[NLD 19/6] Le^nh dde^nh nghe^` ba'n da.o (fwd)

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

>From proxy098:

Le^nh dde^nh nghe^` ba'n da.o

Ngo.c Ha^n

Ma(.c du` tha'ng 2.97 vu+`a qua UBND TPHCM dda~ ban ha`nh quye^'t ddi.nh
ca^'m ba'n ha`ng rong, nhu+ng dde^'n ta^.n gio+`, dda^`u tha'ng 6, va^~n
co' ngu+o+`i ba.n no'i vo+'i to^i ra(`ng: Ba^y gio+` la` tho+`i "cu+.c
thi.nh" cu?a ha`ng rong. Cha(?ng bie^'t ha`ng rong "thi.nh" to+'i mu+'c
na`o nhu+ng qua? thu+.c ddi dde^'n dda^u to^i cu~ng ga(.p nhu+~ng
ngu+o+`i ba'n da.o a^'y. Va` dde^? ro^`i nhie^`u khi to^i dda~ pha?i
tu+. mi`nh tho^'t le^n: "Huy chu+o+ng co`n co' ca'i ma(.t tra'i nu+~a
la`...". 

Ha`ng rong Sa`i Go`n. 

So vo+'i Ha` No^.i thi` ha`ng rong Sa`i Go`n "dda'ng ma(.t" ho+n
nhie^`u. Co`n nho+' na(m 1976 tu+` Ha` No^.i va`o to^i cu+' tro`n xoe
ma('t tru+o+'c ca'i xe dda^?y cha^'t dda^`y nhu+~ng tra'i so+ri ddo?
mo.ng. Va` to^i dda~ tha^`m khen "Ha`ng rong Sa`i Go`n va(n minh
tha^.t!". Ca'ch ba`y bie^.n thi` dde.p ma('t va` ha^'p da^~n kha'ch
ha`ng, la.i ho+n ha(?n Ha` No^.i o+? mo^ hi`nh xe dda^?y. La^u la^u
cu~ng co' ma^'y chi. che`, ta`u hu~ lang thang ga'nh da.o nhu+ng xem ra
vo+'i ha`ng rong Sa`i Go`n, ddo^i vai dda~ ddu+o+.c gia?i pho'ng ra^'t
nhie^`u. o+? Ha` No^.i tho+`i a^'y ba^'y gio+` ha`ng rong chi? quanh
qua^?n be^'n ta`u, be^'n xe va` co' the^m nu+~a chi? la` ma^'y ba`
ddo^`ng na't ddi da.o quanh ma^'y pho^' mua lo^ng ga` lo^ng vi.t. Co`n
Sa`i Go`n ha`ng rong o+? kha('p no+i tuy chu+a ra^`m ro^. nhu+ ba^y
gio+` nhu+ng trong ca'c he?m, ngo~ cu~ng dda~ dda^`y a('p nhu+~ng
tie^'ng rao ha`ng tu+` sa'ng to+'i dde^m. 

DDa^'y la` chuye^.n tu+` nhu+~ng na(m ba?y ma^'y. Co`n ba^y gio+`. Ne^'u
ho?i ha`ng rong go^`m nhu+~ng thu+' gi`, nghe^` gi` thi` xin thu+a, to^i
- mo^.t trong nhu+~ng kha'ch "chung ti`nh" nha^'t cu?a ha`ng rong -
cu~ng dda`nh cha`o thua. Chi? rie^ng ca'i khoa?n ve chai (ddo^`ng na't)
ne^'u lie^.t ke^ cu~ng to^?n hao gia^'y mu+.c: sa'ch ba'o cu~, lon bia,
chai lo., sa('t vu.n, ddo^` cu~, tie^`n xu+a... To^i va^~n thu+o+`ng
ba^.t cu+o+`i khi nghe tie^'ng rao: "Mua giu+o+`ng cu~, tu? cu~, ba`n
ghe^' cu~, ddo^`ng ho^` cu~... cu+' cu~ la` mua". Tie^'ng rao cu?a ha`ng
rong tha^.t phong phu'. Ha` No^.i tha'nh tho't ro~ ra`ng co' a^m, co'
ddie^.u. Sa`i Go`n tie^'ng rao nga('n ngo.n ddo^i khi kho' hie^?u nhu+ng
ddo' cu~ng chi'nh la` ca'ch thu hu't su+. chu' y' cu?a kha'ch ha`ng. Va`
nhie^`u khi tie^'ng rao ha`ng chi? la` tie^'ng chuo^ng leng keng hay
tie^'ng go~ lo'c co'c... 

