[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]
Fwd from Tuan V Nguyen: Gia?i Nobel: va`i so sa'nh
Cha`o ca'c ba'c,
Ddo.c ba`i na`y tru+o+'c khi go+?i le^n vnsa, to^i bo^~ng co' u+o+'c muo^'n
tha^'y va`i ba'c se~ nha^.n ddu+o+.c gia?i Nobel trong nhu+~ng la^`n to+'i.
Mo^.t anh go^'c Ai Ca^.p o+? tru+o+`ng DH ga^`n tha`nh pho^' to^i la`m
vie^.c vu+a` ddu+o+.c gia?i Nobel ve^` ho'a ho.c na(m nay. Tro^ng ma(.t mu~i
anh ta ra^'t thu+o+`ng ! Xe't cho cu`ng thi` ddu+o+.c Nobel kho^ng co' gi`
la` kho', co' qua' nhie^`u ngu+o+`i tu+` nhie^`u nu+o+'c dda~ nha^.n
ddu+o+.c gia?i ro^`i :-).
N. Ho`a
-----
Cha`o ca'c ba'c,
Ho^m nay tui co' di.p dde^'m so^' gia?i Nobel cho
ta^'t ca? 6 bo^. mo^n y & sinh ly' ho.c, va^.t ly', ho'a ho.c,
kinh te^' ho.c, va(n chu+o+ng va` ho`a bi`nh. Co' va`i so^'
lie^.u thu' vi. la('m. Tui chi? muo^'n no'i so+ so+ cho ba'c
na`o thi'ch bi`nh gia?i tho^i.
Ke^? tu+` na(m 1901 (ngoa.i tru+` kinh te^' ho.c ba('t
dda^`u tu+` na(m 1969), Ha`n La^m Vie^.n Thu.y Ddie^?n (HLVTD)
dda~ trao gia?i Nobel cho ddu'ng 600 nha` khoa ho.c, va(n thi
si~, va` kinh te^' ho.c. Trong so^' na`y, y khoa chie^'m nhie^`u
gia?i nha^'t (167), ke^' theo la` va^.t ly' (159), ho'a ho.c (134),
va(n chu+o+ng (96) va` kinh te^' ho.c (44). Tui kho^ng ti'nh gia?i
ve^` ho`a bi`nh, vi` nghi~ ma^'y o^ng na`y cha? la`m gi` co' i'ch.
Thu+.c ra, gia?i Nobel thi` nhie^`u, nhu+ng so^' nu+o+'c
chie^'m ddu+o+.c chi? go'i go.n va`i cu+o+`ng quo^'c. Chi? 16
nu+o+'c (My~, Anh, Ddu+'c, Pha'p, Thu.y Ddie^?n, Nga, Thu.y Si~,
Ho`a Lan, Ddan Ma.ch, Y', A'o, Gia Na~ Dda.i, Nha^.t, Na Uy, U'c
va` Bi?) ma` ho. chie^'m 90% trong to^?ng so^' gia?i. Nhi`n qua
ca'c nu+o+'c na`y, tui co' the^? chia la`m 6 nho'm nhu+ sau:
Nho'm 1 (231 gia?i): USA
Nho'm 2 (40 to+'i 70): Anh, Ddu+'c va` Pha'p.
Nho'm 3 (10 to+'i 30): Thu.y ddie^?n, Nga, Thu.y si~,
Hoa` Lan, Ddan Ma.ch, va` Y'.
Nho'm 4 (5 to+'i 9): A'o, Gia Na~ Dda.i, U'c, Nha^.t, Na
uy, Bi?, Ta^y Ban Nha.
Nho'm 5 (3 to+'i 4): Hung gia lo+.i, A^'n ddo^., Ai' nhi~
lan, Ba lan va` To^ ca'ch lan.
Nho'm 6 (1 to+'i 2): pha^`n co`n la.i nhu+ Chi' lo+.i,
Me^~ ta^y co+, Ai ca^.p, Hy la.p, A' ca(n ddi`nh,
Columbia, Guatamela, Ho^`i quo^'c, Nigeria, Bo^`
dda`o nha, Iceland, Slovia, West Indian, Trung quo^'c
va` Nam Tu+\.
