[ky' su+.] To^i ddi tu+ bo^?n

["Nguyen Tien Zung" <tienzung@darboux.math.univ-montp2.fr>]

Dear friends,

To^i co' vie^'t ca'i ky' su+. sau ca'ch dda^y ma^'y na(m, dda(ng le^n dda^y
la`m qua` cho mo.i ngu+o+`i (dda(.c bie^.t nhu+~ng ngu+o+`i dda~ va` ddang
o+? Trieste). To^i do^'t va(n ne^n vie^'t cha('c ngo+' nga^?n, mong anh
chi.
em bo? qua' cho. Va` xin ddu+`ng forward ba`i na`y ddi no+i kha'c.

Cheers,
Zung

----- begin -----

Mu`a he` na(m 1991, to^i ddang sa('p to^'t nghie^.p khoa toa'n tru+o+`ng 
MGU, va` chu+a bie^'t tu+o+ng lai mi`nh se~ ra sao\. 
DDu'ng va`o na(m ddo', do ti`nh hi`nh chi'nh tri. thay ddo^?i o+? Nga, 
ne^n co' nhie^`u tin ddo^`n la` se~ kho^ng co' chuye^?n tie^'p 
sinh nu+~a\. Co' mo^.t kha? na(ng la` co' the^? o+? la.i Nga la`m thu+.c
ta^.p sinh ro^`i ba?o ve^. lua^.n a'n PTS, nhu+ng chuye^.n ddo' 
cu~ng mo+ ho^`. DDang buo^`n thi` tu+. nhie^n co' tin vui: to^i ddu+o+.c 
ICTP mo+`i du+. hai ho^.i nghi. lie^`n nhau, mo^~i ca'i 3 
tua^`n. Tru+o+'c ddo', tha^'y ma^'y anh chi. khoa' tre^n no^.p ddo+n xin 
du+. ho^.i nghi. o+? ICTP va` dda~ va`i ngu+o+`i ddu+o+.c ddi, ne^n 
to^i cu~ng thu+? la`m. Theo kinh nghie^.m cu?a mo.i ngu+o+`i la` "a(n may 
la` chi'nh", ne^n to^i vie^'t ddo+n xin du+. dde^'n 4 ho^.i 
nghi. kha'c nhau, trong ddo' co' ca? ho^.i nghi. ve^` ddo^.ng dda^'t 
(seism) ! ICTP la` te^n vie^'t ta('t cu?a International Centre 
for Theoretical Physics, tu+'c la` Trung ta^m Va^.t ly' Ly' thuye^'t 
Quo^'c te^', ma` ha^`u he^'t nhu+~ng ngu+o+`i la`m khoa ho.c 
co+ ba?n cu?a Vie^.t nam ne^'u chu+a tu+`ng dde^'n thi` cu~ng tu+`ng nghe 
te^n. No' na(`m o+? Trieste, mo^.t tha`nh pho^' nho? mie^`n 
ba('c nu+o+'c Y', be^n bo+` bie^?n Adriatico\. Hai ho^.i nghi. to^i 
ddu+o+.c mo+`i, mo^.t ca'i ve^` ly' thuye^'t ky` di., co`n ca'i kia ve^` 
he^. ddo^.ng lu+.c. Qua? tha^.t,lu'c ddu+o+.c mo+`i to^i cu~ng chu+a he^` 
bie^'t ly' thuye^'t ky` di. la` ca'i gi`, chi? xin bu+`a tho^i; he^. 
ddo^.ng lu+.c co`n bie^'t ddu+o+.c ty' chu't. Cu~ng may la` o^ng Le^ 
Du~ng Tra'ng, ngu+o+`i Pha'p go^'c Vie^.t, mo^.t trong nhu+~ng gia'm 
ddo^'c cu?a ho^.i nghi. ve^` ky` di., vi` co' y' muo^'n giu'p gio+'i tre?
Vie^.t nam ne^n dda~ mo+`i ca? nhu+~ng ngu+o+`i tre? ma` kie^'n thu+'c 
co`n ha.n che^'. 