Co' ngu+o+`i no'i ba^y gio+` la` tho+`i cu+.c thi.nh cu?a ha`ng rong.
Ba.n co' the^? ngo^`i ta.i nha`, ha`ng rong se~ mang dde^'n ta^'t ca?
tu+` nhu+~ng thu+' linh tinh la(.t va(.t nhu+: rau, hoa, qua?, ga.o...
cho dde^'n ba`n, ghe^', vo~ng, chie^'u tha^.m chi' co' ddo^` du`ng
hie^.n dda.i nhu+ ma'y ma'txa, thuo^'c nhuo^.m to'c... 

Qua? thu+.c ha`ng rong Sa`i Go`n kho^ng thie^'u thu+' gi`. 

Ke^' sinh nhai cu?a nhu+~ng ngu+o+`i nghe`o 

o+? Sa`i Go`n muo^'n xin ddu+o+.c mo^.t vie^.c la`m ba`i ba?n thi`
tha^.t la('m ye^u ca^`u. Nhu+~ng co^ng vie^.c ngon la`nh ddo`i ho?i
pha?i co' ba(`ng ca^'p, ho^. kha^?u, ly' li.ch ro^`i co`n tuo^?i ta'c
(ngoa`i ba mu+o+i thi` ke^? nhu+ la` "vu+'t"). Co`n muo^'n buo^n ba'n
cho ra ho^`n thi` pha?i co' vo^'n. Nhu+ng nhu+~ng ye^u ca^`u ddo' ddo^'i
vo+'i ngu+o+`i nghe`o kho^? tha`nh pho^' va` lao ddo^.ng ngoa.i ti?nh
la.i chi? la` trong mo+. Trong khi ddo' chi? ca^`n vo^'n tu+`
50.000-100.000 ddo^`ng la` ngu+o+`i nghe`o dda~ co' the^? ta.o cho mi`nh
co^ng a(n vie^.c la`m o^?n ddi.nh. Mo^.t ga'nh rau, mo^.t xa^'p ba'o hay
mo^.t no^`i che` la` ngu+o+`i ba'n ha`ng rong dda~ co' the^? le^n
ddu+o+`ng mo^.t mi`nh, mo^.t cho+. tu+` sa'ng to+'i dde^m. 

