[TTCN 1/6] Ky' Su+. DDu+o+`ng Xa: SNG Ky' su+.

["proxy098@hotmail.com" <proxy098@hotmail.com>]

Ky' Su+. DDu+o+`ng Xa: SNG Ky' su+.

Hie^.n nay, theo con so^' tho^'ng ke^ kho^ng chi'nh thu+'c, tre^n toa`n
SNG co' ddo^. 80.000-100.000 ngu+o+`i Vie^.t sinh so^'ng; ta^.p trung
cao nha^'t ta.i nu+o+'c Nga, Ucraina, Be^larux. Ho. la` nhu+~ng sinh
vie^n, nghie^n cu+'u sinh, co^ng nha^n, hay chi? la` nhu+~ng ngu+o+`i
"ba'm tru." la`m a(n sinh so^'ng, mong mo?i kie^'m ddu+o+.c chu't tie^`n
dde^? tro+? ve^` nu+o+'c va` co' chu't vo^'n sau na`y. Ho. la`m ddu?
nghe^` dde^? kie^'m tie^`n, tu+` buo^n ba'n nho?, ddi cho+. la`m cu+?u
va.n, la'i xe ta(cxi, dde^'n la^.p ca'c co^ng ty lo+'n nho? dde^? kinh
doanh. Cuo^.c so^'ng cu?a ho. cu+.c nho.c va` tha^.t ba^'p be^nh... 

* Di.ch vu. ho^. kha^?u ta.m tru' va` ... ddu? thu+' 
Mo^.t trong nhu+~ng ddie^`u kie^.n tie^n quye^'t dde^? o+? la.i SNG la`
pha?i co' trong tay ho^. kha^?u ta.m tru' (HKTT) cu?a chi'nh quye^`n
ddi.a phu+o+ng, do co^ng an qua^.n hoa(.c tha`nh pho^' no+i ddang sinh
so^'ng ca^'p. Sinh vie^n hoa(.c nghie^n cu+'u sinh ddu+o+.c ca^'p HKTT
la` le~ ddu+o+ng nhie^n. Co`n ha`ng chu.c nghi`n ngu+o+`i Vie^.t thuo^.c
ca'c die^.n kha'c thi` gia?i quye^'t va^'n dde^` na`y nhu+ the^' na`o?
Ma(.c du` ddo^?i mo+'i, song bo^. ma'y ha`nh chi'nh cu?a SNG va^~n mang
na(.ng da^'u a^'n cu?a mo^.t tho+`i quan lie^u bao ca^'p, qua?n ly'
lo?ng le?o. Chi'nh tu+` nhu+~ng ke~ ho+? na`y, mo^.t so^' ngu+o+`i
Vie^.t gio?i ma'nh lo+'i dda~ ddu+'ng ra mo'c ngoa(.c vo+'i mo^.t so^'
ca'n bo^. co^ng an qua?n ly' ho^. kha^?u dde^? gia?i quye^'t va^'n dde^`
na`y. Di.ch vu. la`m HKTT ra ddo+`i, tuy kho^ng qua?ng ca'o, chi? hoa.t
ddo^.ng nga^`m, song no' die^~n ra vo^ cu`ng nho^.n nhi.p. Tho+`i ky`
ddo^`ng ru'p bi. ma^'t gia' va` ddo^`ng ddo^la ddang le^n ngo^i ta.i
SNG, mo^.t HKTT (tho+`i ha.n tu+` sa'u tha'ng dde^'n mo^.t na(m) thoa.t
dda^`u gia' ddo^. 100 USD, ro^`i le^n dde^'n 200 USD, va` cho dde^'n
dda^`u na(m 1997 co' gia' 1.000 USD ta.i Matxco+va, 450 USD ta.i
Khacco^p hay Kiep. Ngoa`i ra cu~ng co' nhu+~ng ddu+o+`ng da^y kha'c
vo+'i gia' re? ho+n, chi? ddo^. 200 USD. 
I't ngu+o+`i bie^'t ra(`ng tuy co' da^'u HKTT cu?a co+ quan co^ng an
ca^'p, nhu+ng nhu+~ng ho^. kha^?u ddo' dde^`u kho^ng ddu+o+.c ghi va`o
so^? go^'c, nghi~a la` gia^'y gia?, kho^ng co' gia' tri. pha'p ly'.
