Ba'o VN: Truye^.n ba'o Va(n Nghe^. "Qua?n Tu+o+.ng"

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

ba'o VN service nga`y 02/04/97
=============================
Qua?n tu+o+.ng

Ba'o Va(n nghe^. So^' 13 thu+' ba?y nga`y 29 tha'ng 3 na(m 1997

Truye^.n nga('n cu?a Dda('c Trung

Bo' sa't trong bo^. ddo^` ddi sa(n, gia^`y cao co^?, to'c xoa(n cu+'ng,
kha^?u su'ng hai no`ng khoa'c che'o lu+ng, ngang bu.ng ddeo ca? gia^y
dda.n, buo^.c ngu+.a va`o go^'c ca^y, ra hie^.u cho Ma Ka, con cho' trung
tha`nh va` ra^'t tho^ng minh cho+` o+? ngoa`i, Pi-na(ng Thu+o+.ng go~
cu+?a pho`ng gia'm ddo^'c la^m tru+o+`ng.  "Cu+' va`o!"  - Va^~n ca'i
gio.ng ha'ch di.ch nghe muo^'n o'i ddo'. Cu+?a ba^.t mo+?. 

Gia'm ddo^'c Hoa`ng ngo^`i sau ba`n, to nhu+ con ga^'u, da tha^m si`, mo^i
da^`y, thoa'ng gia^.t mi`nh. Bo^'n ma('t nhi`n nhau kho^ng gia^'u mo^'i
a'c ca?m. 

Pi-na(ng Thu+o+.ng kho^ng the`m ngo^`i, ddu+'ng no'i luo^n : 

- To^i dde^'n ky' ho+.p ddo^`ng gie^'t voi A Kha(m. 

- Nghi~ tha^'u chu+a ? 

- Kho?i. 

Ho+.p ddo^`ng dda'nh ma'y sa(~n. No^.i dung dda.i kha'i voi A Kha(m bi.
ddie^n, qua^.t che^'t qua?n tu+o+.ng, pha' tan khu la'n tra.i, ga^y kinh
hoa`ng cho mo.i ngu+o+`i, ro^`i bo? va`o ru+`ng.  Tu+` ca? tha'ng nay da^n
so+n tra`ng kho^ng ai da'm ddi la`m. Sa?n xua^'t ngu+ng tre^.. Gia'm
ddo^'c la^m tru+o+`ng tuye^n bo^' tu+? hi`nh A Kha(m, con voi dda^`u dda`n
du~ng ma~nh nha^'t. Ai gie^'t ddu+o+.c A Kha(m, ngoa`i 10 trie^.u tie^`n
co^ng, co`n 2 trie^.u tie^`n thu+o+?ng ne^'u A Kha(m pha?i dde^`n to^.i
tru+o+'c 30 tha'ng ddo'. 

Ca'c phu+o+`ng sa(n trong vu`ng dde^`u ddu+o+.c tin, Pi-na(ng Thu+o+.ng
kho^ng kho?i ba`ng hoa`ng, pho'ng nu+?a nga`y ddu+o+`ng ngu+.a to+'i
tru+o+'c, cu~ng cha(?ng ca^`n coi ho+.p ddo^`ng, ky' lie^`n. "Ta kho^ng
tin A Kha(m ddie^n. A Kha(m kho^ng ddie^n. Pha?i cu+'u A Kha(m tho^i". 
Ca'i y' nghi~ trong dda^`u Pi-na(ng Thu+o+.ng la` the^'. Pi-na(ng
Thu+o+.ng ca^`m ba?n ho+.p ddo^`ng bu+o+'c ra kho^ng the`m cha`o gia'm
ddo^'c. Mo^'i ha^.n ma^'y na(m tru+o+'c chu+a que^n, nhu+ng ga'c qua be^n,
lo chuye^.n A Kha(m dda~... 

Pi-na(ng Thu+o+.ng que^ ba?n Ddo^n.  Ba?n Ddo^n la` ro^'n voi ru+`ng Ta^y
Nguye^n. Ru+`ng kho^.p ba.t nga`n. Loa.i ca^y co' da^`u ddo' la` nguo^`n
thu+'c a(n cu?a nhu+~ng thu' mo'ng guo^'c nhu+ voi, hu+o+u, nai,... Sau
mu`a mu+a ru+`ng la.i mo.c nhie^`u ca^y le co?. Le co? cu~ng la` thu+'c
a(n cu?a voi va` loa`i mo'ng guo^'c. Voi quanh vu`ng do^`n ve^` ba?n Ddo^n
tu+`ng dda`n.  ngu+o+`i ba?n Ddo^n so^'ng ba(`ng nghe^` sa(n voi, sa(n
thu'. Mu`a kho^ co? le che^'t he^'t chi?  tro+ la.i nhu+~ng tha^n ca^y
kho^.p. Mu`a sa(n voi dde^'n. Ngu+o+`i E^dde^, Bana, Ra('c-la^y...  la^.p
tha`nh phu+o+`ng sa(n, luye^.n cho', luye^.n voi nha`, la`m nhu+~ng qua?
pha'o lo+'n, la`m dda.n chi`, dda.n ghe'm, lau su'ng ki'p cho bo'ng, ma`i
lu+o+~i ma'c cho sa('c, cho nho.n, kie^?m la.i tu` va`, ko^`ng, chie^ng
sao cho nhie^`u, ke^u cho to, che^m ca'n bu'a cho cha('c, be^.n da^y
thu+`ng cho da`i... 

