[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]
To+ lo`ng vu+o+ng va^'n LA' DIE^U BO^NG
> HLinh
>
> TB. Ba`i ba'o la^`n tru+o+'c tha^'y dde^` nga`y 16-5-1999, ba`i na`y 7-10-
>1999. Kho^ng bie^'t o^ng na`o "co'p" cu?a o^ng na`o? Hoa(.c gia? o^ng
>Hoa`ng Ca^`m ke^? cho nhie^`u ngu+o+`i nghe, ne^n co' ddo^i chu't "tam sao
>tha^'t ba?n" trong ca^'p ddo^. (nga`y ca`ng ta(ng tie^'n cu?a) nhu+~ng lo+`i
>ca
>ngo+.i Vie^.t Nam?
>
> Vie^.c tra cu+'u ve^` "tam dda.i" hai co^ My~, xin nhu+o+`ng ba'c Tua^'n
>Nhu+.t Bu?n!
>
> ***
>
> Chuye^.n la`ng va(n nghe^.: NHA` THO+ HOA`NG CA^`M VA` HAI CO^ GA'I
>TRE?
Hi, Hoa`ng Linh va` ca? nha`,
Nghe ca'c ba'c ba`n ve^` Hoa`ng Ca^`m hay qua'! nha` em go+?i the^m mo^.t
ba`i vie^'t du+o+'i dda^y va` mo^.t ba`i tho+ nu+~a cua? Hoa`ng ca^`m cho
ca'c ba'c ddo.c cho vui. Chu'c ca? nha` nhie^`u su+'c khoe?.
VO DUY HUAN
=======================================
To+ lo`ng vu+o+ng va^'n LA' DIE^U BO^NG
Tra^`n Lu+ Nguye^n Khanh
Hoa`ng Ca^`m, te^n tha^.t la` Bu`i Ta(`ng Vie^.t, sinh na(m 1921, la`ng
Phu'c ta(ng, Vie^.t Ye^n, Ba('c Ninh - que^ hu+o+ng no^?i tie^'ng cua? Quan
ho. Kinh Ba('c. Ye^u tho+ va(n tu+` thuo+? ho.c tro`, lo+'n le^n Hoa`ng
Ca^`m kho^ng thi'ch nghe^` gia'o vie^n ne^n da^'n tha^n va`o con ddu+o+`ng
ki.ch nghe^. va` thi ca.
Va`o tha^.p nie^n 1940, Hoa`ng Ca^`m no^?i danh vo+'i ta'c pha^?m ki.ch
nghe^. nhu+ le^n ddu+o+`ng, Kie^`u Loan, Vie^~n Kha'ch, Ha^.n Nam Quan...
Na(m 1945, ki.ch tho+ Kie^`u Loan ra ddo+`i, die^~n vie^n Tuye^'t Khanh
ddo'ng vai Kie^`u Loan. Va` mo^'i ti`nh tho+ mo^.ng ddo' dda~ cho ra ta'c
pha^?m ba(`ng xu+o+ng ba(`ng thi.t: Kie^`u Loan. Na(m 1954, Tuye^'t Khanh
va` Kie^`u Loan di cu+ va`o nam, na(m 1982, hai me. con vu+o+.t bie^n
ddi.nh cu+ ta.i Hoa ky`.
Ngu+o+`i ba.n ddo+`i thu+' hai la` Le^ Hoa`ng Ye^'n ddu+o+.c no^'i ke^'t
sau va`i na(m xa ca'ch Tuye^'t Khanh, sau khi tho. ba?n a'n Nha^n Va(n Giai
Pha^?m, Hoa`ng Ca^`m ve^` chung so^'ng cu`ng ngu+o+`i pho^'i nga^~u, mo+?
qua'n nu+o+'c o+? 43 Ly' Quo^'c Su+, Ha` no^.i, chung so^'ng ddo^. nha^.t
qua nga`y. Hoa`ng Ca^`m bi. ba('t la^`n thu+' hai va` tra~i qua 3 na(m o+?
nha` giam Hoa? lo`. DDo' la` hai ngu+o+`i ti`nh, ba.n ddo+`i chi'nh thu+'c
cua? Hoa`ng Ca^`m.