Nhu+~ng chie^'n di.ch xe't gia^'y to+` ddu+o+.c tie^'n ha`nh. Ta.i ddo^m
5 tru+o+'c kia, ky' tu'c xa' Xaliut I, Xaliut III (nhu+~ng trung ta^m
buo^n ba'n cu?a ngu+o+`i Vie^.t ta.i Matxco+va) hay nhu+~ng ky' tu'c xa'
kha'c no+i co' ngu+o+`i Vie^.t sinh so^'ng, lie^n tu.c bi. kie^?m tra,
co' tha'ng dde^'n ma^'y la^`n. Nhu+~ng ngu+o+`i co' gia^'y to+` kho^ng
ho+.p le^. bi. ddu+a ve^` ddo^`n, bi. pha.t ha`nh chi'nh, no^.p ddo^.
10-15 USD la` xong. 
Di.ch vu. la`m ho^. kha^?u "dde^?u" (ho^. kha^?u gia?) du+o+`ng nhu+
ta('t ddi, thi` di.ch vu. la`m ho^. kha^?u "xi.n" (ho^. kha^?u tha^.t)
la.i xua^'t hie^.n. Ca'c tru+o+`ng dda.i ho.c, ca'c vie^.n nghie^n cu+'u
dde^`u co' quye^`n nha^.n ho.c. Ta.i Tru+o+`ng dda.i ho.c Ngoa.i ngu+~
Matxco+va (xin ddu+`ng nha^`m vo+'i Tru+o+`ng dda.i ho.c Ngoa.i ngu+~
quo^'c gia Mo^rixture^) gia' tie^`n ho.c co^.ng ho^. kha^?u la` 300
USD/na(m, sau ddo' ta(ng le^n 450 USD/na(m. Hie^.n ddang co' khoa?ng
va`i chu.c ngu+o+`i Vie^.t dda(ng ky' va`o ho.c o+? dda^y. Di.ch vu.
na`y do mo^.t ngu+o+`i co' te^n la` Ho^`ng ddu+'ng ra dda?m nhie^.m.
Tru+o+`ng dda.i ho.c Nha^n va(n toa`n Nga Matxco+va thi` gia' ra^'t cao:
3.000 USD cho mo^.t na(m ho.c co^.ng ho^. kha^?u. Ta.i khoa ngu+~ va(n
Tru+o+`ng dda.i ho.c To^?ng ho+.p Varo^nhet, lu'c dda^`u co' gia' 300
USD/na(m, co`n hie^.n ta.i dda~ le^n dde^'n 1.000 USD/na(m. Go.i la` ddi
ho.c, song tre^n thu+.c te^' la` ddo'ng tie^`n mua ho^. kha^?u dde^?
ye^n ta^m la`m a(n kie^'m so^'ng. o+? mo^.t tru+o+`ng dda.i ho.c ta.i
Kiep, gia' mo^.t na(m ho.c la` 800 USD, co' so^? ddie^?m (ne^'u ngu+o+`i
ddo'ng tie^`n kho^ng ddi ho.c), ddu+o+ng nhie^n ne^'u bi. co^ng an
kie^?m tra, nha` tru+o+`ng se~ ddu+'ng ra ba?o la~nh va` chu+'ng nha^.n
la` sinh vie^n cu?a tru+o+`ng. 
Song ddo^i khi co' ho^. kha^?u "xi.n" va^~n chu+a the^? ye^n ta^m
ddu+o+.c. Ta.i tha`nh pho^' Liubecxu+ (ngoa.i o^ Matxco+va), Ha?i -
mo^.t ngu+o+`i ddi "du li.ch" que^ o+? Vie^.t Tri` - co' ho^. kha^?u
thu+o+`ng tru' va` the? sinh vie^n cu?a Tru+o+`ng dda.i ho.c Su+ pha.m,
song khi bi. co^ng an kie^?m tra gia^'y to+`, chi? vi` anh ta kho^ng
no'i ddu+o+.c tie^'ng Nga dda~ bi. ba('t va` buo^.c pha?i tu+. mi`nh mua
ve' ve^` nu+o+'c dda^`u na(m 1995. Ba.n cu~ng co' the^? la`m HKTT ta.i
mo^.t co^ng ty cu?a VN ta.i SNG. Song ddie^`u lua^.t mo+'i (nhu+ o+?