Mo^.t dde^m tra(ng sa'ng. Tro+`i ddang ye^n ti~nh bo^~ng no^?i le^n
nhu+~ng a^m thanh ky` la.  nhu+ ba~o lo+'n tra`n dde^'n. Dda`n cho' tinh
kho^n dda'nh ho+i voi ru+`ng ve^`, tru tre'o, lo^`ng lo^.n. Nhu+~ng con
ngu+.a cu~ng du+.ng bo+`m, tung vo' ddo`i tha? cu+o+ng phi nu+o+'c dda.i. 
Ca? ba?n xo^n xao. Cuo^.c ddi sa(n ba('t dda^`u. Mu+o+`i la(m tho+'t voi
chia la`m ba nga? cu`ng vo+'i nhu+~ng qua?n tu+o+.ng la~o luye^.n. Ba^`y
cho' ma^'y tra(m con lao ve^` phi'a tru+o+'c nhu+ te^n ba('n. Chie^`u ho^m
sau tha^'y da^'u cha^n va` nhu+~ng ba~i pha^n voi ru+`ng. Nga`y thu+' ba
phu+o+`ng sa(n pha't hie^.n mo^.t voi ddu+.c khoa?ng 20 tuo^?i cao to
lu+`ng lu+~ng da^~n dda^`u cu`ng ba a? voi ca'i va` hai voi con ddi ve^`
phi'a suo^'i Cha Lang.  La^.p tu+'c ca?  phu+o+`ng sa(n ta?n ra ro^`i ta.o
tha`nh vo`ng va^y. Pha'o le^.nh no^?  vang tro+`i cu`ng vo+'i tie^'ng
ko^`ng, tie^'ng chie^ng, tie^'ng la the't tie^'ng su'ng, tie^'ng ngu+.a
hy', cho' su?a, voi ro^'ng... Ca? khu ru+`ng rung chuye^?n, na'o ddo^.ng.
Lu~ voi bi. qua^y go.n, e'p va`o va'ch nu'i. Nhu+~ng chie^'c tho`ng lo.ng
qua(ng lo+ lu+?ng hung ha~n nhu+ng ba^'t lu+.c.  Dde^? chu'ng ye^n ta^m,
ngu+o+`i ta vuo^'t ve xoa di.u chu'ng, cho nhu+~ng chu' voi nha` dde^'n
la`m tha^n vo+'i chu'ng, dde^? ro^`i nhu+~ng xi'ch sa('t la^`n lu+o+.t
co^.t tu+`ng ca(.p cha^n chu'ng la.i vo+'i nhau co^'t kho^ng dde^? chu'ng
tro^'n ddu+o+.c. Chu'ng bi. a'p gia?i ve^` la`ng. 

Vo^'n ti'nh hoang da~ chu'ng ddie^n khu`ng, nha^'t la` chu' voi ddu+.c.
Gia` la`ng giao con voi hung to+.n ddo' cho Pi-na(ng Thu+o+.ng thua^`n
du+o+~ng. Pi-na(ng Thu+o+.ng dda(.t te^n no' la` A Kha(m. Pi-na(ng
Thu+o+.ng 28 tuo^?i, cao, to, bo^. ngu+.c ddo^` so^., ba('p thi.t sa(n
cha('c cuo^`n cuo^.n, phi ngu+.a nhu+ gio' cuo^'n, giu+o+ng su'ng la`
ba('n, ba('n la` tru'ng.  Mo^~i la^`n pho'ng lao la` mo^.t con thu' gu.c
nga~. Anh ba('t chu+o+'c tie^'ng voi ro^'ng, ho^?  ga^`m, vu+o+.n ho't,
chim ke^u ra^'t gio^'ng. Mo^.t mi`nh so^'ng ca?  tha'ng trong ru+`ng la`
chuye^.n thu+o+`ng. Thuo^.c tu+`ng khe suo^'i, hang sa^u, tu+`ng lo^'i
mo`n heo hu't, tu+`ng loa.i ca^y, tu+`ng loa.i nuo^ng thu'. Ma('t ra^'t
tinh, mu~i ra^'t thi'nh. Chi? ca^`n nhi`n nhu+~ng ve^'t cha^n tre^n
dda^'t, nhu+~ng ba~i pha^n vu+o+ng va~i, nhu+~ng ca`nh ca^y da^.p ga~y,
nghe ba^`y chim ta'o ta'c go.i nhau la` anh ddoa'n bie^'t nhu+~ng con thu'
gi` vu+`a qua, so^' lu+o+.ng bao nhie^u, chu'ng ddi hu+o+'ng na`o...
Pi-na(ng Thu+o+.ng no^?i tie^'ng ta`i luye^.n voi, luye^.n ngu+.a, luye^.n
cho'. Ba^'t ke^? con na`o du` hung ha~n dde^'n dda^u qua tay anh cu~ng
tro+? ne^n ngoan ngoa~n, thua^`n thu.c. Do`ng ho. Pi-na(ng cu?a anh dda~
ma^'y ddo+`i la`m nghe^` luye^.n thu'. Ngu+o+`i Ra('c-la^y, Ba na,
E^dde^... ca'ch xa ca? ma^'y nga`y ddu+o+`ng ngu+.a dde^`u bie^'t ti`m
dde^'n nho+` ca^.y. La` mo^.t tru`m phu+o+`ng sa(n cu+. pha'ch, nhu+ng
Pi-na(ng Thu+o+.ng u+ng nghe^` qua?n tu+o+.ng. Bo+?i anh ye^u voi.  Anh
hie^?u voi.  Ddu+`ng tha^'y be^` ngoa`i nha^~n nhu.c cu?a no' ma` tu+o+?ng
no' luo^n tua^n phu.c. Kho^ng. Con voi nho+' o+n la^u ma` thu` ha^.n cu~ng
la^u.  Ddu+`ng dde^? no' tu+'c gia^.n. Ddu+`ng dde^? no' ma^'t lo`ng tin.
Thu+o+ng no', no' thu+o+ng la.i.  Con A Kha(m hung ha~n. Ddo^i ma('t no'
dda^`y ha(`n ho.c, u+o+ng nga.nh. No' gia(`ng xi'ch. Tho^?i ho+i la`m bu.i
dda^'t bay mu` mi.t.  No' phun da~i phi` phi` nhu+ mu+a bu.i.  No' gia^.m
cha^n, tung vo`i, ke^u ro^'ng le^n hu` doa.... Va^.y ma` Pi-na(ng
Thu+o+.ng va^~n thu+o+ng. A^u ye^'m no', cha(m so'c no'. Co' thu+'c a(n
gi` ngon dde^`u pha^`n no', la`m hie^.u cho no' ra^'t di.u da`ng.  Con A
Kha(m hie^`n nhu+ng de^~ no^?i khu`ng. Kho^ng vu+`a y' to? tha'i ddo^.
lie^`n. U+a so`ng pha(?ng, du+'t khoa't va` ddo^. lu+o+.ng.

