ... Co' Co`n O+? Ca'c Xo'm Co`ng?

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

Co+n lo^'c "ha.i ddie^.n" ho'a dda~ tra`n ve^` ca'c "xo'm co`ng" bi`nh 
di. cu?a la`ng que^ VN nhu+ the^' na`o?

Ba'o VN service tu+` VNSA 17/04/97
===================================

Xo'm co`ng
Phan Trung Nghi~a 

Ba'o Lao Ddo^.ng So^' 59 thu+' ba?y nga`y 5 tha'ng 4 na(m 1997

Ne^'u mai na`y sa?n va^.t cu?a ddo^`ng ruo^.ng kho^ng co`n thi` ba?n sa('c
ddo^`ng que^ cha('c se~ phai nha.t. Ho^`n que^ ro^`i se~ te? la.nh va` khi
ddo' ho^`n ngu+o+`i cha^n que^ se~ hoang va('ng nhu+ ddo^`ng kho^ng mo^ng
qua.nh... 

Va`o, ra xo'm Co`ng (a^'p 11, xa~ Phong Tha.nh Ddo^ng, huye^.n Gia' Rai) duy
nha^'t chi? co' mo^.t con ddu+o+`ng dda^'t. Co+n mu+a dda^`u mu`a ba^'t
tha^`n chu.p xuo^'ng, to^i va` xe to^i bi. giam trong ca'i xu+' "khi? ho co`
ga'y" nha^'t cu?a dda^'t Ba.c Lie^u. 

Nhu+~ng co+n mu+a dda^`u mu`a thu+o+`ng gio^'ng nhu+ mo^.t ngu+o+`i dda`n ba`
chuye^?n da. kho' kha(n. 
 Kho^ng gian la(.ng ye^n, oi bu+'c, sa^'m cho+'p nhi` nha(`ng, re^`n ri~ xa
xa... Ba^`u tro+`i cu+' va^.t va~, chuye^?n ddo^.ng ma~i mo+'i tru't xuo^'ng
mo^.t co+n mu+a to^'i dda^'t. Sau co+n mu+a,
 mu`i a^?m cu?a dda^'t xo^ng le^n. Xa xa, kho'i ddo^'t ddo^`ng lu+`ng lu+~ng
giu+~a tro+`i chie^`u. 

Ddo^`ng xa(m xa('p nu+o+'c, chie^`u chi'n ddo? mo^.t go'c tro+`i, tie^'ng
e^'ch nha'i no^?i le^n vang tre^n ddo^`ng xa. Va` lo`ng to^i cho+.t ro^.n
ra`ng nhu+~ng mu`a xu+a cu~. Nga`y a^'y, sau nhu+~ng tra^.n mu+a dda^`u mu`a
la` la`ng to^i bu+o+'c va`o nga`y ho^.i. Trai ga'i tre? gia` tu'a le^n
ddo^`ng dde^? ddo'n nha^.n cu?a ca?i cu?a thie^n nhie^n. Ca'c loa.i ca' lo'c,
ca' ro^, ca' tre^... bu.ng dda^`y tru+'ng, lo^?m ngo^?m bo` le^n ddo^`ng ti`m
vu~ng nu+o+'c ngo.t dde^? dde? tru+'ng. Dda^'t chu+a co' nu+o+'c, ba('t ca'
de^~ da`ng, ba('t mo^.t ho^`i dda~ qua?y kho^ng no^?i. Dde^'n to^'i thi` ddi
ba('t e^'ch. Da^n o+? ca'c xo'm xung quanh ddo^? ra ca'nh ddo^`ng giu+~a, ca?
ca'nh ddo^`ng bo^~ng sa'ng ru+.c a'nh dde`n nhu+ mo^.t tha`nh pho^' ve^`
dde^m. Tie^'ng e^'ch ke^u, tie^'ng ngu+o+`i y' o+'i go.i nhau... nhu+ mo^.t
cuo^.c ta^.p tra^.n lo+'n. e^'ch nhie^`u vo^ ke^?, ta.i ca'c vu`ng ma?, dda.i
la.ng..., e^'ch ba('t ca(.p tha`nh ba^`y va` da.n vo^ cu`ng, cu+' dde^'n ma`
cho^.p tu+`ng ca(.p bo? va`o gio?. Ho^`i ddo', e^'ch nha'i ba'n cha(?ng ai
mua. A(n kho^ng he^'t, co' nha` co`n la`m ma('m e^'ch dde^? a(n mu`a ha.. 