Ucraina), mo^.t co^ng ty chi? ddu+o+.c phe'p cho ba ngu+o+`i VN dda(ng
ky' ho^. kha^?u. Va^.y la`m theo con ddu+o+`ng na`y gia' cu~ng kho^ng
re?, ma` thu+o+`ng bi. HKTT gia?. Ro^'t cuo^.c, phu+o+ng ca'ch to^'t
nha^'t la` la`m "sinh vie^n do?m". 
Co`n nhie^`u di.ch vu. kha'c nu+~a: la`m ba(`ng la'i xe 250-350 USD,
thue^ nha` loa.i mo^.t, hai hoa(.c ba pho`ng 150-500 USD/tha'ng, la`m
ho^. chie^'u 500 USD la^'y ngay. Nhu+~ng ke? trung gian trong mo^~i
tru+o+`ng ho+.p dde^`u co' hoa ho^`ng (50-100 USD). 
Hie^.n ta.i, ha`ng nghi`n ngu+o+`i ca^`m ho^. kha^?u thu+o+`ng tru'
tre^n tay ma` va^~n kho^ng bie^'t ddo' la` cu?a "xi.n" hay cu?a "dde^?u"
(ddo+n gia?n la` ho. la`m qua di.ch vu. trung gian). Xin ddu+`ng lo
la('ng, ha~y bo? ra 10-15 USD se~ co' ngu+o+`i tru+.c tie^'p kie^?m tra
cho ba.n tre^n ma'y vi ti'nh cu?a co^ng an xem co' tha^.t la` cu?a
"xi.n" hay kho^ng. Co' le~ to^'t ho+n he^'t khi ra kho?i nha`, chi.u
kho' ca^`m theo va`i chu.c ddo^la le? dde^? dde^` pho`ng khi bi. xe't
ho?i. 

* Nghe^` "pha^n kim": lo+.i lo+'n, ha.i nhie^`u 
Lie^n Xo^ cu~ co' nga`nh co^ng nghie^.p che^' ta.o vu~ khi' qua^n su+.
(ma'y bay, ta`u vu~ tru., chie^'n ha.m) va`o loa.i hie^.n dda.i nha^'t
the^' gio+'i, nhu+ng nga`nh co^ng nghie^.p che^' ta.o ddo^` da^n du.ng
la.i cu+.c ky` la.c ha^.u. Nhu+~ng chie^'c ma'y ti'nh, nhu+~ng thie^'t
bi. ta.i trung ta^m bu+u ddie^.n, trung ta^m ddie^`u khie^?n giao tho^ng
(he^. tho^'ng dde`n xanh, dde`n ddo?)... thu+o+`ng la` to lo+'n co^`ng
ke^`nh. DDe^? dda?m ba?o cho nhu+~ng thie^'t bi. na`y hoa.t ddo^.ng
vo+'i ddo^. chi'nh xa'c cao, nhu+~ng bo^. pha^.n tie^'p xu'c (go.i la`
nhu+~ng con gia('c), dde^`u ddu+o+.c phu? mo^.t lo+'p va`ng kha' da`y.