O+? MGU na(m ddo', ngoa`i to^i ra co`n co' anh Tha('ng va` anh Cha^u 
cu~ng ddu+o+.c mo+`i tu+o+ng tu+.. DDo^'i vo+'i chu'ng to^i, 
dda^y la` la^`n ddi tu+ bo^?n dda^`u tie^n, ne^n ai cu~ng ra^'t mu+`ng.
Tru+o+'c ddo', tho+`i co`n la` ho.c sinh to^i dda~ tu+`ng ddu+o+.c ddi
Pha^`n lan mu+o+`i ho^m dde^? thi toa'n, nhu+ng la^`n ddo' ddi kho^ng 
mo^.t ddo^`ng xu di'nh tu'i (tha^.t su+. la` kho^ng mua no^?i du` mo^.t
ca'i kem), va` tre^n ngu+o+`i ma(.c mo^.t bo^. com-le^ ddu+'t cu'c, cha^n 
ddi mo^.t ddo^i gia^`y ba(`ng gia^'y loe't he^'t ca? go't, ne^n kho^ng 
ti'nh la`m gi`. Kha^'p kho+?i ca^`m gia^'y mo+`i trong tay, chu'ng to^i 
ddi la`m visa\. Ho^.i nghi. ba('t dda^`u tha'ng ta'm thi` tha'ng 
na(m chu'ng to^i nha^.n ddu+.o+c gia^'y mo+`i, co`n ho+n hai tha'ng dde^? 
xin visa, xem ra thu+`a ki.p tho+`i gian. Nhu+ng chuye^.n 
kho^ng ddo+n gia?n nhu+ va^.y\. Theo quy ddi.nh cu?a Vie^.t nam lu'c ddo', 
muo^'n ddi dda^u cu~ng pha?i tho^ng qua Su+' qua'n, 
va` dda^`u tie^n la` tho^ng qua Pho`ng Qua?n ly' Lu+u ho.c sinh. Khi le^n 
dde^'n Pho`ng Qua?n ly' Lu+u ho.c sinh, thi` ho. ba('t 
la` pha?i co' gia^'y phe'p cu?a Bo^. DDa.i ho.c. Nhu+ng ddo+.i ddu+o+.c 
Bo^. DDa.i ho.c ca^'p gia^'y phe'p, cha('c he^'t ho^.i nghi. ma^'t. 
Chu'ng to^i dda`nh ddi theo con ddu+o+`ng "ta'c ddo^.ng" dde^'n ma^'y 
nga`i qua?n ly' lu+u ho.c sinh, va` the^' la` cuo^'i cu`ng, sau 
khoa?ng mo^.t tha'ng, ho. cu~ng cho gia^'y phe'p (kho^ng ca^`n qua Bo^. 
DDa.i ho.c nu+~a). Gia^'y phe'p ddo' ddem sang pho`ng 
la~nh su+. chuye^?n ddu+o+.c tha`nh co^ng ha`m gu+?i phi'a Nga va` phi'a 
