[DDi.a danh] Phu' Quo^'c (fwd)

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

Tu+` ba'c proxy:

Phu' Quo^'c

To^i kho^ng ddi Phu' Quo^'c tu+` thi. xa~ Ra.ch Gia' (Kie^n Giang), ma`
ddi tu+` Ha` Tie^n ba(`ng ta`u thu?y ma^'t he^'t 8 gio+`. Khi ta`u sa('p
dde^'n cu+?a Ra.ch Tra`m, mo^.t pha^`n cu?a Phu' Quo^'c lo^. ra vo+'i
nhu+~ng da~y nu'i su+`ng su+~ng, bo'ng nu'i ddo^? xuo^'ng che khua^'t
mo^.t pha^`n ma(.t bie^?n. Xa xa du+o+'i nhu+~ng ra(.ng ca^y la` la`ng
cha`i vo+'i nhu+~ng ma'i nha` lu'p xu'p do.c theo bo+` ca't tra('ng.
DDa^y ddo' va`i con thuye^`n neo dda^.u lo+ dda~ng. Ca?nh dde.p tu+.a
tranh. 


Nga`y dda^`u lang thang o+? thi. tra^'n Du+o+ng DDo^ng to^i ga(.p o^ng
Sa'u Tho+`i, chu? ha~ng sa?n xua^'t nu+o+'c ma('m Hu+ng Tha`nh no^?i
tie^'ng. e^.ng Sa'u Tho+`i tu+. ha`o la` ngu+o+`i "dda?o" chi'nh go^'c.
Do`ng ho. DDa(.ng cu?a o^ng so^'ng ta.i Phu' Quo^'c dda~ ta'm ddo+`i
ne^n mo.i bie^'n chuye^?n tha(ng tra^`m o+? dda^y o^ng dde^`u hie^?u
ra^'t ro~. Tho^ng tin to^i tie^'p nha^.n dda^`u tie^n lie^n quan dde^'n
nghe^` la`m nu+o+'c ma('m cu?a do`ng ho. o^ng va` cu~ng la` nghe^`
truye^`n tho^'ng cu?a Phu' Quo^'c. Huye^.n co' khoa?ng 80 co+ so+? sa?n
xua^'t nu+o+'c ma('m lo+'n nho?. Ba na(m ga^`n dda^y, mo^~i na(m sa?n
xua^'t ddu+o+.c tu+` 8-10 trie^.u li't nu+o+'c ma('m, ta(ng 3 la^`n so
vo+'i tru+o+'c na(m 1975. Nhu+ng kho' kha(n cu?a ca'c nha` sa?n xua^'t
nu+o+'c ma('m Phu' Quo^'c hie^.n nay la` dda^`u ra, dda(.c bie^.t la`
ti`nh hi`nh xua^'t kha^?u chu+a thua^.n lo+.i. e^.ng Sa'u Tho+`i dda~
ddi nhie^`u nu+o+'c dde^? nghie^n cu+'u thi. tru+o+`ng nu+o+'c ma('m va`
bie^'t ddu+o+.c Tha'i Lan dda~ xua^'t kha^?u nu+o+'c ma('m mang nha~n
hie^.u Phu' Quo^'c, o^ng ba?o: "DDi dda^u cu~ng ddu.ng tu.i no' ca?".
Theo o^ng, cha^'t lu+o+.ng nu+o+'c ma('m cu?a Tha'i Lan kho^ng ba(`ng
Phu' Quo^'c nhu+ng do ho. gia?i quye^'t ddu+o+.c 2 nhu+o+.c ddie^?m ma`
ta ma('c pha?i, ddo' la` ma`u va` mu`i. Ngu+o+`i nu+o+'c ngoa`i cha^'p
nha^.n ddo^. dda.m cu?a nu+o+'c ma('m Phu' Quo^'c nhu+ng kho^ng chi.u
ddu+o+.c "mu`i" ma` ta cho la` "tho+m", va` ma`u nu+o+'c ma('m ho+i
dda^.m. Hie^.n nay, nu+o+'c ma('m tie^u thu. ra^'t cha^.m, gia' ha.,
ca'c loa.i nu+o+'c ma('m tu+` 20 dde^'n 34 ddo^. dda.m ra^'t kho' tie^u
thu.. Lu+o+.ng nu+o+'c ma('m to^`n ddo.ng tre^n 20%, tu+o+ng ddu+o+ng 2
- 2,5 trie^.u li't. Xua^'t kha^?u thi` kho^ng de^~ chu't na`o, ca^`n
gia?i quye^'t ddu+o+.c ca'c ddie^`u kie^.n ma` phi'a nu+o+'c ngoa`i
ddo`i ho?i nhu+ pha?i dda.t tie^u chua^?n tu+` nguo^`n nguye^n lie^.u
dde^'n sa?n pha^?m. Co' nghi~a la` ca' dde^? la`m nu+o+'c ma('m pha?i
so^'ng trong vu`ng kho^ng co' rong ta?o ddo^.c, kho^ng bi. a?nh hu+o+?ng
bo+?i o^ nhie^~m mo^i tru+o+`ng, sau ddo' la` tie^u chua^?n ve^. sinh
trong co^ng nghe^. sa?n xua^'t che^' bie^'n. To'm la.i la` nghe^` la`m
nu+o+'c ma('m cu?a Phu' Quo^'c ddang ga(.p nhie^`u kho' kha(n ma` Nha`
nu+o+'c cu~ng nhu+ ca'c doanh nghie^.p va^~n chu+a ti`m ra ddu+o+.c
gia?i pha'p kha('c phu.c. 