Nga`y nay ba'n ha`ng rong kho^ng chi? co' phu. nu+~, tre? em, ngu+o+`i
gia` ma` co`n co' thanh nie^n, trai tra'ng... DDa^y la` mo^.t co^ng
vie^.c vo^ cu`ng va^'t va?. Nhu+ng bie^'t la`m sao ddu+o+.c, "ddo'i thi`
go^'i pha?i bo`". To^i dda~ dde^'n khu nhu+~ng ngu+o+`i ba'n ha`ng rong
o+? Xo'm Mo+'i - Go` Va^'p - TP. Ho^` Chi' Minh. o+? dda^y co' ho+n
3.000 ngu+o+`i "du mu.c" sinh so^'ng, ho. la` da^n "tu+' chie^'ng":
Vi~nh Phu', Tha'i Bi`nh, Thanh Ho'a... Ho. la`m ddu? ca'c thu+' nghe^`:
ta^?m qua^'t, ba'n ke.o ke'o, go?i ddu ddu?, ddo^?i no^`i xoong, ba'n
ba'nh gai... Tu+.u trung cu~ng chi? la` ba'n ha`ng rong. Cho^~ o+? cu?a
ho. khie^m to^'n va` nghe`o tu'ng. Nam nu+~ ta^'t ca? chen chu'c nhau
trong nhu+~ng ma'i la' ddu+o+.c nga(n na(m ca'ch ba?y bo+?i nhu+~ng
ta^'m riddo^, va'n e'p di ddo^.ng, go.n nhe.. To^'i bung ra la`m cho^~
ngu?, sa'ng de.p vo^ tha`nh sa`n nha` go'i ba'nh. Tie^'p to^i trong lu'c
vu+`a tro^ng tho+. vu+`a canh no^`i ba'nh, o^ng chu? lo` te^n Ban ta^m
su+.: "Va^'t va? va^`y nhu+ng lo+`i la~i dda^u co' ddu+o+.c bao nhie^u.
Mo^~i ca'i ba'nh lo+`i chi? 100 ddo^`ng, tho+. dda^y cu~ng toa`n la` con
cha'u, ca? to^i va` chu'ng no' dde^`u pha?i da^.y tu+` ra^'t so+'m la`m
nha^n, la`m ga.o, luo^.c tru+'ng, xe^'p la', ro^`i go'i, ha^'p. Nhu+~ng
ddu+'a con trai thi` la`m co^ng vie^.c rong ruo^?i ddu+o+`ng xa co' khi
ddi tu+` sa'ng to+'i khuya, dda.p xe ca? ha`ng tra(m ca^y so^' nhu+ng
gio?i la('m thi` mo^~i nga`y nhu+ va^.y cu~ng chi? lo+`i hai ba chu.c
nga`n. Nhu+ng co`n ho+n o+? ngoa`i que^, mu`a ddo^ng ddi ca`y, ddi ca^'y
re't tha^m ca? ngu+o+`i ma` va^~n ddo'i". Bie^'t tu+. ddo^.ng vie^n, an
u?i ba?n tha^n trong hoa`n ca?nh nhu+ nhu+~ng ngu+o+`i na`y qua? cu~ng
la` mo^.t ddie^`u dda'ng quy'. Nhie^`u ngu+o+`i o+? Xo'm Mo+'i - Go`
Va^'p na`y nho+` chi.u thu+o+ng chi.u kho' vo+'i nghe^` cu~ng dda~ co'
cuo^.c so^'ng o^?n ddi.nh, nhie^`u ngu+o+`i cu~ng dda~ mua ddu+o+.c
dda^'t, ca^'t ddu+o+.c nha`. Ba'n ha`ng rong ddu+o+.c chia ra la`m hai
loa.i. Ne^'u co' nghe^` nhu+ la`m ba'nh, na^'u che`, na^'u hu? tie^'u...
thi` co' ve? "co+ ba?n" ho+n. Co`n nhu+~ng ngu+o+`i i't vo^'n la.i
kho^ng nghe^` ngo^~ng gi` thi` ddi ba'n ba'o, ba'n ve' so^', ba'n rau.
Co' le~ ddo^ng dda?o nha^'t va^~n la` nhu+~ng ngu+o+`i ba'n ve' so^'.
Chu+a ai tho^'ng ke^ con so^' cu. the^? la` bao nhie^u, chi? bie^'t