Ta?ng sa'ng la` nga`y ho^.i cu?a lu~ con ni't la`ng.  Nhu+~ng bu+o+'c cha^n
sa'o tung ta(ng tre^n ddo^`ng xa(m xa('p nu+o+'c dde^? tranh nhau ba('t o^'c,
ba('t cua ddo^`ng va` ha'i rau du+`a, rau dda('ng... Ho^`i xu+a cua ddo^`ng
kho^ng ai ba`y ba'n ngoa`i cho+.  nhu+ ba^y gio+` ma` chi? dde^? cho heo a(n.
Heo na'i dde? ma` ddu+o+.c a(n cua ddo^`ng thi` su+~a nhie^`u la('m. Co`n
o^'c thi` lu~ nho? chu'ng to^i ddem luo^.c la' o^?i, ro^`i be^ nguye^n ro^? 
nghi ngu't kho'i ngo^`i du+o+'i ta`ng me co^? thu. cu?a la`ng ma` xu'm xi't
la.i le^? o^'c cha^'m co+m me? a(n cho+i. 
 Giu+~a kho^ng gian mie^`n que^ trong la`nh va` oi a? cu?a tru+a he`, ca? lu~
a(n mo^` ho^i mo^` ke^ va~ ra. Va^.y ddo', nha` nghe`o, que^ nghe`o la.i
trong buo^?i loa.n ly, chu'ng to^i chu+a ddu+o+.c ho.c mo^.t ba`i ve^` ti`nh
ye^u que^ hu+o+ng dda^'t nu+o+'c ma` tu+. nhie^n ca'i ho^`n ddo^`ng dda^'t
que^ hu+o+ng no' nha^.p va`o ho^`n ngu+o+`i, no' da.y mi`nh la`m ngu+o+`i
ro^`i tha^'y ca'nh ddo^`ng cu?a la`ng nhu+ ngu+o+`i me. sinh ra lu'a, ca',
e^'ch..., nuo^i mi`nh lo+'n le^n. 

Tu+ Bi`nh, tru+o+?ng a^'p xo'm Co`ng, ngu+o+`i suo^'t mo^.t nga`y da^~n to^i
gio+'i thie^.u ve^` phong tra`o ddu+a ma`u xuo^'ng ruo^.ng khi co^ng tri`nh
ngo.t hoa' ba'n dda?o Ca` Mau vu+`a ddu+a nu+o+'c ngo.t ve^`, no'i vo+'i to^i
:"Mu+a dda^`y xo'm Co`ng gio^'ng nhu+ Co^n Dda?o ro^`i ddo', anh pha?i dda`nh
o+? la.i mo^.t dde^m tho^i. Dde^? to^i ke^u tha(`ng Ba?y Bi qua, sai no' ddi
soi e^'ch kie^'m mo^`i, to^'i tu.i mi`nh lai rai". No'i xong, Tu+ Bi`nh la^'y
tay la`m loa hu+o+'ng sang con ra.ch nho?  dde^? go.i Ba?y Bi. Xo'm na`y nha`
ca^'t chu.m dda^`u tre^n bo+` mo^.t con kinh nho?, cha.y ngoa(`n nghoe`o.
Tre^n bo+` khi co' ma^'y ca^y co`ng lo+'n. He`n gi` ngu+o+`i ta go.i la` xo'm
Co`ng