Mo^'i thie^.n ca?m hi`nh tha`nh, A Kha(m tro+? ne^n ngoan ngoa~n.  No'
nhi`n Pi-na(ng Thu+o+.ng ba(`ng a'nh ma('t tri`u me^'n. No' khe khe~ co. 
chie^'c vo`i nha'm va`o vai anh. No' tie^'p thu ra^'t nhanh nhu+~ng kha^?u
le^.nh, nhu+~ng ngo^n ngu+~ to^'i thie^?u trong giao tie^'p ha`ng nga`y
va` cha^'p ha`nh vui ve?. Mo^.t buo^?i chie^`u con A Kha(m nhi`n Pi-na(ng
Thu+o+.ng ra^'t la^u ra^'t dda(`m tha('m, ro^`i no' quy` xuo^'ng du`ng
vo`i cuo^'n ngang ngu+o+`i Pi-na(ng Thu+o+.ng ddu+a anh dda(.t le^n dda^`u
mi`nh. Va^.y la` no' dda~ chi'nh thu+'c cha^'p nha^.n anh la`m qua?n
tu+o+.ng. Tu+` ddo' Pi-na(ng Thu+o+.ng va` A Kha(m luo^n qua^'n quy't nhau
nhu+ hi`nh vo+'i bo'ng. A Kha(m chi.u kho' la`m ddu? mo.i vie^.c.  Ta?i
ha`ng ddi xa ca? ma^'y chu.c ca^y so^'. Ke'o nhu+~ng ca^y go^~ lo+'n tu+`
ru+`ng sa^u ra ta^.n bo+` so^ng.  Du`ng vo`i va` nga` xe^'p tha`nh
ddo^'ng, hoa(.c lo^.i ra giu+~a do`ng dda^?y nhu+~ng ca^y go^~ sa't va`o
nhau cho tho+. ddo'ng be` tha? ve^` xuo^i. Dda(.c bie^.t A Kha(m to?  ra
ra^'t ma~n nguye^.n khi ddu+o+.c ddu+a lu~ tre? dde^'n tru+o+`ng ho.c
ro^`i chie^`u la.i dde^'n ddo'n chu'ng ve^`. Mu`a kho^ i't co? pha?i ta(ng
co+m va` kha^?u pha^`n tinh.  Nhie^`u thu+'c a(n tinh qua' A Kha(m ddau
bu.ng. Pha?i vo^ cu`ng va^'t va? Pi-na(ng Thu+o+.ng mo+'i kie^'m ddu+o+.c
la' dda, la' o^?i, la' si, la' sung... nhu+~ng loa.i co' nhie^`u cha^'t
kha'ng sinh cho A Kha(m. Ma` dda^u co' i't, mo^~i nga`y pha?i kie^'m
chu+`ng hai ta. mo+'i ddu?. Mu`a xua^n la` mu`a ddo^.ng ti`nh cu?a voi. A
Kha(m thu+o+`ng kho' ti'nh va` hung du+~.  Cu+' mo^~i khi tha^'y khoe'
ma('t no' tra`o nu+o+'c ra nhu+ kho'c la` bie^'t no' ddang o+? giai ddoa.n
hu+'ng ti`nh. Tho^ ba.o vo+'i no' lu'c a^'y thi` coi chu+`ng, co' the^?
ma^'t ma.ng. Pi-na(ng Thu+o+.ng la^'y chu't da^`u nho+`n ha^m a^m a^'m xoa
xoa, vuo^'t vuo^'t, vo^~ nhe. va`o du+o+ng va^.t no' cho to+'i khi no'
thoa? ma~n, la^.p tu+'c ti'nh ti`nh no' di.u hie^`n ngay tro+? la.i. 
Bie^'t cu+ng chie^`u A Kha(m nhu+ the^' ne^n Pi-na(ng Thu+o+.ng sai ba?o
gi` A Kha(m cu~ng nghe, ngoan ngoa~n nhu+ mo^.t ddu+'a tre?. 

Ma^'y na(m sau, mo^.t la^m tru+o+`ng ke'o ve^` vu`ng ru+`ng ga^`n ddo'.
Ngu+o+`i ta ha. nhie^`u ca^y go^~ to la`m nhu+~ng da~y nha` lo+'n go.i la`
No^ng tru+o+`ng bo^.. La'n tra.i ra?i ra'c kha('p no+i. Tho+. so+n tra`ng
mang ri`u bu'a, ca? cu+a ma'y va`o ru+`ng ddo^'n go^~. La^m tru+o+`ng bo? 
nhie^`u tie^`n ra mua voi cu?a ngu+o+`i ba?n Ddo^n. Kho^ng i't da^n ba?n
Ddo^n tha`nh ngu+o+`i Nha` nu+o+'c ddu+o+.c la`m qua?n tu+o+.ng cho la^m
tru+o+`ng.  Con A Kha(m va` ca? Pi-na(ng Thu+o+.ng thuo^.c ve^` la^m
tru+o+`ng tu+` dda^'y. Co^ng vie^.c chu?  ye^'u la` ke'o go^~. Ddo^i khi
co' va^.n ta?i ha`ng. Ca? la^m tru+o+`ng co' ho+n hai chu.c tho+'t voi.  A
Kha(m va^~n la` con khoe? nha^'t. Pi-na(ng Thu+o+.ng va^~n la` qua?n
tu+o+.ng gio?i nha^'t. Na(ng sua^'t bao gio+` cu~ng cao nha^'t. o+? la^m
tru+o+`ng Pi-na(ng Thu+o+.ng so^'ng mo^.t mi`nh mo^.t la'n du+o+'i ta'n
ca^y cho` ra^'t to, go^'c no' ba bo^'n vo`ng tay o^m kho^ng he^'t. Voi A
Kha(m o+? ga^`n ddo'.  Ra^'t thu+o+ng ye^u nhau. Co^ng vie^.c va` cuo^.c
so^'ng cha('c se~ to^'t dde.p, Pi-na(ng Thu+o+.ng cha('c se~ kho^ng pha?i
xa A Kha(m. A Kha(m cha('c se~ kho^ng pha?i la~nh a'n tu+? hi`nh va`
Pi-na(ng Thu+o+.ng cha('c cu~ng kho^ng pha?i ve^` ky' ho+.p ddo^`ng gie^'t
A Kha(m, con voi ye^u quy' nha^'t cu?a mi`nh ho^m nay ne^'u kho^ng xa?y ra
xung ddo^.t giu+~a Pi-na(ng Thu+o+.ng vo+'i gia'm ddo^'c Hoa`ng ho^`i
ddo'... 