ra(`ng doanh thu o+? ca'c Cty xo^? so^' nga`y ca`ng ta(ng va` ha`ng na(m
Nha` nu+o+'c thu va`o nga^n sa'ch ha`ng nga`n ti? ddo^`ng tu+` hoa.t
ddo^.ng xo^? so^'. O^ng Tha`nh, chu? mo^.t dda.i ly' ve' so^' tre^n
ddu+o+`ng Cha^u Va(n Lie^m, qua^.n 5, TPHCM cho bie^'t, dda.i ly' cu?a
o^ng co' mo^.t ddo^.i qua^n ddi ba'n da.o 16 ngu+o+`i, trung bi`nh mo^~i
nga`y o^ng tie^u thu. khoa?ng 3.000 ve' ba(`ng 6.000.000 ddo^`ng. Tu+`
con so^' na`y nha^?m ti'nh vo+'i 20% hoa ho^`ng thi` du` dda.i ly' cu?a
o^ng co' tra? tie^`n hoa ho^`ng tu+` 8%-12% cho nhu+~ng ngu+o+`i ddi
ba'n da.o cu~ng va^~n tha^'y lo+.i nhua^.n tu+` nghe^` na`y la` kha'
ha^'p da^~n. Vi` va^.y mo^.t ddie^`u nghi.ch ly' nhu+ng ra^'t de^~
hie^?u, vi` sao ca'c chu? dda.i ly' ve' so^' thu+o+`ng ra^'t gia`u trong
khi nhu+~ng ngu+o+`i ddi ba'n da.o la.i o+? ta^`ng lo+'p ta^.n cu`ng
trong xa~ ho^.i. Em Tha('ng nha` o+? qua^.n 4, TP. Ho^` Chi' Minh cho
bie^'t, nha` em ta^.n ngoa`i Ba('c va`o tha`nh pho^' ddu+o+.c hai na(m
nay, vi` nha` nghe`o kho^ng co' vo^'n ne^n ca? nha` em ddi ba'n ve' so^'
da.o. Cu+' mo^~i buo^?i sa'ng tru+o+'c khi "xua^'t qua^n" bo^' em dde^`u
giao chi? tie^u ke^' hoa.ch cu. the^?, ne^'u kho^ng hoa`n tha`nh se~ bi.
ra^`y la, tha^.m chi' se~ bi. a(n ddo`n ne^'u dde^? "tha^'t thu"
nhie^`u. Theo Tha('ng, trung bi`nh mo^~i nga`y em ba'n ddu+o+.c 200 ve',
vi. chi mo^~i nga`y ddu+o+.c 20.000 ddo^`ng nhu+ng em pha?i ddi bo^.
dde^'n ma^'y chu.c ca^y so^' mo^.t nga`y. Co' mo^.t ddie^`u i't ngu+o+`i
bie^'t dde^'n la` chi'nh nhu+~ng ngu+o+`i ddi rao ba'n "nie^`m hy vo.ng"
na`y la.i chi'nh la` nhu+~ng ngu+o+`i tha^'p tho?m va` hy vo.ng nhie^`u
nha^'t va`o "vi. tha^`n may ma('n". Anh Chung, mo^.t ngu+o+`i ta`n
ta^.t, cho^'ng na.ng ddi ba'n ve' so^' da.o ga^`n 10 na(m nay ta^m su+.:
Nga`y na`o anh cu~ng giu+~ la.i cho mi`nh tu+` mo^.t dde^'n hai ve' va`
hy vo.ng ne^'u tru'ng ddo^.c dda('c thi` se~ ddo^?i ddo+`i. The^' nhu+ng
"tha^`n may ma('n" du+o+`ng nhu+ cha(?ng bao gio+` chi.u mi?m cu+o+`i
vo+'i anh. Co`n em Tha('ng thi` ke^?, hai na(m la`m nghe^` ba'n ve' so^'
da.o dda~ bo^'n la^`n em ba'n ve' tru'ng thu+o+?ng cho kha'ch, trong
ddo' co' mo^.t ngu+o+`i tru'ng so^' ddo^.c dda('c. The^' nhu+ng, vi`
ba'n da.o ne^n em kho^ng the^? nho+' va` ti`m ddu+o+.c nhu+~ng ngu+o+`i
may ma('n a^'y. 