Na(m 1989, ta^.p ki.ch Men DDa' Va`ng ddu+o+.c xua^'t ba?n o+? Sa`i Go`n,
sau ga^`n nu+~a the^' ky? im bo'ng.
Ve^` thi ca, tho+`i thanh xua^n, Hoa`ng Ca^`m sa'ng ta'c ddu+o+.c hai
ta^.p: Be^n kia so^ng DDuo^'ng va` Ve^` Kinh Ba('c. Ngo^n ngu+~ thi ca cua?
Hoa`ng Ca^`m tha^.t ddo^.c dda'o, la., a^?n du., la('t le'o, ta.o tha`nh
vu+o+ng quo^'c rie^ng bie^.t. DDa^`u tha^.p nie^n 90, thi pha^?m "Mu+a
Thua^.n Tha`nh" xua^'t hie^.n nhu+ng kho^ng ta.o du+.ng ddu+o+.c ha`o quang
nhu+ "Ve^` Kinh Ba('c". Cho dde^'n na(m 75 tuo^?i, cho.n lo.c khoa?ng 300
ba`i tho+ lie^n quan dde^'n hi`nh a?nh 13 ngu+o+`i dde.p ddi va`o tra'i tim
vo+'i "Tho+ Hoa`ng Ca^`m - 99 ti`nh khu'c". Theo nha` tho+: "To^i bie^'t
o+n ta^'t ca? nhu+~ng ngu+o+`i con ga'i dda~ ddi qua ddo+`i to^i, dda~ gieo
gio' ba~o tre^n ca'nh ddo^`ng thi ca cua? rie^ng to^i".
Tru+o+'c kia Hoa`ng Ca^`m ga('n lie^`n vo+'i hi`nh a?nh Kie^`u Loan.
Nga`y nay ba`i tho+ La' Die^u Bo^ng, ra^'t nga('n nhu+ng la`m so^'ng la.i
te^n tuo^?i Hoa`ng Ca^`m, ngay ca? ha?i ngoa.i.
La' Die^u Bo^ng la` la' tu+o+?ng tu+o+.ng dde^? ba`y to? a^?n ti`nh bi
thu+o+ng, cha^'t nga^'t. A^n ti`nh ddo' ddu+o+.c pho^? bie^'n qua tie^'ng
ha't vo+'i cung dda`n.
La`ng DDi`nh Ba?ng, Ba('c Ninh tuy la` mie^`n que^ nhu+ng cu~ng la`
"no+i dda`n ba` con ga'i dda ti`nh, so'ng sa'nh ma('t la' ra(m" tro^ng mo`n
con ma('t. Trong ba`i tho+ La' Die^u Bo^ng, mo+? dda^`u, Hoa`ng Ca^`m dda~
vie^'t "Va'y DDi`nh Ba?ng buo^ng chu`ng cu+?a vo~ng" dde^? pha'c hoa. hi`nh
a?nh ddia. phu+o+ng vo+'i bo'ng da'ng trang phu.c die^~m kie^`u cua?
ngu+o+`i ga'i que^. Na(m Hoa`ng Ca^`m le^n 8 tuo^?i, tu+` ti?nh o+? tro.
ho.c, tro+? ve^` tha(m nha` ga(.p ngu+o+`i con ga'i 16 tuo^?i - te^n Vinh -
ye^u kie^`u trong chie^'c va'y bu+o+'c va`o ha`ng xe'n cua? tha^n ma^~u
Hoa`ng Ca^`m. Ca^.u be' 8 tuo^?i qua' la~ng ma.n dda~ bi. "tie^'ng se't a'i
ti`nh" (coup-de-foudre) (amour subit & violent) ngay tu+'c kha('c.