Y' dde^? xin visa\. Ngu+o+`i Nga xin ddi Y' lu'c na`o cu~ng 
nu+o+`m nu+o+.p, ne^n chu'ng to^i pha?i dde^'n su+' qua'n Y' o+? Matxco+va
 tu+` sa'ng tinh mo+ mo+'i ki.p xe^'p ha`ng dde^? dde^'n ga^`n 
tru+a thi` dde^'n lu+o+.t la`m thu? tu.c. Tuy nhie^n, ho. la`m kha' nhanh 
go.n, va` he.n 3 tua^`n thi` se~ la^'y ddu+o+.c visa\. Va` ho. 
cu~ng kho^ng the`m xem co^ng ha`m cu?a phi'a Vie^.t nam, chi? xem gia^'y 
mo+`i va` ho^. chie^'u\. Chuye^.n visa Nga ddo^'i 
vo+'i anh Tha('ng va` anh Cha^u cu~ng kho^ng co' va^'n dde^` gi`, chi? 
ca^`n dde^. ddo+n le^n tru+o+`ng MGU khoa?ng mo^.t tua^`n la` 
xong. Rie^ng to^i thi` bi. tru.c tra(.c, vi` ddu'ng va`o na(m to^'t 
nghie^.p, theo nguye^n ta('c thi` he^'t tha'ng 6 la` he^'t ha.n o+? 
Nga pha?i ve^` nu+o+'c. Vo+'i ly' do la` kho^ng mua ddu+o+.c ve' ma'y bay 
ve^` nu+o+'c, cuo^'i cu`ng to^i xin ra ha.n ho^. kha^?u o+? 
Nga ddu+o+.c dde^'n tha'ng 8, va` cu~ng ddu+o+.c ca^'p mo^.t visa xua^'t 
ca?nh kho?i Nga\. Nho+' la.i va`o na(m 91, ve' ma'y bay ve^` 
Vie^.t nam ra^'t kho' mua, do co^ng nha^n tho^i ho+.p ddo^`ng ddi ve^` 
nhie^`u\. Gia' ve' ti'nh ba(`ng tie^`n rup cu~ng ta(ng va`i la^`n 
so vo+'i ca'ch dda^'y i't la^u\. Su+' qua'n thi` tha? no^?i luo^n lu+u 
ho.c sinh to^'t nghie^.p kho^ng lo ve' ve^` cho nu+~a\. Ma.nh ai 
ngu+o+`i dda^'y lo\. Co' ngu+o+`i thi` la^'y la.i ddu+o+.c mo^.t pha^`n 
tie^`n ve' ve^` tu+` Su+' qua'n, co`n nhie^`u lu+u ho.c sinh to^'t 
nghie^.p kha'c bo? tie^`n tu'i ma` ve^`. To^i cu~ng se~ bo? tie^`n tu'i 
ma` mua ve' "di.ch vu." ve^` nu+o+'c va`o tha'ng 10 na(m 1991, sau 
khi he^'t ho^.i nghi. o+? Y'. 

