Ba'o VN: Da^n Bie^?n Mie^`n Trung Long DDong...

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

Ba`i na`y cu~ng vui nho^.n dda^'y. Ha?i.

Ba'o VN service 08/04/97
========================

Da^n bie^?n mie^`n trung long ddong vi` mie^'ng co+m manh a'o

Bie^?n mie^`n Trung nu+o+'c ta gia`u to^m ca' nhu+ng kha' no^ng. Nhu+~ng na(m
ga^`n dda^y do thuy? sa?n ddu+o+.c gia' ne^n to^'c ddo^. dda'nh ba('t kha'
cao. Ngu+o+`i ta du`ng nhu+~ng phu+o+ng tie^.n hie^.n dda.i va` ca? mi`n dde^?
dda'nh ba('t. Vi` the^'
 to^m ca' ga^`n bo+` dda~ ca.n kie^.t. Muo^'n dda'nh ba('t ddu+o+.c ca',
kho^ng co' ca'ch gi` kha'c ngoa`i vie^.c pha?i ra kho+i. Theo lua^.t an toa`n
cu?a da^n bie^?n : muo^'n ra kho+i thi` pha?i co' thuye^`n lo+'n. Nhu+ng
tie^`n dda^u dde^? mua sa('m th uye^`n lo+'? Pha^`n lo+'n da^n bie^?n mie^`n
Trung hie^.n nay la`m a(n le? theo ho^. gia ddi`nh, hoa(.c va`i ba gia ddi`nh
ho+.p la.i. Da^~u va^.y, vo^'n lie^'ng cu?a ho. cu~ng chi? ddu? sa('m mo^.t
con thuye^`n go^~ nho?, tro.ng ta?i 5 - 7 ta^'n, la('p m a'y 12 su+'c ngu+.a.
Dda'ng ly' thuye^`n nhu+ va^.y chi? ne^n ra bo+` chu+`ng 10 - 20km. Khi co'
ba~o, tha^.m chi' bie^'t ddu+o+.c, ho. chu~ng kho^ng ki.p tha'o cha.y va`o
bo+`. Dda^y la` mo^.t trong nhu+~ng nguye^n nha^n khie^'n nhu+~ng ngu+o+`i
dda`n o^ ng da^n bie^?n che^'t va` ma^'t ti'ch ha`n loa.t. 