Sau lu+ng xo'm la` mo^.t "dang"  ddo^`ng ruo^.ng chu+`ng 5-7 km2. Ba?y Bi
cho^'ng xuo^`ng sang. Ddo' la` mo^.t con ngu+o+`i o^'m, kho^ nhu+ que cu?i.
Theo lo+`i gio+'i thie^.u cu?a Tu+ Bi`nh thi` dda^y la` mo^.t ba^.c tie^n
chi? trong nghe^` soi e^'ch o+? ddo^`ng na`y. To^i nga^~u hu+'ng ddo`i theo
soi e^'ch, Ba?y Bi kho^ng to? ra ha`o hu+'ng cu~ng kho^ng cho^'i tu+`. Ba?y
Bi ddu+a to^i qua?y gio?, co`n anh thi` ho^ng ddeo mo^.t ca'i bi`nh a('c quy,
dda^`u ddo^.i chu.p dde`n 12 vol va` tay ca^`m ca^y dao ye^'m. Gio' dde^m
lu+o+'t va`o da thi.t ma't ru+o+.i. Ma(.t ddo^`ng tro+ ra., xa xa mo^.t vu`ng
loang loa'ng nu+o+'c.  Chu'ng to^i lo^.i bo^. ho+n 1 km le^n giu+~a ddo^`ng.
Tie^'ng e^'ch nha'i xa xa, mo^.t va`i a'nh dde`n nha^'p nha'y nhu+ ma tro+i.
Ddo^`ng ba^y gio+` sau buo^`n qua' the^?. Lo^.i ho+n mo^.t tie^'ng ddo^`ng
ho^`, Ba?y Bi mo+'i cho^.p ddu+o+.c mo^.t con e^'ch gio+` ca(?ng kha(?ng
khiu.  Ba?y Bi gia?ng cho to^i nghe kinh nghie^.m soi e^'ch : "Ma('t e^'ch
ma`u ddo?, nhu+ng nhie^`u con va^.t kha'c nhu+ co'c, chuo^.t, nha'i... cu~ng
ma`u ddo?. Tho+. sa(n e^'ch pha?i co' con ma('t tinh tu+o+`ng pha^n bie^.t
ddu+o+.c ma('t e^'ch va` vo^ so^' con va^.t kha'c. Ma('t chuo^.t thi` khoa?ng
ca'ch giu+~a 2 con ma('t khi't ho+n. Ma('t co'c, nha'i thi` khi ga(.p a'nh
dde`n pha no' ru+o+'n le^n nhi`n, co`n e^'ch thi` ba('t ga(.p a'nh dde`n la`
no' mo.p sa't dda^'t ma('t nha('m nghie^`n. Trong khoa?nh kha('c nhu+ cho+'p
ma('t, ngu+o+`i tho+. pha?i nha^.n ra ro^`i a'ng chu+`ng cu+. ly va` ddi
pha(ng to+'i dde^? soi dde`n xuo^'ng dda^'t ma` ti`m..." 

Khuya mo^.t chu't, Ba?y Bi dda(.t chie^'c gio+? o+? ca'i vu~ng xa(m xa('p
nu+o+'c ro^`i ru? to^i leo le^n bo+` ma^u ngo^`i va^'n thuo^'c hu't.  Anh
ba?o :"Dda^y la` ca'ch du. e^'ch truye^`n tho^'ng cu?a xu+' Ba.c Lie^u mi`nh.
Nghe e^'ch ddu+.c trong gio? ke^u, e^'ch ca'i tu+o+?ng ba.n ti`nh re'o go.i
nha?y dde^'n xung quanh gio?, ta cu+' ung dung phu.c dde`n le^n ma` cho^.p.
To^i ho?i :"The^' la`m sao pha^n bie^.t ddu+o+.c e^'ch ddu+.c, e^'ch ca'i?"
Ba?y Bi ba?o :"Bie^'t chu+'! e^'ch ddu+.c thi` ke^u que^.t... que^.t... co`n
e^'ch ca'i thi` ke^u cu.c... cu.c...". Nga`y xu+a, co' nhu+~ng o^ng du`ng
mie^.ng ke^u y nhu+ tie^'ng e^'ch ddu+.c, xu+' na^`y co' o^ng Ba Qua?n,
che^'t gia` ro^`i, he^~ o^ng gia?  tie^'ng e^'ch ke^u la` ca'c na`ng e^'ch
say nhu+ thie^'u nu+~ nghe tie^'ng sa'o Tru+o+ng Chi. Co' ba^.n, mo^.t ba.n
gia` soi e^'ch cu?a Ba Qua?n thi` tu+o+?ng la` ga(.p ddu+o+.c con e^'ch mo^`i
hay, lie^`n mo` sang...  Hai o^ng ba.n gia` ga(.p nhau cu+o+`i nga^'t". Theo
lo+`i Ba?y Bi thi` nga`y nay ngu+o+`i ta co`n a'p du.ng nhu+~ng ky~ thua^.t
hie^.n dda.i trong nghe^` soi e^'ch. Nghi~a la` kho^ng ca^`n nuo^i e^'ch
mo^`i, cu~ng cha(?ng to^'n co^ng gia? tie^'ng e^'ch ke^u.  Ngu+o+`i ta du`ng
cassette thu tie^'ng e^'ch ddu+.c ke^u ro^`i pha't ra dde^? du. e^'ch, hie^.u
qua? cu~ng kho^ng ke'm. 