Tie^'ng se't a^'y dda~ ddi sa^u va`o tra'i tim, ga^`n 70 na(m sau Hoa`ng
Ca^`m ta^m su+.: "Tru+o+'c ma('t to^i, Chi. hie^.n ra ru+.c ro+~ nhu+ mo^.t
thie^n tha^`n. Ngay la^.p tu+'c, ho^`n to^i nhu+ bi. chie^'m ddoa.t dde^'n
ddau ddie^'ng. Ke^? tu+` gia^y phu't ddi.nh me^.nh a^'y, to^i me^ man chi.
cha(?ng co`n bie^'t tro+`i dda^'t, a^'t gia'p, que^n ca? dde^'n ho.c ha`nh,
sa'ch vo+?, suo^'t nga`y chi? ngong ngo'ng sang be^n kia ddu+o+`ng so^' 1,
xe xe^' nha` to^i khoa?ng 20 me't, no+i thie^n tha^`n cua? to^i ngo^`i ba'n
qua'n nghe`o, pho^' nho? ddiu` hiu, ti?nh nho?... To^i pha?i lo`ng chi.,
cu+' the^' gia(ng ma('c to+ ti`nh quanh chi. suo^'t 4 na(m tro+`i, dde^'n
na(m to^i 12 tuo^?i thi` chi. ddi la^'y cho^`ng". Ngu+o+`i con ga'i ddo'
bie^'t ddu+o+.c mo^'i ti`nh si cua? ca^.u be' ho.c tro`. The^' nhu+ng "Chi.
va^~n du+'t a'o ra ddi. DDi la^'y cho^`ng. To^i ma^'t ta(m chi., dda^`u non
cuo^'i be^? to^i ddi ti`m, kho^ng tha^'y. Bie^`n bie^.t ta(m ca' bo'ng
chim...". Theo Hoa`ng Ca^`m, La' Die^u Bo^ng "la` chie^'c la' huye^`n
thoa.i, chie^'c la' nga^y tho+ ve^` mo^.t ti`nh ye^u dda^`y mo^.ng mi.
tho+`i tho+ a^'u". Chie^'c la' a^'y mang theo hi`nh a?nh co' tha^.t vo+'i
Hoa`ng Ca^`m: "To^i co`n nho+' mo^`n mo^.t mo^.t buo^?i chie^`u mua`
ddo^ng... Chi. ddi ve^` phia' ca'nh ddo^`ng chie^`u co`n tro+ cuo^'ng ra.
Nhu+~ng da~y nui' xanh xanh mo+` xa in hi`nh nhu+ dao kha('c tre^n ne^`n
tro+`i cuo^'i hoa`ng ho^n. Bi' ma^.t, to^i la(.ng le~ la^`n theo chi.. To^i
tha^'y chi. tha^?n tho+` ti`m ddo^`ng chie^`u. Cuo^'ng ra.. Ro^`i chi.
la^?m ba^?m mo^.t mi`nh, da^`u chi. bie^'t cha('c to^i la(~ng nha(~ng theo
sau lu+ng : DDu+'a na`o ti`m ddu+o+.c La' Die^u Bo^ng, tu+` nay ta go.i la`
cho^`ng...".
Mang hi`nh a?nh ddo' nhu+~ng 25 na(m sau, ba`i tho+ La' Die^u Bo^ng cua?
Hoa`ng Ca^`m mo+'i ra ddo+`i.
"Va'y DDi`nh Ba?ng buo^ng chu`ng cu+?a vo~ng
Chi. tha^?n tho+` ddi ti`m
DDo^`ng chie^`u,
Cuo^'ng ra..
Chi. ba?o:
DDu+'a na`o ti`m ddu+o+.c La' Die^u Bo^ng
Tu+` nay ta go.i la` cho^`ng.
Hai nga`y em ti`m tha^'y la'
Chi. chau ma`y: DDa^u pha?i La' Die^u Bo^ng.
Mua` ddo^ng sau em ti`m tha^'y la'
Chi. la('c dda^`u,
Tro^ng na('ng va~ng be^n so^ng.
Nga`y cu+o+'i chi.
Em ti`m tha^'y la'
Chi. cu+o+`i xoe chi? ca('m tro^n kim.
Chi. ba con
Em ti`m tha^'y la'
Xoe` tay phu? ma(.t chi. kho^ng nhi`n.