Kho^ng rie^ng gi` nghe^` nu+o+'c ma('m ma` nghe^` ddi bie^?n cu?a ngu+
da^n cu~ng ga(.p nhie^`u gian trua^n. Phu' Quo^'c co' 1.800 chie^'c
thuye^`n dda'nh ca' ca'c loa.i, thu hu't tre^n 50% lu+.c lu+o+.ng lao
ddo^.ng cu?a ddi.a phu+o+ng. Nhie^`u na(m qua, ti`nh tra.ng khai tha'c
bu+`a ba~i dda~ la`m ca.n kie^.t nguo^`n ha?i sa?n dde^? ba^y gio+` la`
lu'c pha?i tra? gia'. Anh Pha.m DDi`nh Hoa`ng, pho' pho`ng Ha?i sa?n
huye^.n cho bie^'t: Tuy sa?n lu+o+.ng khai tha'c co' ta(ng nhu+ng gia'
tri. la.i ra^'t tha^'p. Bo+?i vi` ca'c loa.i ha?i sa?n thuo^.c ca'c
nho'm co' gia' tri. cao ba^y gio+` ra^'t hie^'m nhu+: ca' thu, ca' chim,
ca'c che?m bie^?n, tha^.m chi' co' loa.i kho^ng co`n. Ty? du. nhu+ mu+.c
o^'ng kho^ng ba(`ng 10% so vo+'i na(m 1992, to^m lo+'n ga^`n nhu+ va('ng
ma(.t, nghe^` ca`o chi? ba('t ddu+o+.c te'p. Ngu+ tru+o+`ng nga`y ca`ng
thu he.p, gia' nhie^n lie^.u va` di.ch vu. ta(ng, trong lu'c ddo' gia'
ca? thi. tru+o+`ng ha`ng ha?i sa?n gia?m, ngu+ da^n kho^'n ddo^'n.
Chi'nh vi` va^.y ma` na(m 1996 co' tre^n 1.000 ho^. (co' ta`u du+o+'i
20cv) la^m va`o ca?nh ddie^u ddu+'ng, co' ho^. pha' sa?n pha?i ba'n
ta`u, bao nhie^u ngu+o+`i lao ddo^.ng nghe^` bie^?n tha^'t nghie^.p.
Trao ddo^?i ve^` nhu+~ng kho' kha(n cu?a nga`nh ha?i sa?n ddi.a
phu+o+ng, anh Tra^`n Quo^'c Khanh, cha'nh va(n pho`ng huye^.n cho bie^'t
mo^.t nguye^n nha^n nu+~a la` thue^'. Ta.i Kie^n Giang ngu+ da^n pha?i
chi.u mu+'c thue^' ga^'p 3 la^`n khu vu+.c mie^`n Trung, nhu+ng thu+.c
te^' thi` nguo^`n ha?i sa?n kho^ng co`n nhu+ nhu+~ng na(m tru+o+'c
nu+~a. 