Ne^'u dde^'m theo va`i tho+`i ky` trong the^' ky? na`y
theo tu+`ng nho'm se~ tha^'y My~ ddang tre^n dda` ca`ng nga`y
ca`ng ma.nh. Trong khi ddo' ca'c cu+o+`ng quo^'c nho'm 2 va`
dda(.c bie^.t la` nho'm 3 (nghe`o ho+n chu't) ca`ng nga`y ca`ng
ddi xuo^'ng. Nho'm 4 thi` le` phe` chie^'m khoa?ng 7 to+'i 9%
va` kho^ng co' gi` thay ddo^?i ma^'y. Ngu+o+.c la.i, nho'm 5
thi` la.i tu.t ha^.u ke^? tu+` sau na(m 1945 va` kho^ng recover
no^?i cho to+'i nay. Nho'm 6, tu+'c la` nho'm nghe`o nha^'t
va` co' the^? labelled la` "ddang pha't trie^?n" la.i co' dda`
tha(n tie^'n dda'ng mu+`ng, nha^'t la` trong tha^.p nie^n 80s
va` 90s.
Pha^n pho^'i so^' gia?i theo nho'm va` na(m (%)
1901- 1946- 1961- 1981-
USA: 14.6 45.5 45.7 54.6
Nho'm 2: 45.6 27.3 25.0 17.8
Nho'm 3: 19.5 17.1 12.2 6.8
Nho'm 4: 8.7 3.4 7.9 6.8
Nho'm 5: 5.9 1.1 1.2 1.2
Nho'm 6: 5.4 5.7 7.9 12.9
Dde^'m theo li~nh vu+.c hoa.t ddo^.ng cho tha^'y My~ ro~
ra`ng la` ma.nh ve^` ca'c nga`nh khoa ho.c, dda(.c bie^.t la`
kinh te^' ho.c, y khoa, va` va^.t ly', nhu+ng la.i kho^ng ma.nh
ma^'y ve^` ho'a ho.c, va` ye^'u ve^` ma(.t va(n chu+o+ng. Trong
ta^'t ca? ca'c gia?i ve^` kinh te^' ho.c, My~ chie^'m ho+n 60%!
Trong to^?ng so^' ca'c gia?i ve^` y khoa va` va^.t ly' trong
vo`ng 99 na(m qua, My~ chie^'m khoa?ng 45% to+'i 46%. Nho'm 2
(Anh, Ddu+'c va` Pha'p) "tho^'ng tri." trong li~nh vu+.c ho'a ho.c.
Trong 99 na(m qua, ba nu+o+'c na`y ddoa.t 40% ca'c gia?i na`y.
Ve^` ma(.t va(n chu+o+ng, nho'm 2, ma` dda(.c bie^.t la`
Pha'p, ddu+'ng dda^`u. Nho'm 3 (ca'c nu+o+'c Ba('c a^u, Nga,
Ho`a Lan, va` Thu.y Si~) cu~ng co' pha^`n kha kha' (22%). Nho'm
ca'c nu+o+'c pha't trie^?n (nho'm 6) cu~ng chie^'m khoa?ng 1
pha^`n 5 to^?ng so^' gia?i Nobel ve^` va(n chu+o+ng.
Pha^n pho^'i so^' gia?i theo nho'm va` li~nh vu+.c hoa.t ddo^.ng
Y khoa Va^.t ly' Ho'a ho.c Kinh te^' Va(n chu+o+ng
My~ 46.1 44.9 34.9 61.4 10.4
Group2 27.0 29.6 40.3 15.9 27.1
Group3 12.0 16.4 8.2 9.1 21.9
Group4 6.6 4.4 6.7 9.1 12.5
Group5 0.6 2.5 2.2 2.3 7.3
Group6 7.8 2.5 8.2 2.3 20.8
Ve^` ma(.t tuo^?i ta'c, ca'c nha` khoa ho.c trong ca'c
nga`nh khoa ho.c nhu+ y khoa, va^.t ly' va` ho'a ho.c ddoa.t
gia?i na`y trung bi`nh va`o ddo^. tuo^?i 52-55. Trong va(n
chu+o+ng, Nobel laureates thu+o+`ng gia` ho+n ca'c nha` khoa
ho.c khoa?ng 10 tuo^?i. Ca'c anh cha`ng kinh te^' co' ve? ho+i
cha^.m tre^~, vi` tuo^?i trung bi`nh la` 67 tuo^?i. Co' le~
ca'c anh na`y ddoa'n sai be be't ti`nh hi`nh kinh te^', ne^n
ho^.i ddo^`ng gia?i Nobel kho^ng da'm pha't so+'m. :-) Anh
Hoang co`n co+ ho^.i nhe'! :-))
Tuo^?i trung bi`nh cu?a Nobel laureates
Y khoa & sinh ho.c 55 (11)
Va^.t ly' 52 (12)
Ho'a ho.c 55 (10)
Kinh te^' 67 (7)
Va(n chu+o+ng 64 (10)
Tuan Nguyen