Tu+` thuo+? a^'y
Em ca^`m chie^'c la'
DDi dda^`u non cuo^'i be^?.
Gio' que^ vi vu't go.i.
Die^u bo^ng ho+`i ... o+'i Die^u Bo^ng!".
Ba`i tho+ go.i chi. & em vi` va^.y co' nhie^`u ngu+o+`i cu+' nha^`m
tu+o+?ng hi`nh a?nh hai chi. em ga'i; tha^.t ra, giu+~a ta'c gia? vo+'i
"ngu+o+`i ti`nh" no+i co^' qua^.n. La' Die^u Bo^ng ra ddo+`i tu+` na(m
1959, bi' a^?n ddo' ke'o da`i ga^`n 4 tha^.p nie^n, ta'c gia? mo+'i ta^m
su+. no^?i nie^`m.
Nha.c si~ ca?m ta'c, rung ro^.ng vo+'i ho^`n tho+ dde^? sa'ng ta'c.
Va`, "thie^n ti`nh su+?" La' Die^u Bo^ng ddu+o+.c nha.c si~ Pha.m Duy
vie^'t tha`nh ca khu'c La' Die^u Bo^ng o+? ha?i ngoa.i va`o giu+~a tha^.p
nie^n 1980 trong tuye^?n ta^.p "Tha^'m thoa't mu+o+`i na(m" xua^'t ba?n
na(m 1985. Pha.m Duy du`ng nguye^n va(n ba`i tho+ dde^? vie^'t nha.c, chi?
bo? va`i ca^u dda^`u tu+` "Va'y..." dde^'n "Chi. ba?o". "DDu+'a na`o ti`m
ddu+o+.c La' Die^u Bo^ng... Die^u Bo^ng ho+`i, ho+`i ho+~i Die^u Bo^ng" va`
the^m va`o hai ca^u cuo^'i va`o ba`i ha't: "Em ddi tra(m nu'i nghi`n so^ng!
Na`o ti`m tha^'y La' Die^u Bo^ng bao gio+`...". Nha.c pha^?m La' Die^u
Bo^ng na`y mang a^m hu+o+?ng sa('c tha'i mo+'i la., kho' ha't ne^n i't
ddu+o+.c pho^? bie^'n. DDa^`u tha^.p nie^n 1990, nha.c si~ Tra^`n Tie^'n
pho^? bie^'n ba`i na`y mang a^m ddie^.u da^n ca, bi`nh da^n ddu+o+.c
nhie^`u ca si~ tri`nh ba`y; vi` va^.y, dda~ co' nhie^`u su+. nha^`m la^~n
ve^` ta'c gia? khi nghe ba`i ha't La' Die^u Bo^ng. Tra^`n Tie^'n kho^ng
hie^?u ddu+o+.c ho^`n cua? ba`i tho+, ngo^. nha^.n nha^n va^.t, nhu+ng la`m
no^?i tie^'ng te^n tuo^?i La' Die^u Bo^ng:
"Lo+`i ru buo^`n, nghe me^nh mo^ng, me^nh mo^ng, sau lu~y tre la`ng,
khie^'n lo`ng to^i xo^n xao.
Nga`y la^'y cho^`ng em ddi qua con dde^, con dde^ mo`n lo^'i co? ve^`, co'
chu' bu+o+'m va`ng bay theo em.
Bu+o+'m va`ng dda~ dda^.u tra'i mu` u ro^`i, la^'y cho^`ng so+'m la`m gi`
dde^? lo+`i ru the^m buo^`n.
Ru em tho+`i thie^'u nu+~ xa xo^i; co`n dda^u bao dde^m tra(ng thanh, ta't
ga^`u so`ng vui be^n anh.
Ru em, tho+`i con ga'i kie^u sa, em ddo^' ai ti`m ddu+o+.c la' die^u bo^ng,
em xin la^'y la`m cho^`ng.
Ru em tho+`i thie^'u nu+~ xa xo^i, mi`nh to^i lang thang muo^n no+i, ddi
ti`m la' cho em to^i.