- The^' co`n nga`nh nuo^i tro^`ng thu?y sa?n thi` sao? - To^i ho?i anh
Khanh. 

- DDa~ co' ca'c co^ng ty nu+o+'c ngoa`i nuo^i ca^'y ngo.c trai thu+?
nghie^.m. Cuo^'i tha'ng 2 vu+`a qua, Bo^. ke^' Hoa.ch - DDa^`u Tu+ dda~
ca^'p gia^'y phe'p cho Cty lie^n doanh ngo.c trai Vie^.t-Nha^.t, vo^'n
dda^`u tu+ la` 3.330.000USD, phi'a VN go'p 30%. - DDi.a phu+o+ng co'
nhu+~ng ddo+n vi. hoa.t ddo^.ng nuo^i tro^`ng ddo^.c la^.p kho^ng? -
Chu+a co' ddu+o+.c. DDo^'i vo+'i li~nh vu+.c na`y, Phu' Quo^'c co' the^'
ma.nh ve^` tu+. nhie^n. Nguo^`n vo^'n cu~ng kho^ng pha?i la` va^'n
dde^`. Nhu+ng kho' kha(n nha^'t la` kha^u ky~ thua^.t. DDi.a phu+o+ng
kho^ng co' ca'n bo^. ky~ su+ nuo^i tro^`ng thu?y sa?n ddu+o+.c dda`o
ta.o tha^.t nghie^m chi?nh. o+? dda^y ne^'u co' con em ddi ho.c thi`
cha(?ng ai tro+? ve^`. 

Chia tay vo+'i ca'c ca'n bo^. o+? huye^.n, to^i ta.t qua xo'm cha`i do.c
bo+` bie^?n cu?a thi. tra^'n. Ca'c ngu+ phu? ddang ca(.m cu.i chua^?n
bi. cho chuye^'n ra kho+i buo^?i chie^`u. La^n la tro` chuye^.n mo+'i
bie^'t pha^`n lo+'n ho. la` nhu+~ng ngu+o+`i la`m thue^, mo^~i chuye^'n
ddi bie^?n chu? thuye^`n tra? tie^`n co^ng theo ca'ch ti'nh pha^`n tra(m
tre^n so^' tie^`n thu ddu+o+.c sau khi tru+` mo.i chi phi'. O^ng Tu+
ma^.p, mo^.t ngu+ da^n o+? Du+o+ng DDo^ng cho ra(`ng: "Ba^y gio+` dda'nh
tru'ng ddu+o+.c mo^.t me? to^m coi nhu+ la` tru'ng so^'". Mo.i ngu+o+`i
cu~ng xu'm la.i ba?o ra(`ng kie^'m ca'i a(n tre^n bie^?n gio+` kho'
la('m ro^`i. O^ng Tu+ no'i tie^'p: "Ca'ch dda^y ma^'y na(m, ddi bie^?n
ra^'t kho?e, dda'nh ca' thi` lu+.a me? na`o lo+'n mo+'i dda'nh. Gio+`
dde^? kie^'m ddu+o+.c ca', ngu+ da^n pha?i dda'nh ba('t xa bo+`, muo^'n
va^.y pha?i co' thuye^`n lo+'n, nhu+ng la^'y dda^u ra tie^`n dde^?
dda^`u tu+, vay nga^n ha`ng thi` kho^ng co' ta`i sa?n the^' cha^'p,
nghe`o la.i hoa`n nghe`o". 