Gia'm ddo^'c Hoa`ng, bie^.t danh Hoa`ng "dden", vo^'n la` mo^.t ngu+o+`i
i'ch ky?, tham lam, luo^n chi? huy theo lo^'i qua^n phie^.t, sa(~n sa`ng
ba.t tai, la(ng nhu.c nhu+~ng ai kho^ng cu`ng ca'nh hoa(.c da'm cu+o+~ng
le^.nh. Kho^ng i't ddo+n tu+` ke^u cu+'u gu+?i le^n ca^'p tre^n nhu+ng
chu+a ddu+o+.c gia?i quye^'t. Gia'm ddo^'c Hoa`ng ca`ng chu? quan, lo^.ng
ha`nh, dda(.c bie^.t tha`nh kie^'n vo+'i nhu+~ng ngu+o+`i cu+o+ng tru+.c
nhu+ Pi-na(ng Thu+o+.ng. 

Mo^.t ho^m, tre^n ba~i go^~ bo+` so^ng, na(m ba?y tho+'t voi cu`ng qua?n
tu+o+.ng vu+`a tu+` trong ru+`ng ra dda~ tha^'y Hoa`ng "dden" va` ma^'y
ga~ dda`n em ddu+'ng ddo', ma(.t ddo?, ma('t va(`n tia ma'u, mie^.ng
no^`ng na(.c ho+i ru+o+.u. Ha('n ho` he't, qua't tha'o, ba('t pha?i ddu+a
go^~ xuo^'ng so^ng ngay ke^'t be`. Pi-na(ng Thu+o+.ng cho^'ng le^.nh
kho^ng la`m. Anh ba?o co^ng vie^.c ddo' kho^ng pha?i cu?a qua?n tu+o+.ng.
Hoa`ng "dden" no^?i khu`ng thoi qua? dda^'m ra^'t ma.nh va`o giu+~a ma(.t
anh. Pi-na(ng Thu+o+.ng la(.ng le~ du`ng mu ba`n tay chu`i do`ng ma'u
tra`o be^n me'p, hai ma('t na?y lu+?a, anh nhu'n mi`nh, ba(`ng the^' vo~
hie^?m pho'ng cu' dda' nhu+ tro+`i gia'ng va`o ngu+.c Hoa`ng "dden" 
khie^'n ha('n nga~ lo^.n ma^'y vo`ng.  Nhu+ng ro^`i Hoa`ng "dden" vo+' con
dao ma'c sa'ng loa'ng ca.nh ddo' lao to+'i. Tha^'y chu?  cu?a mi`nh bi.
ta^'n co^ng, voi A Kha(m ke^u ro^'ng, tung bo`i ha^'t va(ng con dao kho?i
tay Hoa`ng "dden", cuo^'n cha(.t ha('n ddu+a le^n cao, ro^`i qua(ng ra^'t
ma.nh ra giu+~a so^ng. 

Ngay ho^m sau A Kha(m bi. xi'ch ca? bo^'n cha^n, ba('t nhi.n ddo'i hai
nga`y, gia?m kha^?u pha^`n a(n mo^.t tua^`n. Co`n Pi-na(ng Thu+o+.ng
nha^.n quye^'t ddi.nh buo^.c tho^i vie^.c, pha?i ro+`i kho?i la^m
tru+o+`ng tu+'c kha('c. Pi-na(ng Thu+o+.ng xe' na't to+` quye^'t ddi.nh
ne'm va`o ma(.t Hoa`ng "dden", lu+u luye^'n tu+` bie^.t A Kha(m ro^`i tung
mi`nh le^n lu+ng ngu+.a, cu`ng vo+'i con Ma Ka pho'ng ddi tha(?ng. 

Ho+n mo^.t na(m tro^i qua, nay mo+'i co' di.p tro+? la.i vo+'i tu+ ca'ch
tru`m phu+o+`ng sa(n no^?i tie^'ng ky' ho+.p ddo^`ng nha^.n gie^'t A
Kha(m. 

Pi-na(ng Thu+o+.ng va^~n kho^ng tin A Kha(m ddie^n. Ky' dde^? ca'c
phu+o+`ng sa(n kha'c kho^ng gie^'t A Kha(m, dde^? anh co' di.p ti`m hie^?u
ta.i sao ngu+o+`i ta ke^'t to^.i A Kha(m ddie^n ?  Ta.i sao la.i pha?i
gie^'t A Kha(m ? 