Khi ma'y mo'c dda~ cu~ hoa(.c hu+ ho?ng, nhu+~ng ngu+o+`i Nga co' dda^`u
o'c buo^n ba'n dda~ tha'o go+~ nhu+~ng con gia('c ddem ra cho+. ddie^.n
tu+? (ma` ha^`u nhu+ o+? tha`nh pho^' na`o cu~ng co') dde^? ba'n. Co'
ra^'t nhie^`u loa.i gia('c, nhie^`u hi`nh nhie^`u ve? vo+'i ha`m
lu+o+.ng va`ng cao tha^'p kha'c nhau. Co' loa.i co' to+'i 135 cha^n
vo+'i ha`m lu+o+.ng 0,865 (1.000 con gia('c co' 86,5g va`ng), co' loa.i
co' ha`m lu+o+.ng 0,002 (1.000 con gia('c co' 2g va`ng). Nhu+~ng
ngu+o+`i la`m nghe^` pha^n kim VN ma(.c du` ddi sau nhu+~ng ngu+o+`i
la`m nghe^` na`y la` da^n Lie^n Xo^ cu~ go^'c Trung a', song ho. dda~
nhanh cho'ng chie^'m li~nh thi. tru+o+`ng be'o bo+? na`y. Gia' go^'c 1
gam va`ng tre^n nhu+~ng con gia('c lu'c dda^`u ddo^. 3-4 USD. Va`ng
tha`nh pha^?m (999) lu'c ddo' ba'n ddu+o+.c 7-8 USD. Co`n hie^.n nay,
va`o dda^`u na(m 1997 co' gia' tu+o+ng u+'ng la` 8,3-8,7 USD/g gia('c,
11-11,2 USD/g va`ng tha`nh pha^?m 999 (tha^'p ho+n gia' va`ng quo^'c
te^' ddo^. 1 USD/g). 
Vie^.c pha^n kim ddu+o+.c tie^'n ha`nh theo phu+o+ng pha'p so+ dda(?ng:
ddo^? axitva`o bi`nh chi.u nhie^.t - no+i ddu+.ng nhu+~ng con gia('c ma.
va`ng ddu+o+.c tha'o sa(~n dde^? axit pha^n hu?y nhu+~ng ta.p cha^'t,
khi chi? co`n ddo.ng la.i bu.i va`ng, cho thuo^'c ke^'t tu?a va`o dde^?
va`ng ke^'t tu?a, sau ddo' ddem nung o+? nhie^.t ddo^. cao (1.300oC) la`
co' va`ng tha`nh pha^?m. Nu+o+'c tha?i axit ddu+o+.c ddo^? va`o nhu+~ng
ddu+o+`ng o^'ng thoa't nu+o+'c ta.i ca'c khu nha` cao ta^`ng, co`n kho'i
axit ddu+o+.c cho thoa't ra theo nhu+~ng ddu+o+`ng o^'ng da^~n kho'i.
Lu+o+.ng axit tha?i ra qua' nhie^`u, ne^n trong vo`ng mo^.t tho+`i gian
nga('n, ca'c ddu+o+`ng o^'ng da^~n nu+o+'c dda~ bi. hu+ ho?ng na(.ng co'
khi da^~n dde^'n su+. gia?i ta'n ca? ky' tu'c xa'.
Xoay quanh vie^.c ngu+o+`i Vie^.t la`m va`ng o+? SNG co' ra^'t nhie^`u
chuye^.n vui co', buo^`n co'. Nhie^`u ngu+o+`i la`m a(n pha't dda.t,
song co' kho^ng i't ngu+o+`i pha?i bo? mi`nh.  Va`o dda^`u na(m 1995,
mo^.t ca(.p vo+. cho^`ng ngu+o+`i Vie^.t ta.i Matxco+va trong mo^.t
dde^m pha^n kim, do he^. tho^'ng khi' tha?i axit cha.y theo ddu+o+`ng
o^'ng lo.t va`o nha` mo^.t ddo^i vo+. cho^`ng tre? ngu+o+`i Nga, dda~
la`m cho ho. bi. che^'t nga.t. Sau na`y mo+'i bie^'t ra(`ng ddo^i vo+.
cho^`ng na`y do nha` o+? cha^.t cho^.i, dda~ ddu.c ddoa.n tu+o+`ng no+i
co' o^'ng kho'i cha.y qua dde^? no+'i ro^.ng the^m nha` be^'p. Co`n hai
ngu+o+`i Vie^.t la.i o+? ngay phi'a du+o+'i ho., ne^n su+. vie^.c dda~
ke^'t thu'c bi tha?m nhu+ va^.y. Ba'o chi' Nga lu'c ddo' cu~ng ddu+a tin
ve^` su+. vie^.c na`y. 