Nhu+~ng nga`y sau ddo' to^i la(.n lo^.i kha('p Phu' Quo^'c, tu+` Ba('c
DDa?o, Ra.ch Tra`m, Ba~i Tho+m dde^'n An Tho+'i. DDie^`u nga.c nhie^n
nha^'t cu?a to^i la` thie^n nhie^n dda~ u+u a'i cho nu+o+'c mi`nh mo^.t
ho`n dda?o tha^.t tuye^.t vo+`i. Phu' Quo^'c co' ddu? dda^`y ca'i dde.p
cho vie^.c pha't trie^?n nga`nh co^ng nghie^.p kho^ng kho'i, ddo' la` du
li.ch. Ho`n dda?o na`y co' 3 con so^ng lo+'n thuye^`n be` va`o ddu+o+.c,
co' ddo^`ng ba(`ng tha?o nguye^n, ru+`ng gia` nguye^n sinh va` 99 da~y
nu'i cha^.p chu`ng o+? vu`ng Ba('c DDa?o, co' da~y nu'i Ha`m Ninh ke'o
da`i 30km cha('n ngang dda?o nhu+ bu+'c tru+o+`ng tha`nh. DDe^'n dda^y,
mo.i ngu+o+`i co' the^? cho.n nhu+~ng bo+` bie^?n ca't da`i tra('ng xo'a
tha ho^` bo+i lo^.i nhu+ ba~i Kem, ba~i Sao, ba~i Da`i, ba~i Vu~ng
Ba^`u... Co' the^? ddi ddo` do.c theo nhu+~ng con ra.ch ye^n bi`nh
xuye^n qua nhu+~ng ca'nh ru+`ng tra`m tho+ mo^.ng, cu+o+~i ngu+.a ba(ng
qua nhu+~ng trie^`n ddo^`i thoai thoa?i, thu+.c hie^.n mo^.t cuo^.c leo
nu'i dde^? la`m Tarzan hay ma(.c a'o la(.n xuo^'ng bie^?n la`m ngu+o+`i
nha'i. Tha^.m chi' co' ai ddo' tra'i ti'nh muo^'n la`m Robinson tre^n
hoang dda?o mo^.t va`i nga`y cu~ng ddu+o+.c (Phu' Quo^'c co' 26 dda?o
lo+'n nho?)... Thie^n nhie^n nhu+ va^.y, nhu+ng thu+.c te^' chu+a khai
tha'c ddu+o+.c bao nhie^u. Na(m 1996, chi? co' 12.852 lu+o+.t kha'ch du
li.ch, trong ddo' 7.857 lu+o+.t kha'ch nu+o+'c ngoa`i. Phu' Quo^'c chu+a
thu hu't kha'ch du li.ch nhie^`u thu+.c ra ra^'t de^~ hie^?u. Tru+o+'c
tie^n he^'t la` giao tho^ng, kho' co' ai cha^'p nha^.n ddu+o+.c ngo^`i
tre^n mo^.t con ta`u ddo^ng ddu'c, thie^'u tha^?m my~ va` ve^. sinh
suo^'t 7 - 8 gio+` ddo^`ng ho^` tu+` Ra.ch Gia' ra Phu' Quo^'c dde^? vui
cho+i. Tie^'c la` ddi.a phu+o+ng kho^ng to^? chu+'c la.i tuye^'n giao
tho^ng na`y dde^? phu.c vu. du kha'ch va(n minh ho+n. Thu+.c ra thi`
cu~ng co' ma'y bay ra dda?o, mo^~i tua^`n 2 chuye^'n TP.HCM - Phu'
Quo^'c, ca? 2 lu+o+.t ddi ve^` dde^`u ru+o+'c kha'ch o+? sa^n bay Ra.ch
Gia'. Nhu+ng kho^ng bie^'t vi` ly' do gi` ma` tuye^'n ddu+o+`ng bay
TPHCM - Phu' Quo^'c gia' ve' la.i cao ho+n ca'c tuye^'n tu+o+ng ddu+o+ng
kha'c (380.000 dd/1ve'). 

