[DT 29/5 Gia^'c mo^.ng "va`ng"]

["proxy098@hotmail.com" <proxy098@hotmail.com>]

Gia^'c mo^.ng "va`ng"

Tu+` tre^n cao nhi`n xuo^'ng, la`ng To+`i (ba~i dda`o va`ng thuo^.c xa~
Lu+o+ng Thu+o+.ng, huye^.n Na Ri`, Ba('c Ca.n) cha(?ng kha'c gi` mo^.t
vu`ng dda^'t bi. bom ca`y dda.n xo+'i. No+i dda^y dda^'t ddai kho^
ca(`n, kho^ng mo^.t bo'ng ca^y xanh, ngo^?n ngang nhu+~ng go` so?i dda',
lu'p xu'p nhu+~ng le^`u la'n. Ba.n se~ ddu+o+.c chu+'ng kie^'n mo^.t
khi' the^' kie^'m so^'ng hu+`ng hu+.c bo^'c le^n tu+` ha`ng nga`n con
ngu+o+`i trong nhu+~ng ho^' dda`o va`ng (co`n go.i la` ho^' bom B52)
vo+'i ca'c ddo^.ng ta'c ha(m ho+?, dda`o dda`o, ga'nh ga'nh, bo+'i dda~i
tu+`ng na('m dda^'t dde^? ti`m va`ng. Du+o+`ng nhu+ nhu+~ng ngu+o+`i
dda~i dda^'t ti`m va`ng, ma(.c ca'i na('ng ha^`m ha^.p nhu+ ddo^? lu+?a
tre^n dda^`u pha tro^.n vo+'i nhu+~ng mu`i ho^i tho^'i tu+` dda^'t,
nu+o+'c ke^'t ho+.p vo+'i ha`ng nga`n a^m thanh ho^~n ta.p dde^'n nhu+'c
o'c cu?a tie^'ng mi`n pha' dda', tie^'ng ca'c loa.i ma'y no^?, ma'y bo+m
xung quanh...
Mo^.t vu`ng dda^'t so^i su.c
Ngu+o+`i ta go.i khu vu+.c dda`o va`ng na`y la` la`ng To+`i, bo+?i le~
tho+`i ky` dda^`u, da^n dda`o va`ng du`ng ca'p, to+`i.. cha(ng ke'o
nhu+~ng ta^'m lu+o+'i, va?i dde^? dda~i va`ng. DDe^'n nay, da^n tu+'
chie^'n o+? dda^y la.i ti`m va`ng ba(`ng phu+o+ng pha'p hie^.n dda.i
ho+n, hie^.u qua? ho+n, ddo' la` dda`o gie^'ng. Mo^~i gie^'ng dda`o
va`ng ro^.ng trung bi`nh to+'i 500m2, sa^u chu+`ng 30m! Tha^.t kinh
hoa`ng! Ban dda^`u, ngu+o+`i ta xu'c he^'t lo+'p ”sa'i“ (lo+'p dda^'t)
be^n tre^n, sau ddo' dda`o dde^'n lo+'p dda^'t co' chu+'a va`ng sa
khoa?ng. Ca'c ”cu ly“ (nha^n co^ng ddu+o+.c thue^ dda~i va`ng) xu'c,
ga'nh nhu+~ng ddo^'ng dda^'t dda' ddo' ddem ddo^? va`o thuye^`n, xa?
he^'t dda^'t, ga.t he^'t so?i dde^? nhu+~ng ha.t va`ng, bu.i va`ng
ddo.ng la.i ma'ng lo+'n. Xong. ho. ddo^? va`o mo^.t ma'ng nho?, mo^.t
ngu+o+`i mang ddi dde^? ”cho+'p“ (dda~i va`ng).
Da^n tu+' chie^'ng dda~ ddo^? ve^` dda^y tu+` nhu+~ng na(m 81,82 va` nay
ca`ng ddo^ng vo+'i ”da^n so^'“ le^n dde^'n 7.000 ngu+o+`i. La`m chu?
ca'c gie^'ng dda`o va`ng, go.i la` ca'c ”bu+o+?ng’ (hayco`n go.i la`
”si~ quan“, ”dda.I ca“) chu? ye^'u la` nhu+~ng ngu+o+`i thuo^.c huye^.n
Kim So+n, ti?nh Ninh Bi`nh - no+i co' nhie^`u nha^'t tho+. thu? co^ng
la`m va`ng, co' tay nghe^` dda~ ha`ng tra(m na(m nay. Kho^ng i't
ngu+o+`i trong so^' ho. dda~ tro+? tha`nh tra('ng tay, ma^'t sa.ch
dda^'t ddai nha` cu+?a, tu+` ddi.a vi. ngu+o+`i chu? tro+? tha`nh mo^.t
”cu ly“, cha('ng bie^'t dde^'n bao gio+` mo+'i ngo'c dda^`u le^n
ddu+o+.c.
”DDa.i ca“ Ta^m dda~ o+? la.i la`ng To+`i ho+n 10 na(m nay. Trong 10
na(m ddo', co' na(m anh ddu+o+.c, co' na(m anh bi. ”tha^m“; ti'nh trung
bi`nh la.i anh bi. lo^~ ga^`n 20 ca^y, ne^n anh quye^'t chi' o+? la.i