Ru em, tho+`i con ga'i hay que^n, thu+o+ng em to^i ti`m ddu+o+.c la' die^u
bo^ng, sao em no+~ vo^.i la^'y cho^`ng... Die^u bo^ng ho+~i die^u bo^ng,
sao em no+~ vo^.i la^'y cho^`ng".
Tro+? la.i hi`nh a?nh La' Die^u Bo^ng vo+'i to+ lo`ng nha` tho+ dda('m say
trong tru+o+`ng ti`nh. Vo+'i hi`nh a?nh ngu+o+`i ba.n ddo+`i Tuye^'t Khanh,
Hoa`ng Ye^'n; vo+'i ca? mu+o+`i ngu+o+`i ti`nh ddi qua ddo+`i, qua tra'i
tim; hi`nh a?nh ngu+o+`i con ga'i que^ DDi`nh Ba?ng va^~n la` "dde.p nha^'t
tra^`n gian" ghe^ tha^.t.
Hoa`ng Ca^`m, nghe^. si~ so^'ng tha^.t vo+'i co~i lo`ng. Qua bao nhie^u
ddau thu+o+ng, bie^'n ddo^.ng do^`n da^.p trong cuo^.c so^'ng, Hoa`ng Ca^`m
va^~n mang na(.ng ta^m ho^`n nhge^. si~, cha^'p nha^.n ta^'t ca? mo.i he^.
lu.y dde^? so^'ng co`n va` sa'ng ta'c. Tro^i no^?i giu+~a cuo^.c so^'ng
phong ba, ba~o ta'p, nha` tho+ So^ng DDuo^'ng co' le~ bi. hai cu' "shock"
ma.nh nha^'t la` nga`y chi. Vinh ddi la^'y cho^`ng lu'c 12 tuo^?i va` nga`y
Bu`i Thi. Hoa`ng Ye^'n - ddu+'a con tha^n ye^u nha^'t - vi~nh vie^~n ra ddi
khi 63 tuo^?i dda~ la`m Hoa`ng Ca^`m "hoa`n toa`n su.p ddo^?, ha`ng tha'ng
sau chi? la` ca'i xa'c va^.t vo+`, lo+` lu+~ng ma` tho^i"!.
DDo.c La' Die^u Bo^ng, nghe La' Die^u Bo^ng ... mo^.t mo^'i ti`nh ddo+n
phu+o+ng dda^`y la~ng ma.n, mo^.t huye^`n thoa.i ve^` chie^'c la' bie^?u
tu+o+.ng cho ti`nh ye^u cha^'t nga^'t, ru+o+'m ma'u ... chi? co' Hoa`ng
Ca^`m ddam me^, no'ng bo?ng, la~ng ma.n cua? kie^'p ddo+`i nghe^. si~.
Ne^'u so sa'nh Ha'n Quang Vo~ dda ti`nh, dda ca?m... ma^~n me^ vo+'i
thuo+? Le^. Quye^n "tho+m nhu+ hoa lan", giu+~a O^n Nhu+ Ha^`u (ta'c gia?
Cung Oa'n Nga^m khu'c...) va` Du.c DDu+'c (Tu+. DDu+'c) (ta'c gia? Ngu+.
Che^' Vie^.t Su+? to^?ng vi.nh ta^.p, lua^.n ngu+~ Die^~n ca...) ca'ch nhau
mo^.t the^' ky? co`n ma^.p mo+` tranh nhau hi`nh a?nh Thi. Ba(`ng - "DDa^.p
co^? ki'nh ra ti`m bo'ng cu~. Xe^'p ta`n y la.i dde^? da`nh ho+i" - thi`
La' Die^u Bo^ng co' le~ tha thie^'t, na(.ng ti`nh, bi thu+o+ng ho+n bo^.i
pha^`n. Ne^'u so vo+'i tuo^?i ye^u ddu+o+ng, co' le~ Hoa`ng Ca^`m ddu+'ng
dda^`u danh sa'ch nghe^. si~.