Xin ddu+o+.c hai visa chi'nh ro^`i, chu'ng to^i co`n pha?i xin the^m hai 
visa transit nu+~a, qua A'o va` Hungary\. Su+' qua'n 
A'o la`m vie^.c ra^'t OK, chi? sau mo^.t nga`y la` la^'y ddu+o+.c visa, 
thu va`i ddo^`ng kho^ng dda'ng ke^?. Khi dde^'n su+' qua'n 
Hung, mo^.t nha^n vie^n ra tie^'p chu'ng to^i a(n no'i ra^'t lo^~ ma~ng. 
Anh ta chu+?i ru?a ngu+o+`i Vie^.t nam o+? Hungary la` the^' 
na`y the^' no., ba?o chu'ng to^i pha?i ddo+.i xe't 1 tha'ng ddo^`ng 
tho+`i pha?i no^.p le^. phi' ba(`ng ddo^ la My~, mo^~i ngu+o+`i qua~ng 
50 USD. Chu'ng to^i thu+? no'i vo+'i anh ta la` chi? co`n ma^'y nga`y
 nu+~a ba('t dda^`u ho^.i nghi., chu'ng to^i dda~ co' ve' ta^`u ddi 
Y', va` chu'ng to^i chi? la` sinh vie^n nghe`o kho^ng the^? mua ve' ma'y
 bay (qua~ng ho+n 500USD) dde^? tra'nh kho?i pha?i 
qua nu+o+'c anh ta, nhu+ng ta^'t nhie^n la` vo^ hie^.u\. So+? di~ chu'ng
 to^i pha?i dde^'n su+' qua'n Hung dde^? ra ve^` vo+'i ta^m tra.ng 
buo^`n cha'n, la` bo+?i tru+o+'c ddo' to^i cu`ng anh Tha('ng dda~ la(.n 
lo^.i xe^'p ha`ng ma^'t ma^'y ho^m o+? tru+o+'c cu+?a cho^~ ba'n ve' du 
li.ch cu?a Nga dde^? mua ve' ta^`u sang Y'. Khi chui ddu+o+.c va`o dde^'n 
trong pho`ng ba'n ve', va` tie^'p ca^.n ddu+o+.c o^ cu+?a ba'n 
ve', thi` ddu+o+.c bie^'t chi? co' ve' ha.ng nha^'t, ddi qua ddu+o+`ng 
Hung, chu'ng to^i be`n mua luo^n kho^ng nghi~ ngo+.i gi`. 
(Anh Cha^u ddi ddu+o+`ng kha'c, mua ve' "di.ch vu." o+? Thu+o+ng Vu.). 
Tuy la` ve' ha.ng nha^'t hai chie^`u tu+` Matxco+va 
sang Roma, nhu+ng mua ba(`ng tie^`n Nga chi? co' 900 rup tu+'c la` 30 USD. 
Cu~ng may lu'c ddo' co^ ba'n ve' xem ho^. 
chie^'u cu?a tu.i to^i tha^'y co' ho^. kha^?u (registration) o+? Matxco+va 
thi` ddo^`ng y' ba'n ve' cho, chu+' ho. co' the^? vie^.n co+' tu.i 
to^i la` ngu+o+`i nu+o+'c ngoa`i ro^`i ba('t mua ve' ba(`ng ngoa.i te^., 
ta^'t nhie^n la` kho^ng ca~i ddu+o+.c.  Ro+`i kho?i su+' qua'n Hung, 
to^i vo+'i anh Tha('ng quye^'t ddi.nh chi? co`n ca'ch dda'nh ba`i lie^`u\.
 Tho^i thi` cu+' nha?y le^n ta^`u ddi dda.i\. DDe^'n bie^n gio+'i ne^'u 
xin hoa(.c mua ddu+o+.c visa transit ta.i cho^~ thi` to^'t, co`n ne^'u 
kho^ng se~ go.i ddie^.n ve^` Matxco+va ba?o mo.i ngu+o+`i lo ve' 
ma'y bay cho va^.y\. Ne^'u kie^'m ddu+o+.c ve' ma'y bay "di.ch vu." thi` 
cu~ng kho^ng to^'n la('m, chi? co' ddie^`u se~ sang cha^.m 
ho^.i nghi. i't ho^m kho^ng hie^?u ngu+o+`i ta co' ca('t tie^`n tro+. 
ca^'p kho^ng. 