vo+'i nie^`m hy vo.ng  mo+? ddu+o+.c mo^.t gie^'ng ”dda^`y va`ng“.
DDa^`u tu+ cho mo^.t gie^'ng dda^u co' i't, pha?i co' i't nha^'t khoa?ng
50 trie^.u ddo^`ng tro+? le^n, na`o tie^`n mua dda^'t, thue^ ma'y u?i,
mua ma'y bo+m, tra? tie^`n co^ng lao ddo^.ng, no^.p thue^'... Nhu+ng
”mu+u su+. ta.i nha^.n , tha`nh su+. ta.i thie^n“, chi? ca^`n mo^.t co+n
lu~ ke'o ve^` ba^'t tha^`n la` ca'c gie^'ng dda`o bi. lu~ xoa' sa.ch;
hay mo^.t cu' sa.t, lo+? gie^'ng cu~ng ddu? khie^'n mo.i vie^.c tro+?
ne^n co^ng co^'c...
Nhu+~ng con so^' ... mo+ ma`ng
Va`ng nhie^`u hay i't? DDo' la` no^~i kha('c khoa?i, day du+'t cu?a
nga`n, va.n con ngo+`i o+? la`ng To+`i. Tru+o+'c khi dde^'n vu`ng dda`o
va`ng na`y, to^i dda~ ga(.p o^ng Lu+o+ng Kha'nh Hoa`ng, Pho' gia'm
ddo^'c So+? Khoa ho.c co^ng nghe^. va` mo^i tru+o+`ng Ba('c Ca.n, mo^.t
ngu+o+`i ra^'t am hie^?u ve^` ca'c vu`ng khoa'ng sa?n cu?a Ba('c Ca.n,
ddu+o+.c o^ng cho bie^'t Lu+o+ng Thu+o+.ng chi? la` mo^.t trong 5 vu`ng
co' va`ng cu?a Ba('c Ca.n (1 mo? o+? xa' Kim Hi?, 1 mo? o+? xa~ La.ng
San cu?a huye^.n Na ri`, mo^.t mo? kha'c - mo+? Ma NU o+? huye^.n Nga^n
So+n va` mo? Khau Au thuo^.c huye^.n Ba Be^?); ddo' la` nhu+~ng mo? co'
tie^`m na(ng nha^'t va` thi hu't ddo^.ng nha^'t lu+.c lo+.ng khai tha'c
tu+ nha^n. Thu+.c ra, mo? Lu+o+ng Thu+o+.ng dda~ ddu+o+.c pha't hie^.n
tu+` tho+`i nu+o+'c ta bi. phong kie^'n phu+o+ng Ba('c ddo^ ho^. va`
sang tho+`i thuo^.c Pha'p, no' cu~ng ddu+o+.c khai tha'c nhu+ng kho^ng
pha?i la` do ngu+o+`i Pha'p ma` la` do mo^t so^' da^n ddi.a phu+o+ng,
ro^`i no^.p thue^' cho Pha'p. Sau na(m 1954, mo? va`ng Lu+o+ng Thu+o+.ng
bi. la~ng que^n. Ma~i dde^'n na(m 1981, 1982 cac tho+. va`ng o+? Kim Hi?
la` la^`n mo` dde^'n va` tu+` do' la.i no^?i le^n co+n so^'t dda`o
va`ng.
Kho^ng chi.u ddu+`ng ngoa`i cuo^.c, Xi' nghie^.p co+ khi' thuo^.c Bo^.
Co+ khi' va` Luye^.n kim VN lu'c ddo' dda~ lie^n doanh vo+'i mo^.t co^ng
ty cu?a Nga nha?y va`o vu`ng na`y dde^? khai tha'c (Gia^'y phe'p so^'
334, nga`y 12/3/1992), nhu+ng cho dde^'n tha'ng 1/1997, lie^n doanh na`y
dda~ gia?i the^? vo+'i lu+o+.ng va`ng thu ddu+o+.c chi? dda.t khoa?ng 30
kg. U+o+'c ti'nh lie^n doanh na`y lo^~ 6 ty? ddo^`ng. O^ng Hoa`ng cu~ng
ca'c quan chu+'c cu?a UBND ti?nh Ba('c Ca.n va` nhu+~ng chu? gie^'ng
va`ng o+? Lu+o+ng Thu+o+.ng dde^`u cho ra(`ng, kho^ng pha?i kie^n doanh
tre^n ddo^? la` do vu`ng na`y i't va`ng ma` la` do ky~ thua^.t la.c
ha^.u.
Theo dda'nh gia' cu?a So+? Co^ng nghie^.p Ba('c Tha'i (tru+o+'c khi
Ba('c Ca.n ta'ch tu+` ti?nh Ba('c Tha'i nga`y 1/1/1997, So+? na`y phu.
tra'ch qua?n ly' ve^` khai khoa'ng cu?a Ba('c Ca.n), tru+~ lu+o+.ng
va`ng ta.i mo? na`y u+o+'c chu+`ng co`n khoa?ng 1 ta^'n. Ca'c ”bu+o+?ng“
la`ng To+`i, ba(`ng kinh nghie^.m rie^ng cu?a mi`nh la.i cho ra(`ng,
so^' va`ng o+? mo? na`y cha('c cha('n lo+'n ho+n mu+'c ddo' ra^'t
nhie^`u.

Pho'ng su+. Ma.nh Qua^n