La.i ga^`n mo^.t tie^'ng ddo^`ng ho^` tro^i ddi, Ba?y Bi mo+'i phu+.t dde`n
le^n soi va`o cho^~ dda(.t gio? du. e^'ch. Va` anh chi? cho^.p ddu+o+.c mo^.t
con e^'ch ca'i tha^.t to. Lo^.i the^m dde^'n ga^`n 2 gio+` sa'ng ma` trong
gio? chi? co' 5 con e^'ch va` tuye^.t nhie^n to^i cha(?ng tha^'y mo^.t con
ca' lo'c, ca' ro^... na`o le^n ddo^`ng ti`m nu+o+'c ngo.t dde? tru+'ng nhu+
nga`y xu+a. Tha^'y to^i tha^'m me^.t Ba?y Bi ra le^.nh ve^`. Anh ba?o :
"e^'ch, ca' ba^y gio+` chi? co`n mo^.t pha^`n mu+o+`i. Chu+' anh coi xo'm
na`y 20 na(m tru+o+'c chi? co' 27 ca(n nha`, gio+` le^n dde^'n ga^`n 100
ho^.. Ngu+o+`i nhie^`u thi` vo+ ve't cu?a ca?i cu?a ddo^`ng dda^'t ca`ng
nhie^`u. Vo+'i la.i da^n tha`nh thi. ba^y gio+` ho. cu~ng khoa'i a(n thi.t
e^'ch la('m".  Va^ng! Thi.t e^'ch ba^y gio+` le^n ngo^i, tro+? tha`nh mo'n
dda(.c sa?n, co`n co' thi. tru+o+`ng xua^'t kha^?u nu+~a. Mo^.t ba^.n ddi
La.ng So+n tha^'y xe mang bie^?n so^' 69A cho+?  toa`n e^'ch sang Trung
Quo^'c, to^i ho?i :"e^'ch cu~ng xua^'t kha^?u no^?i a` ?". Chi. chu? ha`ng
ma('t mo^i loe` loe.t,
 tra? lo+`i :"Chu+' sao! Na(m chu.c nga`n mo^.t ky' ddo'.  Ca'c dda.i gia
phi'a Ba('c la` "ha?o" thi.t e^'ch la('m. Ho. no'i e^'ch ma` ha^`m thuo^'c
ba('c thi` a(n tra'ng du+o+ng cu+o+`ng tha^.n, ddu`i ngu+o+`i a(n e^'ch se~
sa(n cha('c va` to nhu+ ddu`i e^'ch".  No'i xong chi. chu? ha`ng cu+o+`i tinh
qua'i. Ro~ ra`ng nhu ca^`u ve^` e^'ch va` ca'c dda(.c sa?n kha'c nga`y ca`ng
le^n cao, nhu+ng cha(?ng tha^'y ai khuye^'n ca'o pha't trie^?n dda`n e^'ch... 
cho ne^n, lu+.c lu+o+.ng soi e^'ch pha?i nha?y va`o vo+ ve't cu?a ca?i cu?a
thie^n nhie^n, Theo lo+`i Ba?y Bi thi` dda`n e^'ch ca`ng i't ddi thi` ca'ch
ba('t e^'ch nga`y mo^.t nhie^`u the^m. Nga`y xu+a, ngu+o+`i ta chi? soi e^'ch
va`o mu`a sa mu+a, co`n nga`y nay e^'ch ddu+o+.c sa(n ba('t ca? 4 mu`a vo+'i
ca'c phu+o+ng pha'p sa(n ba('t nhu+ : chi?a, ca^u, mo'c... 