The^' la` chu'ng to^i le^n ta^`u, vo+'i mo^.t ddo^'ng ddo^` thi.t ho^.p, 
mi` go'i trong va ly dde^? chua^?n bi. "chie^'n dda^'u" nhu+~ng nga`y 
o+? Y'. Ngoa`i ra, ba('t chie^'c nhu+~ng ngu+o+`i ddi tru+o+'c, chu'ng 
to^i co`n ddem theo mo^.t i't ddo^` kha'c vo+'i hy vo.ng "dda'nh 
qua?" nhu+ ma'y a?nh, o^'ng ki'nh,... Khi dde^'n bie^n gio+'i thi` bi. 
ha?i quan Nga ba('t vu+'t la.i\. The^' la` pha^`n nhie^`u ddo^` ddem 
theo "dda'nh qua?" dda`nh mang xuo^'ng du+o+'i ta^`u dde^? ba'n cho ma^'y 
con buo^n ddang ddo+.i sa(~n vo+'i gia' re? ma.t. Lu'c ddo' 
chu'ng to^i ddang lo la('ng ve^` chuye^.n ca?nh sa't bie^n pho`ng Hung 
ne^n kho^ng co`n ho+i su+'c ta^.p trung va`o ma^'y 
ddo^'ng ddo^` a^'y\. Tha^.t la` mo^.t chuye^.n do+? ho+i ru+o+'c va. va`o 
tha^n.  Khi qua dde^'n bie^n gio+'i Hung, ma^'y anh li'nh bie^n 
pho`ng xo^ng le^n ta`u, ga(.p chu'ng to^i ho?i "Ho^. chie^'u co^ng vu. 
a` ?". Chu'ng to^i cu+' ga^.t dda^`u bu+`a\. Ma^'y anh li'nh 
bie^n pho`ng Hung tha^'y co' thi. thu+.c Y' thi` ye^n ta^m cho ddi, tha^.m 
chi' cha? the`m ddo'ng da^'u nha^.p ca?nh. Thoa't na.n! 
Qua kho?i bie^n gio+'i Hung mo^.t lu'c, to^i mo+'i tin ddu+o+.c ddo' la` 
su+. tha^.t. Khi dde^'n bie^n gio+'i Hung-A'o, ma^'y anh li'nh 
bie^n pho`ng Hung le^n kho^ng tha^'y da^'u nha^.p ca?nh trong ho^. chie^'u 
cu?a chu'ng to^i dda^u be`n ddo'ng luo^n ca? hai da^'u 
nha^.p va` xua^'t. Co`n ma^'y anh li'nh bie^n pho`ng A'o khi ga(.p chu'ng 
to^i ho?i "Nha^.t bo^?n a`?" - "Kho^ng pha?i" - 
"Trie^`u tie^n a`?" - "Kho^ng pha?i" - "The^' tu+` dda^u\?" - "Vie^.t nam" 
- "OK!", va` ho. tha^.m chi' kho^ng the`m xem ho^. 
chie^'u nu+~a\. Trong khi ddo' ma^'y ngu+o+`i Nga bi. kie^?m tra du+~ 
la('m. Cu`ng toa vo+'i tu.i to^i co' mo^.t co^ thi. thu+.c the^' na`o 
ddo' bi. dduo^?i xuo^'ng kho?i ta`u, ke^u kho'c van xin tha?m thie^'t 
vo^ i'ch. La`m ngu+o+`i Vie^.t nam o+? nu+o+'c ngoa`i ddo^i khi 
tha^'y tu?i nhu.c, nhu+ng la^`n ddo' to^i tha^'y ngu+o+`i Nga cu~ng co' 
khi tu?i nhu.c kho^ng ke'm gi` mi`nh. Tie^'p tu.c ha`nh 
tri`nh. Tuy la` ve' ha.ng nha^'t, nhu+ng cu'p-pe^ cu?a to^i va` anh 
Tha('ng va^~n kha' ba^?n thi?u\. Khi ba^.t vo`i nu+o+'c ru+?a ma(.t 
trong cu'p-pe^ thi` chi? cha?y ra mo^.t i't nu+o+'c ddu.c nga^`u ro^`i 
ti.t luo^n. DDe^'n Vien, chu'ng to^i pha?i chuye^?n ta`u\. Ma^'y 
gio+` ddo^`ng ho^` lang thang trong tha`nh pho^', nga('m ca?nh va` chu.p 
va`i bu+'c a?nh. Trong ky' u+'c co`n la.i mo^.t khu ba?o 
ta`ng gi` ddo', mo^.t co^ng vie^n kha' to tru+o+'c nha` ga Vien vo+'i 
nhie^`u ngu+o+`i na(`m ngo^`i va. va^.t, va` mo^.t sex shop sa't 
nha` ga tru+ng ba^`y ddu? thu+' "du.ng cu." tre^n tu? ki'nh, kho^ng che 
dda^.y gi` ca?. DDe^'n dde^m thi` co' ta`u ddi Trieste, va` 
qua~ng 8 gio+` sa'ng ho^m sau chu'ng to^i dde^'n no+i\. 