Sau khi Pi-na(ng Thu+o+.ng bo? ddi, A Kha(m ddu+o+.c giao cho qua?n
tu+o+.ng kha'c te^n la` Pa'o, lu`n, ma(.t nho+`n nha^~y dda^`y tru+'ng
ca', hai mu ma('t hu`m hu.p, ha`m ra(ng va`ng khe` su+'t mo^.t chie^'c,
mie^.ng ro^.ng hoa'c tro^ng ra^'t ba^?n tu+o+'ng, ti'nh cu.c ca(`n, tham
lam, ba^`n tie^.n. Ta^'t ca? qua?n tu+o+.ng kho^ng ai u+a ha('n. Dda(.c
bie^.t A Kha(m, sau mo^.t tho+`i gian da`i nho+' thu+o+ng Pi-na(ng
Thu+o+.ng, no' buo^.c pha?i cha^'p nha^.n ga~ qua?n tu+o+.ng mo+'i na`y
nhu+ng coi thu+o+`ng ra ma(.t. Mo^'i thu` ha^.n giu+~a te^n Pa'o va` A
Kha(m cu+' nga^`m nga^`m nga`y ca`ng sa^u sa('c. Ca(m A Kha(m bao nhie^u
te^n Pa'o ca`ng su+? su+.  to^`i te^. vo+'i A Kha(m ba^'y nhie^u. La^m
tru+o+`ng tra? lu+o+ng theo sa?n pha^?m, ha('n ba('t A Kha(m la`m vie^.c
qua' gio+`, qua' su+'c nhu+ng la.i a(n bo+'t kha^?u pha^`n cu?a A Kha(m,
tie^u chua^?n cu?a A Kha(m mo^~i nga`y 15 kg co+m, 35 kg khoai, 20 ca^y
mi'a, 3 na?i chuo^'i, hai qua? du+'a, 1 qua? mi't va` 2 ta. co? voi (Loa.i
co? ngo.t nhan nha't nhu+ mi'a non).  Tie^u chua^?n ddo' la^m tru+o+`ng
giao qua?n tu+o+.ng dde^?  qua?n tu+o+.ng chu?  ddo^.ng cha(m so'c voi
cu?a mi`nh. Vo^'n tham lam, la.i co^'t ca'ch tie^?u nha^n tha^m thu` ca?
con voi ra^'t chi.u kho' dda'ng thu+o+ng, qua?n tu+o+.ng Pa'o luo^n ti`m
ca'ch a(n bo+'t kha^?u pha^`n cu?a A Kha(m. Ga~ qua?n tu+o+.ng kho^ng
nghe^` a^'y cha(?ng hie^?u gi` ve^` voi. Ha('n tu+o+?ng voi chi?  la` con
va^.t to xa'c, dda^`n ddo^.n co' the^? bi.p bo+.m kie^?u gi` cu~ng
ddu+o+.c, qua't ma('ng dda'nh dda^.p the^' na`o cu~ng pha?i chi.u,
ddu+o+.c ca^`m ca^y bu'a trong tay, ddu+o+.c ngo^`i tre^n dda^`u, tre^n
lu+ng voi thi` ra le^.nh sao voi pha?i tua^n thu?. Ha('n nha^`m. Tru+o+'c
khi ddu+a thu+'c a(n va`o mie^.ng bao gio+` voi cu~ng du`ng vo`i ca^n. 
Bo+?i the^' mo.i ha`nh vi bo+'t xe'n kha^?u pha^`n cu?a te^n Pa'o, A Kha(m
dde^`u bie^'t. Dda~ nhie^`u la^`n kho^ng the^?  nha^~n nhu.c A Kha(m to?
tha'i ddo^.  pha?n u+'ng ba(`ng ca'ch tru+`ng ma('t nhi`n ha('n, gia^.m
cha^n, dda^.p vo`i, phun nu+o+'c da~i va`o ngu+o+`i, va`o ma(.t, tha^.m
chi' co' ho^m A Kha(m du`ng dda^`u e'p ha('n va`o go^'c ca^y. Ne^'u ha('n
kho^ng nhanh tay vo+' chie^'c bu'a cho^'ng la.i thi` dda~ ma^'t ma.ng.
Ma(.c da^`u dda~ bie^'t A Kha(m ca?nh ca'o nhu+ the^', nhu+ng qua?n
tu+o+.ng Pa'o va^~n ti'nh na`o ta^.t a^'y. Va^~n ddo^'i xu+?  tho^ ba.o,
va^~n a(n cha(.n kha^?u pha^`n cu?a A Kha(m, bo+?i the^' mo^'i tha^m thu`
nga`y ca`ng sa^u sa('c... 

Cho dde^'n mo^.t ho^m, tro+`i sa'ng nhu+ thie^u, nhu+ ddo^'t, A Kha(m
pha?i va`o ru+`ng sa^u ke'o ca^y go^~ lo+'n. Suo^'t tu+` sa'ng so+'m to+'i
chie^`u mo+'i ra to+'i ba~i go^~ bo+` so^ng. Tre^n ddu+o+`ng kho^ng
ddu+o+.c a(n, dda~ va^.y co`n luo^n bi. qua't ma('ng, bi. bu'a gia'ng
xuo^'ng dda^`u, mo'c sa('t ke'o va`o tai. A Kha(m ha^.n vo^ cu`ng. Chie^`u
ve^`, ddo'i kha't, me^.t, the^' ma` bu+~a ddo' co+m kho^ng ddu?, khoai
kho^ng ddu?, co? thie^'u, cho to+'i ma^'y ca^y mi'a, na?i chuo^'i, qua?
mi't... cu~ng bi. bo+'t xe'n. Ua^'t qua' A Kha(m o+. nu+o+'c nho+`n tu+`
bu.ng phun tha(?ng va`o ngu+o+`i, va`o ma(.t te^n Pa'o. Sa(~n bu'a tre^n
tay te^n Pa'o ha`nh ha. A Kha(m ba(`ng ddu? nhu+~ng ngo'n ddo`n co' the^?. 
Cuo^'i cu`ng vie^.c gi` dde^'n ta^'t pha?i dde^'n. A Kha(m kho^ng co`n
ni'n nhi.n ddu+o+.c nu+~a, ba?n ti'nh hoang da~ dda~ bao na(m ddu+o+.c
Pi-na(ng Thu+o+.ng co^' co^ng thua^`n hoa' nay tro^~i da^.y. A Kha(m du`ng
vo`i qua^'n cha(.t ngang ngu+o+`i te^n Pa'o gio+ bo^?ng le^n quay quay
ma^'y vo`ng ro^`i qua^.t ra^'t ma.nh xuo^'ng dda^'t khie^'n ga~ qua?n
tu+o+.ng vo+~ so., vu.n xu+o+ng che^'t ngay. Ba(`ng su+'c khoe? khu?ng
khie^'p A Kha(m gia(`ng ddu+'t xi'ch, vu+`a ke^u ro^'ng le^n, vu+`a du`ng
vo`i, du`ng dda^`u, du`ng toa`n tha^n qua^.t ddo^? khu la'n tra.i. Nhu+~ng
tha^n ca^y to ca? ngu+o+`i o^m cu~ng bi. ba^.t re^~ na(`m cho?ng cho+.
Ca'nh qua?n tu+o+.ng va` tho+. so+n tra`ng kinh hoa`ng ho` nhau cha.y ba'n
so^'ng ba'n che^'t. Khi mo.i ngu+o+`i ki.p hoa`n ho^`n thi` A Kha(m dda~
bie^'n ma^'t va`o ru+`ng.. 