DDi tre^n bie^?n dda~ kho^?, le^n dda?o cu~ng cha(o^'ng ho+n gi`. Mo^.t
so^' tuye^'n ddu+o+`ng no^'i tu+` thi. tra^'n Du+o+ng DDo^ng ddi ca'c
xa~, kha'ch pha?i chi.u ngo^`i xe ca, xe ddo`, loa.i ca` kho^? nhu+
Renault cu~ cu?a Pha'p cu~ng pha?i ddi . Kha'ch du li.ch dde^'n Phu'
Quo^'c chu? ye^'u cho.n xe o^m. May thay o+? dda^y co' lu+.c lu+o+.ng xe
o^m "sang tro.ng" nha^'t nu+o+'c. To^i pha?i no'i the^' bo+?i le~ tre^n
dda?o na`y co' khoa?ng 500 xe o^m hoa.t ddo^.ng, va` pha^`n lo+'n la`
ca'c xe ddo+`i mo+'i nhu+ Dream, Astrea, hoa(.c te^. nha^'t cu~ng Citi.
Ho?i tha(m anh em xe o^m mo+'i bie^'t ha^`u he^'t dde^`u la` xe mu+o+'n.
Gia' 40.000dd/nga`y/chie^'c. Cuo^'i nga`y ve^` giao xe tra? tie^`n.
DDu+o+.c ca'i do phu+o+ng tie^.n ddi la.i o+? tre^n dda?o ra^'t ke'm cho
ne^n xe o^m kie^'m a(n ddu+o+.c. Cho^~ nghi? cu~ng co`n kha' khie^m
to^'n. Kha'ch sa.n "Hu+o+ng Bie^?n" tu+o+m ta^'t nha^'t thi` la.i na(`m
"vo^ y'" che luo^n ca? bo+` bie^?n Dinh o^ng Ca^.u. Vo`ng quanh khu
vu+.c thi. tra^'n Du+o+ng DDo^ng mo^.t ho^`i du kha'ch se~ ngao nga'n
ca'c con ddu+o+`ng bu.i ddo? mi.t mu`. La. nu+~a la` ho`n dda?o ru+`ng
nu'i ra^'t dde.p ma` ddu+o+`ng pho^' va('ng bo'ng ca^y xanh. Ne^'u
ddu+'ng tre^n ca^`u Nguye^~n Trung Tru+.c va('t ngang qua so^ng Du+o+ng
DDo^ng ma` nga('m, du kha'ch se~ tha^'y ddu+o+.c ddu? thu+' ra'c ru+o+?i
tro^i no^?i tre^n so^ng. Anh DDa(.ng Tha`nh Kha?i, ca'n bo^. phu. tra'ch
qua?n ly' mo^i tru+o+`ng duy nha^'t cu?a huye^.n kha(?ng ddi.nh: so^ng
Du+o+ng DDo^ng bi. o^ nhie^~m na(.ng, mo^i tru+o+`ng tre^n dda?o nga`y
ca`ng tro+? ne^n te^. ha.i, nhu+ng hie^.n nay va^~n chu+a co' bie^.n
pha'p gia?i quye^'t. Ca'c ddie^?m du li.ch tu+. nhie^n, ca'c ddie^?m
va(n hoa', li.ch su+? cu~ng kho^ng ddu+o+.c chu' tro.ng. Di ti'ch nha`
tu` Phu' Quo^'c chi? co`n la` mo^.t ba~i hoang lau sa^.y bo+`i bo+`i. Du
kha'ch muo^'n ti`m dde^'n tha(m no+i dda~ tu+`ng giam giu+~ ha`ng nga`n
ngu+o+`i ca'ch ma.ng na(m xu+a, chi? co`n ddo.c ddu+o+.c ma^'y do`ng
chu+~ ghi tre^n ta^'m bie^?n nho? : Di ti'ch tra.i giam "Tu` binh co^.ng
sa?n Phu' Quo^'c", chi? co' the^' tho^i. To^i la(.ng ngu+o+`i ddu+'ng
tru+o+'c chie^'c co^?ng tro+ tro.i, nho+' ve^` bao ca^u chuye^.n ddo.c
ddu+o+.c trong nhu+~ng trang sa'ch va` co^' tu+o+?ng tu+o+.ng ddie^`u
dda~ qua. 