Co`n ca' ddo^`ng thi` Ba?y Bi ba?o cu~ng cu`ng chung tha?m tra.ng. Ngu+o+`i
ta ba('t ca' tu+` khi chu'ng mo+'i dde? (ca' lo`ng ro`ng). Co' ngu+o+`i co`n
ddu+a co^ng cu. hie^.n dda.i va`o sa't ha.i ca' nhu+ su.c ddie^.n. Ddo' la`
mo^.t co^ng cu. pho'ng ra la`n ddie^.n 220V, no' la`m huy? die^.t hoa`n toa`n
tu+` ca' con dde^'n ca' me. trong mo^.t vu`ng nu+o+'c va`i m2. Ro^`i thi`
no^ng tho^n dda~ hi`nh tha`nh nhu+~ng ddo^.i qua^n ca('n ca^u, gia(ng
lu+o+'i, dda(.t lo.p... chuye^n nghie^.p. Ho. gia(ng bu?a bao va^y kha('p
ddo^`ng dda^'t, khie^'n ca' to^m he^'t ddu+o+`ng so^'ng no^?i. Co' le~ ngoa`i
nguye^n nha^n tre^n, Ba?y Bi co`n chu+a bie^'t nhu+~ng nguye^n nha^n kha'c.
Ho^m to^i dde^'n ho?i ve^` mo^i tru+o+`ng ddo^`ng ruo^.ng cu?a Ba.c Lie^u
thi` mo^.t ca'n bo^. khoa ho.c cu?a So+?  Khoa ho.c Co^ng nghe^. va` Mo^i
tru+o+`ng ti?nh ba?o :"Nguy ca^'p la('m... Theo Vie^.n Sinh tha'i ta`i
nguye^n sinh va^.t cho bie^'t thi` mo^i tru+o+`ng nu+o+'c ddo^`ng ruo^.ng
dda~ ba'o ddo^.ng ddo?. Ha`m lu+o+.ng thuo^'c tru+` sa^u va` pha^n hoa' ho.c
trong nu+o+'c ddang o+? trong ti`nh tra.ng du+ lu+o+.ng.  Ca'c loa.i thuo^'c
Nha` nu+o+'c cho^'ng chi? ddi.nh nhu+ DdT-op, DDT-op, DDlipp... co' kha?
na(ng huy? die^.t ca'c ddo^.ng va^.t thuy? tre^n die^.n ro^.ng va` ke'o da`i
va^~n ddu+o+.c tu+ thu+o+ng le'n lu't ddu+a va`o cho no^ng da^n du`ng. Ma(.t
kha'c, nu+o+'c sinh hoa.t ddo^ thi., nu+o+'c ca'c nha` ma'y co^ng nghie^.p,
cha^'t tha?i xa(ng da^`u... kho^ng tho^ng qua xu+? ly' dda~ la`m o^ nhie^~m
mo^i tru+o+`ng cu?a e^'ch nha'i va` to^m ca'. Na.n cha'y ru+`ng, dda`o bo+'i
mo'c ta^`ng sinh phe`n va` phe`n tie^`m ta`ng le^n la`m o^ nhie^~m mo^i
tru+o+`ng nu+o+'c. Vie^.c chuye^?n ddo^?i he^. sinh tha'i tu+` ngo.t sang
ma(.n o^` a.t dde^? nuo^i to^m nhu+~ng na(m ga^`n dda^y dda~ la`m tuye^.t
die^.t he^. sinh tha'i ddo^.ng va^.t nu+o+'c ngo.t. Ngu+o+`i ta ti'nh trong
toa`n ba'n dda?o Ca` Mau co' dde^'n ho+n 30 nga`n hecta dda^'t bi. chuye^?n
ddo^?i mo^.t ca'ch a'p dda(.t, tra'i vo+'i quy lua^.t tu+. nhie^n..." 