Ti`m hie^?u qua nhu+~ng ba.n qua?n tu+o+.ng cu~ va` nhie^`u ngu+o+`i
kha'c, Pi-na(ng Thu+o+.ng ca`ng tin A Kha(m kho^ng ddie^n. Ngay ho^m sau,
mo^.t mi`nh, mo^.t ngu+.a vo+'i con MaKa trung tha`nh va` tho^ng minh, vu~
khi', lu+o+ng thu+.c dda^`y ddu? va`o ru+`ng quye^'t ti`m ba(`ng ddu+o+.c
A Kha(m... 

Mu`a mu+a a^.p xuo^'ng ra^'t nhanh.  Nhu+~ng tra^.n mu+a ta^`m ta~ suo^'t
nga`y sang dde^m.  Ru+`ng su~ng nu+o+'c va` va('ng dde^'n ro+.n ngu+o+`i.
Muo^~i, va('t, ra('n, re^'t nhie^`u vo^ ke^?. Thu' du+~ tru' trong hang
hoa(.c a^?n mi`nh giu+~a nhu+~ng lu`m ca^y ra^.m ta^'n co^ng ba^'t ke^?
lu'c na`o. 

La(.n lo^.i ho+n nu+?a tha'ng tro+`i, he^'t khu ru+`ng na`y sang khu
ru+`ng kha'c va^~n kho^ng ti`m tha^'y da^'u ve^'t gi` cu?a A Kha(m. Cho
dde^'n mo^.t buo^?i sa'ng con Ma Ka tu+` phi'a suo^'i pho'ng ve^`, dduo^i
va^~y ro^'i ri't, mie^.ng re^n u+ u+?. No' cha.y tru+o+'c, Pi-na(ng
Thu+o+.ng phi ngu+.a lao theo. Ma Ye^n, con ngu+.a quy' dda~ tu+`ng ga('n
bo' vo+'i anh ha`ng chu.c na(m nay, cu~ng nhu+ Ma Ka, no' tha^n vo+'i A
Kha(m. Bo^. ba a^'y cu`ng vo+'i Pi-na(ng Thu+o+.ng ga('n bo' nhau,
thu+o+ng ye^u nhau tu+o+?ng nhu+ kho^ng the^? na`o ro+`i nhau ddu+o+.c. 
The^' ma` ro^`i ca? Ma Ka, ca? Ma Ye^n dde^`u pha?i xa A Kha(m. Ma Ka va`
Ma Ye^n ngo+ nga^?n buo^`n nho+' thu+o+ng A Kha(m suo^'t ma^'y tha'ng
tro+`i mo+'i nguo^i ngoai ddu+o+.c.  La^`n na`y la(.n lo^.i va`o ru+`ng
chu'ng bie^'t ddi ti`m A Kha(m ne^n vo^ cu`ng ha'o hu+'c. Kho^ng chi? Ma
Ka, ma` Ma Ye^n nu+~a hi`nh nhu+ dda~ dda'nh ho+i co' A Kha(m o+? quanh
qua^?n dda^u dda^y, gu+o+ng ma(.t chu'ng ra.ng ro+~. Pi-na(ng Thu+o+.ng
bo^~ng tha^'y nhu+ trong lo`ng co' tie^'ng suo^'i reo, chim ho't, bao
nhie^u me^.t mo?i bo^~ng tie^u tan dda^u he^'t tro+n... Con Ma Ka chu'i
mu~i xuo^'ng, hai cha^n khe~ ga.t nhu+~ng chie^'c la' ca^y, mie^.ng su?a
va'ng le^n.  Pi-na(ng Thu+o+.ng vo^.i nha?y kho?i lu+ng ngu+.a. Dda^y
ro^`i... mo^.t, hai, ba... da^'u cha^n voi. Ddu'ng la` da^'u cha^n A
Kha(m, kho^ng the^? la^`m. Ca'i mo'ng cha^n tru+o+'c be^n pha?i bi. su+'t
mo^.t mie^'ng nho? ha(`n ro~ tre^n ne^`n dda^'t u+o+'t. Ve^'t cha^n co`n
mo+'i, co~ le~ A Kha(m chu+a ddi xa, cha('c co`n quanh qua^?n dda^u
dda^y... 