Nguo^`n ta`i nguye^n ha?i sa?n co' the^? bi. ca.n kie^.t nhu+ng ne^'u
bie^'t ca'ch khai tha'c nguo^`n ta`i nguye^n du li.ch thi` kho^ng ca.n
bao gio+`. Chi? dda'ng tie^'c, o+? dda^y chu+a chu' tro.ng dde^'n du
li.ch. Hi`nh nhu+ ba^'t cu+' cho^~ na`o co' ba`n tay cu?a con ngu+o+`i
can thie^.p va`o thi` ca?nh va^.t thie^n nhie^n tro+? ne^n xa^'u ddi.
Cha(?ng le~ mo^.t ho`n dda?o co' die^.n ti'ch tu+o+ng ddu+o+ng vo+'i
nu+o+'c Singapore, co' ddu? mo.i ddie^`u kie^.n tu+. nhie^n dde^? pha't
trie^?n du li.ch la.i nhu+ va^.y ma~i. 

Phu' Quo^'c trong ma('t to^i la` dda?o nghe`o. Nghe thi` chu+o+'ng tai,
bo+?i "Phu'" sao la.i nghe`o? Nhu+ng Phu' Quo^'c nghe`o tha^.t, nghe`o
ho+n to^i tu+o+?ng nhie^`u. Ne^'u ddie^`u na`y xa?y ra o+? mo^.t huye^.n
mie^`n nu'i xa xo^i, kho^ng co' tie^`m na(ng dde^? pha't trie^?n kinh
te^' thi` co`n co' the^? ly' gia?i ddu+o+.c. DDa(`ng na`y, Phu' Quo^'c
co' qua' nhie^`u the^' ma.nh ma` va^~n cu+' nghe`o mo+'i nhu+'c nho^'i.
Cu~ng nhu+~ng nga`y na`y, ngu+o+`i da^n Phu' Quo^'c ddang nu+'c lo`ng
bo+?i su+. kie^.n kho+?i co^ng xa^y du+.ng con ddu+o+`ng nhu+.a dda^`u
tie^n da`i 1km tre^n huye^.n dda?o. DDa~ ho+n hai mu+o+i na(m ho`a bi`nh
va` xa^y du+.ng dda^'t nu+o+'c, dde^'n nay, Phu' Quo^'c mo+'i sa('p co'
ddu+o+`ng nhu+.a. Tu+` nay, ngu+o+`i da^n Phu' Quo^'c se~ kho^ng co`n
ma(.c ca?m "huye^.n ta chi? toa`n ddu+o+`ng dda^'t", tre? con ddu+o+.c
ta^.n ma('t nhi`n tha^'y ddu+o+`ng nhu+.a chu+' kho^ng mo+ ho^` tu+o+?ng
tu+o+.ng qua trang sa'ch gia'o khoa. Chuye^.n nghe ra tha^.t xo't xa
nhu+ng la` chuye^.n tha^.t. 

Sa('p su+?a ro+`i Phu' Quo^'c, ngo^`i trong pho`ng ddo+.i cu?a sa^n bay
nhi`n ra con ddu+o+`ng bu.i ddo? mu` tro+`i, to^i ba^'t cho+.t nho+'
to+'i nie^`m mo+ u+o+'c cu?a o^ng Sa'u Tho+`i no'i vo+'i to^i lu'c
chu'ng to^i rong ruo^?i ba(`ng xe ma'y tu+` Du+o+ng DDo^ng ve^` Ba('c
DDa?o. O^ng hy vo.ng tru+o+'c khi nha('m ma('t se~ ddu+o+.c nhi`n tha^'y
Phu' Quo^'c co' nhu+~ng con ddu+o+`ng nhu+.a no^'i lie^`n kha('p no+i,
dde^m dde^m lo^.ng la^~y a'nh dde`n. Kho^ng bie^'t ddie^`u gia?n di.
a^'y co' dde^'n ddu+o+.c vo+'i o^ng kho^ng. Hi`nh nhu+ o^ng dda~ qua
lu.c tua^`n la^u ro^`i thi` pha?i. 

5.1997