So^' ngu+o+`i sung va`o nghe^` ba'n ha`ng rong nga`y ca`ng ddo^ng dda?o.
Trong 700.000 da^n nha^.p cu+ o+? TP. Ho^` Chi' Minh hie^.n nay thi`
pha^n nu+?a la` ba'n ha`ng rong. Chu+a ke^? nhie^`u ngu+o+`i nghe`o co'
ho^. kha^?u TP xu+a nay va^~n xem ba'n ha`ng rong la` mo^.t nghe^` la`m
ke^' sinh nhai. 

Nghi.ch ly' cu?a ha`ng rong 

Co' mo^.t nghi.ch ly' na(`m trong va^'n dde^` ha`ng rong. Thu+' nha^'t,
ha`ng rong dda~ dda'p u+'ng nhu ca^`u cho ra^'t nhie^`u ngu+o+`i. Ba?n
tha^n to^i ra^'t nhie^`u la^`n la`m kha'ch ha`ng cu?a ha`ng rong. Mo^.t
buo^?i ma('c vie^.c nha` kho^ng the^? ddi cho+.: dda~ co' ha`ng rong;
sa'ch ba'o cu~, vo? lon bia nga^.p nha`: dda~ co' ha`ng rong; mo^.t
buo^?i tha^.t khuya, thu+'c vie^'t ba`i muo^'n a(n ca'i gi` lo't da.:
dda~ co' ha`ng rong. Thu+' hai, ha`ng rong la.i ra^'t re?; mo^.t
ngu+o+`i dda~ tu+`ng ddi ba mie^`n dda^'t nu+o+'c no'i vo+'i to^i
ra(`ng: "Kho^ng dda^u ngon va` re? ba(`ng ha`ng rong Sa`i Go`n". 

Ngoa`i ca'i tie^.n va` lo+.i ddo' thi` ha`ng rong cu~ng dda~ gia?i
quye^'t co^ng a(n vie^.c la`m cho ha`ng chu.c va.n lao ddo^.ng ddo'i
nghe`o trong xa~ ho^.i. Nhu+ng ngu+o+.c la.i, co' nhu+~ng ddie^`u ca^`n
pha?i phe^ pha'n ha`ng rong. Cha(?ng ha.n nhu+ nhu+~ng ngu+o+`i ba'n ve'
so^' nga`y ca`ng "xe' ra`o" xo^ng ca? va`o co+ quan, no+i la`m vie^.c
dde^? mo+`i cha`o la`m ma^'t ddi ve? to^n nghie^m no+i co^ng so+?.
Nhie^`u ngu+o+`i lo+.i du.ng vie^.c ba'n ha`ng rong nay dda^y mai ddo',
buo^n ba'n kie^?u "be`o da.t ma^y tro^i" ne^n ca^n thie^'u hoa(.c me`
nheo, che`o ke'o kha'ch ha`ng. Ba?n tha^n to^i cu~ng dda~ kho^ng i't
la^`n kho' chi.u tru+o+'c ca?nh nhu+~ng ngu+o+`i ba'n ha`ng rong cha.y
theo ma^'y ngu+o+`i ngoa.i quo^'c ni'u ke'o ho. mua ha`ng. Tha^.t ky`
qua' ddi ma^'t, co`n gi` la` the^? die^.n quo^'c gia nu+~a. To^i va`
ba.n to^i cu~ng dda~ kho^ng i't la^`n pha?i ta` ta` ddi nhu+ ddu+a dda'm
sau ma^'y anh ba ga'c dda^?y ddang da`n ha`ng ngang ba'n co'c, ba'n
o^?i... Bu+.c vi` ddu+o+`ng dda~ cha^.t la.i ca`ng cha^.t the^m. 

Tha'ng 2.97 vu+`a qua, Uy? ban Nha^n da^n TP. Ho^` Chi' Minh dda~ ban
ha`nh quye^'t ddi.nh ca^'m ba'n ha`ng rong ba(`ng xe ba ga'c, xe dda^?y
tre^n ca'c tuye^'n ddu+o+`ng thuo^.c qua^.n 1, qua^.n 3 va` 51 tuye^'n
ddu+o+`ng chi'nh. Nhu+ng nay dda~ tha'ng 6 ro^`i ma` chie^`u chie^`u
to^i va^~n tha^'y ca?nh ca'c xe ba'n ha`ng rong cha.y vo`ng quanh khu
Nha` tho+` DDu+'c Ba` tha`nh pho^'. Co^ng an ddi ro^`i, dda^u la.i va`o
dda^'y. 

The^' mo+'i bie^'t dde^? thu+.c thi mo^.t nghi. ddi.nh dda^u pha?i la`
chuye^.n de^~.