Mu+a nhe. ha.t, ro^`i ta.nh ha(?n. Mo^.t la`n na('ng nha.t hu+?ng le^n.
Kho^ng gian ye^n ti~nh.  Pi-na(ng Thu+o+.ng khum hai ba`n tay gio+ le^n
mie^.ng la`m loa :"O+... A Kha(m... hu'.  ..hu'...u'". Tie^'ng hu' go.i A
Kha(m cu?a anh vang le^n, do^.i va`o va'ch nu'i ro^`i no^'i nhau truye^`n
ddi nghe tho^'ng thie^'t vo^ cu`ng.  :"O+... A Kha(m...  hu'...hu'..."... 
Con Ma Ka pho'ng ve^` phi'a tru+o+'c ro^`i ma^'t bie^'n dda^u, la't sau
no' quay ve^` mie^.ng tru tre'o ve? ma(.t vo^ cu`ng hoan hi?. Ddoa'n
bie^'t, Pi-na(ng Thu+o+.ng ro^'i le^n :  " Ma Ka, tha^'y A Kha(m ro^`i
sao?". Ma Ka quay dda^`u pho'ng, Pi-na(ng Thu+o+.ng phi ngu+.a pho'ng
theo. Qua mo^.t con suo^'i. Qua hai con suo^'i. Ru+`ng kho^.p ngu't nga`n.
Mo^.t con voi to lu+`ng lu+~ng ddu+'ng a^?n mi`nh sau nhu+~ng tha^n ca^y
lo+'n.  Ddu'ng A Kha(m kia ro^`i " A Kha(m! A Kha(m..." - gio.ng Pi-na(ng
Thu+o+.ng tha thie^'t. Anh tha^.n tro.ng tie^'n dde^'n ga^`n ho+n. A Kha(m
ddu+'ng im, la(.ng le~ nhu+ mo^.t kho^'i dda' ba^'t ddo^.ng, ddo^i ma('t
nho? ngo+ nga'c nhi`n, vu+`a xu'c ddo^.ng, vu+`a nghi ngo+` ca?nh gia'c.
Con Ma Ka du+o+`ng nhu+ kho^ng bie^'t dde^'n tha'i ddo^. a^'y, no' cuo^'ng
quy't quanh A Kha(m, ngu+?i cha^n A Kha(m, ngu+?i vo`i A Kha(m. Sau khi
dda~ nha^.n ra chi'nh xa'c ba.n cu?a mi`nh, no' cha.y to+'i go.i Pi-na(ng
Thu+o+.ng va` Ma Ye^n to+'i. Pi-na(ng Thu+o+.ng xuo^'ng ngu+.a. Con Ma
Ye^n cu~ng theo Ma Ka dde^'n ga^`n A Kha(m, a^u ye^'m cu.i dda^`u va`o
ngu+o+`i A Kha(m. A Kha(m du`ng vo`i lu+o+'t nhe. le^n dda^`u, le^n lu+ng
Ma Ka va` Ma Ye^n, nhu+ng hai ma('t no' va^~n hu+o+'ng ve^` Pi-na(ng
Thu+o+.ng cho+` ddo+.i. Pi-na(ng Thu+o+.ng bu+o+'c tu+`ng bu+o+'c dde^'n
gio.ng anh nghe.n la.i dda^`y nu+o+'c ma('t :" A Kha(m... A Kha(m...a`...
A Kha(m..." A Kha(m cu~ng tha^.n tro.ng bu+o+'c. Bo^~ng tu+` hai khoe'
ma('t no' nhu+~ng do`ng le^. tra`o ra. A Kha(m na^'c na^'c. Ro^`i nhu+
kho^ng the^? ki`m mi`nh ddu+o+.c no' ngu+?a ma(.t ro^'ng le^n tho^'ng
thie^'t.  Va^~n nhu+~ng bie^?u hie^.n quen thuo^.c dda^`y ti`nh ca?m khi
xu+a A Kha(m dda(.t chie^'c vo`i nha'm le^n lu+ng, le^n vai Pi-na(ng
Thu+o+.ng, la(.ng ddi ta^.n hu+o+?ng nhu+~ng vuo^'t ve dda^`y thu+o+ng
ye^u ma` ngu+o+`i qua?n tu+o+.ng cu~ da`nh cho. Pi-na(ng Thu+o+.ng va^~y
Ma Ye^n to+'i ga^`n, lo^i tu+` trong bo.c ddeo be^n su+o+`n Ma Ye^n ra
nhu+~ng khu'c mi'a mo.ng nu+o+'c, nhu+~ng na('m co+m to tro`n nhu+ tra'i
bu+o+?i cho A Kha(m a(n. Dda~ la^u la('m ro^`i A Kha(m mo+'i la.i nha^.n
ddu+o+.c su+. cha(m so'c nhu+ the^', mo+'i la.i nha^.n ddu+o+.c nhu+~ng
mie^'ng a(n ngon va` dda^`y ti`nh nghi~a nhu+ the^'. Nhi`n A Kha(m thong
tha? nhai, nhi`n a'nh ma('t no' Pi-na(ng Thu+o+.ng bie^'t A Kha(m xu'c
ddo^.ng la('m.  La't sau A Kha(m quy` xuo^'ng, du`ng vo`i ddu+a Pi-na(ng
Thu+o+.ng le^n dda^`u mi`nh va` ngoan ngoa~n nghe theo su+. chi? ba?o cu?a
anh. Ma Ye^n ha`o hu+'ng cha.y tru+o+'c, Ma Ka ho+'n ho+?, khi pho^'c le^n
lu+ng Ma Ye^n, lu'c ngo^`i cho^`m ho^?m tre^n dda^`u A Kha(m cu`ng o^ng
chu? cu?a mi`nh, ddu+o+.c mo^.t la't la.i lao xuo^'ng dda^'t pho'ng le^n
tru+o+'c da^~n ddu+o+`ng. Cuo^.c ddoa`n tu. dda^`y ca?m ddo^.ng va` hu+'ng
thu'. 

Na(m nga`y sau, va`o buo^?i chie^`u, ca? nho'm ve^` to+'i ga^`n la^m
tru+o+`ng. A Kha(m nha^.n ra ca'i no+i ma` trong lo`ng no' chu+'a dda^`y
ma(.c ca?m.  A Kha(m du+`ng la.i kho^ng muo^'n ddi tie^'p. Dda~ ma^'y
la^`n no' quay dda^`u ddi.nh tro+? va`o ru+`ng, Pi-na(ng Thu+o+.ng bie^'t
va` ti`m mo.i ca'ch vo^~ ve^` ddo^.ng vie^n.  Ne^? anh, tin anh A Kha(m
mie^~n cu+o+~ng nghe theo, nhu+ng trong lo`ng va^~n kho^ng ye^n, ve? bo^`n
cho^`n lo la('ng luo^n hie^.n trong ddo^i ma('t no'. Hie^?u ro~ ta^m
tra.ng a^'y, Pi-na(ng Thu+o+.ng thu? thi? va`o tai A Kha(m :" A Kha(m
ddu+`ng co' lo. A Kha(m ve^` o+? vo+'i ta ma`. Ta se~ cha(m A Kha(m nhu+
xu+a, nhu+ nhu+~ng nga`y o+? ba?n Ddo^n ma`..." Hi`nh nhu+ A Kha(m nha^.n
thu+'c ddu+o+.c nhu+~ng ddie^`u Pi-na(ng Thu+o+.ng no'i, no' tha^.t su+.
tin anh va` no' ye^n ta^m bu+o+'c ddi... 