Mo^.t loa.i du+o+.c tha?o, la' da`i va` nho? co' te^n la` Hoa`ng Ca^`m;
co`n la' "Die^u Bo^ng" ddu+o+.c ve~ vo+`i theo tri' tu+o+?ng, theo hi`nh
a?nh na`o ddo' ddi va`o tra'i tim. La' Die^u Bo^ng tru+~ ti`nh, la~ng ma.n
va` cu~ng la` ddi.nh me^.nh ti`nh ye^u vo+'i cha^n dung nghe^. si~ ddu+o+.c
ta^m ti`nh qua ngo^n ngu+~ va` a^m thanh.
Vo+'i "thie^n ti`nh su+?" La' Die^u Bo^ng, vo+'i Hoa`ng Ca^`m, ngu+o+`i
nghe^. si~ bi. cho^n vu`i ta^m ho^`n la~ng ma.n qua tho+`i gian la^u da`i
trong vu`ng dda^'t ngu.c tu`, cay dda('ng ... Nhu+ng va^~n giu+~ ddu+o+.c
tra'i tim ru+.c lu+?a nhu+ thuo+? ho.c tro` vo+'i ngu+o+`i ga'i que^ Kinh
Ba('c.
(Lu+o+.c tri'ch tu+` The^' gio+'i Nghe^. thua^.t)
=======================================
GO.I DDO^I
Hoa`ng Ca^`m
Cu`ng em ngu+?a ma(.t le^n xanh
La' tho^ng kim to?a ddo^i mi`nh u+o+m gai
Te^ Te^ ngu+.c no+? bo^`i ho^`i
Gio' tho+m to'c cuo^'n na('ng cu+o+`i em chi
Du+o+'i kia so^ng cha(?ng quay ddi
Mu+o+`i hai tuo^?i cu~ bie^'t gi` chi. o+i
Mo^.t con bu+o+'m lu+?a dda^.u mo^i
Hai nha`nh hoa lu+?a chia ddo^i tay ca^`m
Ba ta^`ng ma^y lu+?a tra^`m nga^m
Bo^'n con chim lu+?a dda^.u nha^`m co? hoang
Tro+`i que^ em va^~n the^nh thang
chie^`u me^ be^'n li.m ba`ng hoa`ng cho+'p ddo^ng.
Em ca^`m la'y co~i mu+a nhung
Mie^n mie^n to+ o'ng xuo^i vu`ng khe sa^u
Em ngo^`i dda^u, chi. ddu+ng dda^u
Bo^~ng du+ng hai ddu+'a hai dda^`u hu+ kho^ng
Em ca^`m ddu+o+.c co~i mu+a nhung
Mo+` che^nh go^7i chi. ddo^i do`ng vu vo+
Em chi`m chu+a ? chi. no^?i chu+a ?
Bo^~ng du+ng hai ddu+'a hai bo+` tha'ng na(m
Dde^m qua ho?i co' tra(ng ra(`m
Dde^m nay ai bie^'t no+i na(`m tra(ng thu
Em me^ ru chi. mo^.ng du
De^m qua the^m la.i the^m mo+` dde^m mai
A'p mo^i bo?ng, co~i mu+a da`i
Kha't the^m tu+`ng tra^.n
Kha't hoa`i tuo^?i xu+a
Em ve^` chu+a ? Chi. dde^'n chu+a ?
Bo^~ng du+ng hai ddu+'a
kho'c mo+` dde^m tra(ng
Chi. dda^y co' pha?i Em cha(ng
Em dda^y co' tha^.t Em ra(`ng chi. kho^ng
Xie^'t tay xie^'t mo^.t vo^ cu`ng
Lo+i tay la.i va^~n ddo^i do`ng lu+?ng lo+
Song song co' ga(.p bao gio+`
Hai do`ng le^. cha?y, hai bo+` so^ng tro^i
Mu+a nhung a'p ma' bo^`i ho^`i
Nghe kho^ tu+`ng so+.i mu+a da`i la(.ng im
Em kho^ng no^?i, chi. kho^ng chi`m
Chi. tung gio' ti'm, Em ti`m sang xua^n
Na(`m trong ma('t ba~o tuye^.t tra^`n
Mu+a nhung tung ca'nh tra('ng nga^`n ...
Em bay