DDe^'n ga Trieste, to^i go.i ddie^.n cho chi. Va^n, lu'c ddo' ddang la`m 
co^.ng ta'c vie^n nga('n ha.n o+? ICTP. Chi. Va^n ra ddo'n 
chu'ng to^i ro^`i ddu+a dde^'n ICTP la`m thu? tu.c. Ho^m ddo' la` thu+' 
ba^?y, chi? co' ma^'y ngu+o+`i coi nha` kha'ch la`m vie^.c. Ho. 
pha^n cho chu'ng to^i o+? mo^.t nha` tro. sinh vie^n cu?a tru+o+`ng 
To^?ng ho+.p trong tha`nh pho^', bo^'n ngu+o+`i mo^.t pho`ng, 
nhu+ng ddu+o+.c ca'i co' the^? na^'u nu+o+'ng ddu+o+.c ba(`ng be^'p chung 
cu?a nha` tro.. ICTP na(`m o+? ngoa.i o^ Trieste, ca'ch nha` 
tro. qua~ng mo^.t tie^'ng ta^`u xe\. Bi`nh thu+o+`ng, nhu+~ng ngu+o+`i 
dde^'n du+. ho^.i nghi. ddu+o+.c o+? nhu+~ng nha` kha'ch ngay sa't 
ICTP, nhu+ng la^`n na`y do co' nhie^`u ngu+o+`i qua' ne^n ho. pha^n bo+'t 
va`o trong tha`nh pho^'. DDe^m ho^m ddo', to^i ngu? 
mo^.t gia^'c ngon la`nh. Sa'ng ho^m sau ti?nh da^.y xem vo^ tuye^'n thi` 
co' tin o+? Lie^n xo^ xa^?y ra dda?o chi'nh lu'c dde^m. 
The^' la` kho?i ve^` Nga, to^i cho+.t nghi~. Thu+.c ra, to^i cu~ng kho^ng 
co' y' ddi.nh ve^` Nga ho.c tie^'p (cha('c gi` dda~ ddu+o+.c ho.c 
tie^'p?!) hay la` ve^` nu+o+'c, ma` ddang ti'nh ke^' sau khi ddi du+. 
ho^.i nghi. se~ ve^` Ba lan "dda'nh qua?" theo ca'c huynh dde^. 
be^n ddo'. Bo.n ba.n be` cu`ng na(m to^'t nghie^.p vo+'i to^i cha? ma^'y 
ddu+'a ve^` nu+o+'c; ddu+'a thi` o+? la.i Nga hoa(.c sang DDo^ng 
A^u la`m a(n hoa(.c vu+`a ho.c vu+`a dda'nh qua?, ddu+'a thi` chuo^`n 
sang DDu+'c ti. na.n.  Nhie^`u ngu+o+`i Nga o+? ICTP to? ra lo 
la('ng ve^` cuo^.c dda?o chi'nh. Ho. kho^ng muo^'n nhu+~ng ngu+o+`i 
co^.ng sa?n cu+.c ddoan na('m la.i chi'nh quye^`n tu+` tay 
Gorbachev. Nhu+ng trong ca'i buo^`n co' ca'i vui: ta^'t ca? nhu+~ng 
ngu+o+`i Nga ddang o+? ICTP ddu+o+.c gia ha.n o+? ddo' the^m 
3 tha'ng ngay la^.p tu+'c vi` ly' do dda?o chi'nh. The^m ba tha'ng o+? 
Tu+ bo^?n ddo^'i vo+'i nhie^`u ngu+o+`i Nga cu~ng la` the^m 
mo^.t khoa?n thu nha^.p dda'ng ke^? dde^? bu` va`o ddo^`ng lu+o+ng co`m 
co~i\. Ma^'y ho^m sau thi` ddu+o+.c tin dda?o chi'nh tha^'t ba.i, 
qua^n ddo^.i dda~ theo Elsin, va` nu+o+'c Nga sang trang su+? mo+'i\.

Chu'ng to^i dde^'n Trieste ddu+o+.c hai ho^m thi` ho^.i nghi. ve^` ky` di. 
ba('t dda^`u\. Kho^ng khi' tha^.t nho^.n nhi.p va` vui ve?. 
Vui ho+n nu+~a la` ngu+o+`i ta pha't cho chu'ng to^i cu+' mo^~i nga`y 
25000 Lire (qua~ng 20USD) va` tra? mo^.t nu+?a tie^`n ve' 
ta^`u ha.ng hai (go.i la` mo^.t nu+?a nhu+ng tra? ba(`ng ddo^ la ne^n 
ddu+o+.c qua~ng 150 USD). A(n uo^'ng ha`ng nga`y tie^'t kie^.m 
chu+a ma^'t dde^'n 5000 Lire\. Mo+'i tha^'y ddi tu+ bo^?n qua? la` gia^`u 
tha^.t, chu+a bao gio+` to^i co' nhie^`u tie^`n the^' na`y! 

(a suivre...)