To^i va` Ba?y Bi ve^` to+'i nha`, Tu+ Bi`nh dda~ thu+'c cho+` sa('n, anh pha
mo^.t bi`nh tra` "qua.u" dde^? ta^?y tra^`n chu'ng to^i , ro^`i xa'ch xoong
ddi no^?i lu+?a la`m e^'ch. Ca'ch la`m e^'ch cu?a Tu+ Bi`nh cu~ng la., kho^ng
lo^.t da, anh nhu'ng nu+o+'c so^i ro^`i du`ng dao ca.o sa.ch he^'t nho+'t
tre^n mi`nh e^'ch, sau ddo' luo^.c vo+'i la' sa?. e^'ch chi'n, anh ddem xe'
phay tro^.n rau ra(m, cha^'m muo^'i o+'t. Che^' bie^'n ddo+n gia?n nhu+ the^'
ma` "ddu+a cay" ngo.t tuye^.t tra^`n. Tie^.c nha^.u 3 gio+` sa'ng dde^m ddo'
co`n co' the^m mo^.t o^ng la~o ho+n 60 tuo^?i la` cha vo+. Tu+ Bi`nh. O^ng
ba?o :"Tha(`ng Ba?y Bi ma` ba('t co' 5 con e^'ch thi` ddo^' cha tha(`ng na`o
o+? ddo^`ng na`y ba('t ddu+o+.c e^'ch.  Ruo^.ng ddo^`ng gi` ma` rie^'t ro^`i
kie^'m ca'i a(n kho^ng ra. Dde^? qua no'i cho em nghe - o^ng gia` xoay qua
to^i - ho^`i na(?m, va`o mu`a sa mu+a la` ca? la`ng na`y cho^.n ro^.n nhu+
co' ho^.i he`. e^'ch, ca' dda^`y ddo^`ng cu+' ra ma` ho^'t. Sau mu`a sa mu+a
thi` dde^'n mu`a lu'a, ngu+o+`i ta ra ddo^`ng ca('m ca^u, thu+o+.t,
 nha^'p ; dde^'n gio' ba^'c hiu hiu thi` mu`a la`m ha^`m...  kie^'m ca'i a(n
de^~ da`ng nhu+ cho tay va`o tu'i mo'c ra. Dda(.c bie^.t la` tha'ng gia'p
Te^'t to+'i ra gie^ng la` mu`a ta't ddi`a ho^.i. Nha` na`o cu~ng co' ddi`a
ne^n ta't lua^n phie^n va` va.n va^`n ddo^?i co^ng vo+'i nhau ba('t ca'
ddi`a, ma^`n ca' la`m ma('m.  Mo^~i kha^?u ddi`a ho^`i ddo' ta? ca? nga`n ky'
ca'.  Ca? xo'm cu+' y` y` xe`o xe`o suo^'t tu+` tha'ng cha.p dde^'n ra
gie^ng, vui la('m...". Nga^~m nghi~ ca^u chuye^.n cu?a o^ng gia` thi` tha^'y
ddo+`i so^'ng nga`y xu+a cu?a no^ng da^n tha^.t su+o+'ng. Thuo+? co`n nho?,
to^i thu+o+`ng nghe ngu+o+`i ta nga^n nga hai ca^u ca dao: "Ba.c Lie^u a(n
ca' bo? dda^`u, Sa`i Go`n tha^'y va^.y xo? xa^u ddem ve^`." 

Lo+`i ca dao khi' khie^'m nha~ nhu+ng co' kha(?ng ddi.nh ca'i gia`u co' no^?i
tie^'ng cu?a dda^'t Ba.c Lie^u. Mo^.t la` lu'a ga.o, hai la` muo^'i va` ba
la` ca'. Kho^ng no+i na`o o+? Nam Ky` lu.c ti?nh sa'nh ki.p. Ba^y gio+` ddo.c
la.i hai ca^u ca dao ddo' thi` xa^'u ho^? che^'t ddi ddu+o+.c. Dda^'t Ba.c
Lie^u ba^y gio+` dda~ nghe`o kie^.t, ddo^`ng hoa' vo+'i dda^'t ven ddo^ Sa`i
Go`n ro^`i. 