Trong va`i na(m tro+? la.i dda^y, chi? ti'nh rie^ng o+? Kiep co' khoa?ng
30 vu. ngu+o+`i Vie^.t la`m nghe^` pha^n kim bi. ba('t, song ta^'t ca?
dde^`u tai qua na.n kho?i. Pha^`n lo+'n nhu+~ng ngu+o+`i bi. ba('t, khi
bi. tha^?m va^'n dde^`u co' ca^u tra? lo+`i dda.i loa.i nhu+: "To^i
mo+'i la`m la^`n dda^`u tie^n, vi` khi ddi tre^n pho^' (hay ra cho+.
ddie^.n tu+?) to^i ga(.p mo^.t ngu+o+`i la'i xe ta('cxi, o^ng ta ga.
to^i mua ma^'y con gia('c, va` no'i ra(`ng ve^` nha` cu+' ddo^? axit
va`o la` co' va`ng". Anh cha`ng te^n Duy, tru+o+'c o+? pho^' Quan
Tha'nh, Ha` No^.i, khi ddang ke^'t thu'c mo^.t dde^m pha^n kim dda~ bi.
ba('t giu+~. Lu+o+.ng va`ng ddang ke^'t tu?a trong chie^'c bi`nh chi.u
nhie^.t cu?a anh co' gia' tri. khoa?ng 6.000 USD. Duy cu~ng khai nhu+
va^.y, co`n ngu+o+`i co^ng an thi` tro`n xoe ma('t quan sa't chie^'c
bi`nh ho^`i la^u ro^`i pha't bie^?u: "La`m gi` co' va`ng o+? trong na`y.
Ca'c ca^.u bi. lu+`a ro^`i, la^`n sau ddu+`ng da.i do^.t la`m nhu+ va^.y
nu+~a nhe'". Duy cho anh ta i't tie^`n va` khe^. ne^. ddem chie^'c bi`nh
"vo^ ti'ch su+." kia ve^`. Mo^.t ba`n thua tro^ng tha^'y dda~ go+~
ddu+o+.c. Ca'm o+n anh co^ng an nha^n ha^.u tin ngu+o+`i.
Nghe^` la`m va`ng nguy hie^?m, nhu+ng mang la.i lo+.i nhua^.n nhie^`u.
Hai ngu+o+`i tho+. trong mo^.t dde^m, ne^'u co' dda^`y ddu? phu+o+ng
tie^.n, ddie^`u kie^.n thi` co' the^? la`m ra ddu+o+.c 1 kg va`ng. So^'
tie^`n lo+`i thu ve^` khoa?ng 500-800 USD. Mo^.t ngu+o+`i tho+. pha^n
kim ne^'u la`m a(n tro't lo.t, se~ thu lo+.i nhua^.n tu+` 10.000 -
20.000 USD/na(m. Song co' kho^ng i't ngu+o+`i khuynh gia ba.i sa?n trong
nghe^` na`y. Bi'nh, que^ o+? Thanh Ho'a, hie^.n ho.c ta.i DDa.i ho.c
To^?ng ho+.p Cadan, he.n ho` mua ba'n nguye^n va^.t lie^.u, lu'c dde^'n
ddie^?m he.n bi. hai te^n co^n ddo^` phu.c sa(~n, chu'ng lo^.t cu?a
Bi'nh 15.000 USD, may ma` chu'ng kho^ng dda'nh dda^.p gi`... 
Hie^.n ta.i nhu+~ng ngu+o+`i ba?n xu+' va^~n ddang ti'ch cu+.c tha'o
go+~, thanh ly' nhu+~ng chie^'c ma'y cu~ (mo^.t chie^'c ma'y ca'i ddem
ba'n theo cu+?a sau, so^' tie^`n thu ddu+o+.c co' the^? mua ddu+o+.c
bo^'n chie^'c ma'y ti'nh ddo+`i mo+'i). Va` nhu+ the^', nghe^` pha^n kim
va^~n co`n to^`n ta.i, du` ddi.a ba`n da^`n da^`n bi. thu he.p. 

Ky` sau: Kinh doanh ba^'t ddo^.ng sa?n va` nghe^`...ddi cho+.

HOA`NG HOA`I SO+N