Ca?nh hoang ta`n do A Kha(m ga^y ra, co`n ddo' chu+a thu do.n he^'t.
Nhu+~ng tha^n ca^y ba^.t go^'c, tro+ re^~ na(`m ngo^?n ngang, nhu+~ng ma'i
la'n sa^.p u'p... Tin Pi-na(ng Thu+o+.ng dda~ ddu+a ddu+o+.c A Kha(m ve^`
loang ddi ra^'t nhanh. Da^n so+n tra`ng, da^n qua?n tu+o+.ng cu`ng vo+'i
nhu+~ng con voi cu?a mi`nh ke'o dde^'n ddo^ng, qua^y ki'n ca? khu vu+.c
quanh ca^y cho` lo+'n, no+i co`n vu+o+'ng la.i ddoa.n xi'ch sa('t ma` theo
le^.nh cu?a gia'm ddo^'c Hoa`ng co^.t ca? bo^'n cha^n A Kha(m, ba('t nhi.n
ddo'i, bo+'t kha^?u pha^`n a(n va` tha? su+'c ha`nh ha..  A Kha(m ddu+'ng
ye^n, ddo^i ma('t co^ ho^`n, hi`nh nhu+ nhu+~ng ky? nie^.m ddau buo^`n
ddang u`a ve^` trong dda^`u no' ? 

La't sau co' tie^'ng o^`n a`o. Dda'm ddo^ng re~ ra va` gia'm ddo^'c Hoa`ng
"dden" xua^'t hie^.n.  O^ng ta lu+` lu+` bu+o+'c dde^'n. Cuo^.c dda^'u
ma('t die^~n ra giu+~a A Kha(m va` o^ng ta, giu+~a o^ng ta va` Pi-na(ng
Thu+o+.ng. Kho^ng khi' la(.ng ddi. Nhu+~ng ngu+o+`i xung quanh ho^`i ho^.p
cho+` ddo+.i. Pi-na(ng Thu+o+.ng ra hie^.u. A Kha(m ddu+a vo`i le^n nhe.
nha`ng ddo+~ anh xuo^'ng dda^'t.  Mo'c trong tu'i a'o sa(n ba(`ng da ba?n
ho+.p ddo^`ng dda~ nha`u nhu~n, hie^n ngang bu+o+'c dde^'n ddo^'i die^.n
Hoa`ng "dden" chi`a va`o tru+o+'c ma(.t o^ng ta, da(`n tu+`ng tie^'ng : 

- A Kha(m kho^ng ddie^n. A Kha(m kho^ng co' to^.i. A Kha(m co' co^ng. A
Kha(m kho^ng pha?i che^'t. Ke? dda'ng che^'t dda~ che^'t.  Ddo' la` qua?n
tu+o+.ng Pa'o. Ha('n kho^ng hie^?u A Kha(m, kho^ng thu+o+ng A Kha(m. Ha('n
ha`nh ha. A Kha(m. Ba('t A Kha(m la`m vie^.c qua' su+'c, dda~ the^' co`n
a(n cha(.n kha^?u pha^`n cu?a A Kha(m. A Kha(m cu~ng nhu+ nhu+~ng con voi
o+? dda^y, nhu+ ca? nhu+~ng qua?n tu+o+.ng va` tho+. so+n tra`ng kia
nu+~a, ca^`n cu` la('m, chi.u kho' la('m, tho^ng minh la('m, ca'i gi`
cu~ng bie^'t ca?. To^'t xa^'u, pha?i tra'i, ddu'ng sai pha^n bie^.t ro~
he^'t. No'i ra hay kho^ng , no'i ca'ch na`o ma` tho^i. Nhu+ng ca'c o^ng
kho^ng hie^?u ddu+o+.c, kho^ng muo^'n hie^?u, kho^ng chi.u hie^?u. Ca^.y
co' quye^`n trong tay, te^n Pa'o tha?  su+'c la`m mu+a la`m gio'. La`
qua?n tu+o+.ng nhu+ng ha('n kho^ng hie^?u voi cu?a mi`nh, kho^ng thu+o+ng
ye^u voi cu?a mi`nh, kho^ng hie^?u co^ng vie^.c cu?a qua?n tu+o+.ng
tru+o+'c he^'t la` cha(m voi va` khuye^'n khi'ch voi la`m vie^.c. O^ng ta
kho^ng la`m the^'. O^ng ta chi? ti`m ca'ch a(n hie^'p A Kha(m, ha`nh ha. A
Kha(m dde^? mu+u ca^`u lo+.i rie^ng. Nha^~n nhu.c ma~i he^'t chi.u no^?i A
Kha(m pha?i pha?n u+'ng la.i. A Kha(m kho^ng chi.u ddu+o+.c loa.i qua?n
tu+o+.ng nhu+ te^n Pa'o. A Kha(m kho^ng the^? bi. tu+? hi`nh. A Kha(m se~
ddi vo+'i to^i, se~ ve^` vo+'i ngu+o+`i ba?n Ddo^n. Ba?n ho+.p ddo^`ng da~
man na`y kho^ng co' gia' tri.... " 

Pi-na(ng Thu+o+.ng xe' na't, tung le^n, nhu+~ng ma?nh gia^'y ro+i la? ta?.
Du+o+`ng nhu+ A Kha(m cu~ng ca?m tha^'y ca^`n ke^'t thu'c, no' ddu+a vo`i
nhe. nha`ng ddo+~ Pi-na(ng Thu+o+.ng le^n dda^`u mi`nh. To? y' cu'i cha`o
nhu+~ng ddo^`ng nghie^.p tha^n thie^'t, A Kha(m ddu?ng ddi?nh bu+o+'c ddi,
be^n no' la` Ma Ka va` Ma Ye^n. 

Nhu+~ng ngu+o+`i xung quanh lu+u luye^'n nhi`n theo, gio+ tay va^~y bie^.t
ro^`i cu`ng la(.ng le~ ra ve^` bo? ma(.c mi`nh gia'm ddo^'c Hoa`ng "dden"
ddu'ng nga^y nhu+ tro+`i tro^`ng ha(`n ho.c va` ba^'t lu+.c nhi`n nhu+~ng
ma?nh gia^'y vu.n ddang bi. gio' cuo^'n ddi. 

Vie^'t ta.i 64 Ba` Trie^.u, Ha` No^.i nga`y 28/2/1997