Tu+ Bi`nh no'i :"Anh bie^'t kho^ng ?  Ho^`i chie^'n tranh, xo'm Co`ng no^?i
tie^'ng kie^n cu+o+`ng ba'm tru.. Gia(.c phong toa?  du+~ do^.i nhu+ng da^n
o+? dda^y quye^'t "mo^.t ta^'c kho^ng ddi mo^.t ly kho^ng ro+`i". To^i nghi~,
ngoa`i ly' do vi` ca?m ti`nh vo+'i ca'ch ma.ng thi` co' mo^.t ly' do quan
tro.ng la` ddo^`ng ruo^.ng o+? dda^y gia`u co'. Bu+o+'c ra sau he` la` quo+
ddu+o+.c ca'i a(n, chie^'n tranh a'c lie^.t co+~ na`o cu~ng kho^ng so+.
ddo'i. 

Dda^'t ba^y gio+` dda~ kho^ng co`n ddu? su+'c a^'p u?, nuo^i na^'ng ddo+`i
no^ng da^n ne^n nha` no^ng dda`nh ca^'t bu+o+'c ra ddi. Sa'u tha'ng mu`a kho^
o+? xo'm Co`ng gio^'ng nhu+ tho+`i cha.y loa.n,
 thanh nie^n trai tra'ng trong la`ng qua?y no'p, va'c va' ddi Ca` Mau hoa(.c
le^n khu che^' xua^'t Bie^n Hoa` la`m thue^.  Ca? ddo^`ng dda^'t Ba.c Lie^u
hie^.n nay ddang trong co+n ho^.i chu+'ng bo? ddo^`ng ra ddi. Sau Te^'t, cu+'
dde^'n ta.i ca'c be^'n xe, be^'n ta`u ma` xem tha^'y dden dda(.c ngu+o+`i
que^ ra ddi la`m thue^, bo? la.i sau lu+ng ddo^`ng dda^'t tra('ng mo^.t ma`u
hoang vu. 

Ddu+'ng tru+o+'c ca'nh ddo^`ng, no+i dda~ a^'p u? nuo^i du+o+~ng mi`nh lo+'n
le^n, no+i dda~ ghi da^'u nhu+~ng ky? nie^.m ngo.t ma't nha^'t cu?a mo^.t
ddo+`i ngu+o+`i... bo^~ng du+ng to^i co' cu`ng ta^m tra.ng vo+'i o^ng
Nguye^~n Bi'nh. Ve^` "hu+o+ng ddo^`ng gio' no^.i".  Ca'nh ddo^`ng cu?a to^i
cu~ng ddang bi. mo^.t co+n lo^'c cu?a tho+`i hie^.n dda.i ta^'n co^ng, no'
la^'y ddi sa?n va^.t cu?a ddo^`ng ruo^.ng, no' xoa' da^`n nhu+~ng nga`y
ho^.i, nhu+~ng ne't dda(.c tru+ng cu?a la`ng que^, la`m cho ddo^`ng dda^'t
tro+? ne^n vo^ ho^`n... The^' la` to^i hoa?ng so+., so+. ca'i ho^`n que^ te?
la.nh kho^ng nha^.p ddu+o+.c va`o ho^`n ngu+o+`i, ne^n ca'i ddu+'c ha.nh
lo+'n nha^'t cu?a ddo+`i no^ng da^n la` ye^u ruo^.ng ca`y ro^`i cu~ng se~
pho^i pha. Co^ng nghie^.p hoa', hie^.n dda.i hoa' ro^`i pha?i xa?y ra tre^n
ddo^`ng dda^'t na`y theo quy lua^.t ta^'t ye^'u cu?a su+. pha't trie^?n.
Nhu+ng pha?i la`m gi` dde^? giu+~ ddu+o+.c ne't va(n hoa' ddo^.c dda'o cu?a
ddo^`ng que^ mie^`n Ta^y ? Ddo' la` mo^.t ca^u ho?i o+? que^ to^i co`n bo?
ngo?. 
-------------------------------------------------------------------------