Cha('c co' ngu+o+`i tha('c ma('c, ta.i sao kho^ng vay tie^`n nga^n ha`ng dde^?
sa('m thuye^`n va` ma'y mo'c hie^.n dda.i ho+n? Xin thu+a: nga^n ha`ng kho^ng
cho vay vi` kho^ng co' gi` dda?m ba?o ca?. Ngu+ da^n pha^`n lo+'n cha(?ng co'
ta`i sa?n gi` dda'ng
 gia' dde^? the^' cha^'p ca?. Co' the^? no'i khi nu+o+'c ta bu+o+'c va`o ne^`n
kinh te^' thi. tru+o+`n, pha^`n lo+'n da^n bie^?n bi. tha? no^?i, ho. i't bi.
qua?n ly', ho. i't bi. qua?n ly' va` cu~ng i't ddu+o+.c quan ta^m. Tru+o+'c
dda^y, da^n bie^?n mie ^`n Trung va`o ho+.p ta'c ca?, ho. ddu+o+.c nha`
nu+o+'c ba'n ga.o theo gia' cung ca^'p va` ho. ba'n ca' cho nha` nu+o+'c theo
gia' ddi.nh sa(~n. Trong chie^'n tranh cho^'ng My~ cu+'u nu+o+'c, da^n bie^?n
mie^`n Trung kho^ng tie^'c su+'c ngu+o+`i, su+'c cu?a, tha^.m chi' la` ca?
xu+o+ng ma'u. Ho. go'p pha^`n quan tro.ng va`o vie^.c va^.n chuye^?n lu+o+ng
thu+.c, su'ng dda.n tu+` Va('c va`o Nam, tie^'o te^' cho dda?o Co^`n co?,
dda'nh tra? ta`u chie^'n va` ma'y bay cu?a My~ - nguy.... Xa~ Quy`nh Long (huy
e^`n Quy`nh Lu+u, ti?nh Nghe^. Anh ) la` mo^.t xa~ thuo^.c lao.i co' nhie^`u
tha`nh ti'ch nha^'t, ba('n nhie^`u ma'y bay va` va'n cha'y nhie^`u ta`u
chie^'n, na(m 1968 ddu+o+.c Ba'c Ho^` khen vi` tha`nh ti'ch gu+?i tie^`n
tie^'t kie^.m, CA xa~ ddu+o+.c co ^ng nha^.n la` ddo+n vi. Anh hu`ng na(m
1968, Da^n qua^n cu?a xa~ ddu+o+.c co^ng nha^.n la` ddo+n vi. Anh hu`ng na(m
1973, mo^.t da^n qua^n dduo+.c truy ta(.ng Anh hu`ng - lie^.t si~. Die^.n
ti'ch cu?a xa~ ro^.ng chi? khoa?ng 1km2, nhu+~ng co' ho+n 1000 l u+o+.t
ngu+o+`i le^n ddu+o+.ng nha^.p ngu~, mo^.t ngu+o+`i ddu+o+.c phong la` Anh
hu`ng qua^n ddo^.i, 170 la` lie^.t si~. The^' ma` khi nha` nu+o+'c xe't ta(.ng
ca'c ddi.a phu+o+ng Anh hu`ng, Quy`nh Long kho^ng ddu+o+.c. To^i ne^u ta('c
ma('c thi` co' ngu +o+`i gia?i thi'ch: co' le~ vi` mu+o+`i na(m ga^`n dda^y
(tu+` khi chuye^?n sang kinh te^' thi. tru+o+`ng ) xa~ kho^ng a^.p ddu+o+.c
nhu+~ng tha`nh ti'ch gi` dda'ng ke^? ne^n kho^ng dduo+.c co^ng nha^.n la` xa~
Anh hu`ng. Co' le~ the^' tha^.t, vi` Quy`nh Long la` mo^.t xa~ thua^`n ngu+ -
ngoa`i nghe^` bie^?n ra - kho^ng co`n mo^.t nghe^` gi` kha'c dde^? kie^'m
so^'ng. Cu~ng nhu+ pha^`n lo+'n da^n bie^?n mie^`n Trung, da^n Quy`enh Long
cu~ng ma.o hie^?m thuye^`n nho? ra kho+i va` na(m na`o cu~ng co' ha`ng loa.t
ngu+o+`i bo? ma.ng. Da^n bie^?n che^'t kho^ng chi? vi` ba~o gio', ma` co`n vi`
nhu+~ng tai na.n thu+o+`ng xa?y ra tre^n bie^?n :mi`n no^? cu+o+'p tre^n tay,
tre^n thuye^`n, bi. ta`u lo+'n dda^m, dde`... Nga`y 2/3/1996, mo^.t thuye^`n
cu?a Quy`nh Lon g bi. ta`u hu'c dda('m, che^'t 4 ngu+o+`i. Na(m nga`y sau,
thuye^`n cu?a o^ng Tra^`n Va(n Ty' (Quy`nh Long) la.i bi. ta`u 50004 TSNA cu?a
CTy TNHH Sao Mai (Nghi Quang - Nghi Lo^.c - Nghe^. An) hu'c pha?i, may o^ng
Ty' ki.p cha(.t neo ne^n thoa't che^'t, nhu+~ng thuye^`n bi. hu+ ho?ng kha'
na(.ng. Tho^ng qua So+? Thuy? sa?n Nge^. An, hai be^n dda~ thoa? thua^.n : Sao
Mai dde^`n bu` cho o^ng Ty' 3 trie^.u ddo^`ng. The^' nhu+ng sau mo^.t na(m
o^ng Ty' va^~n chu+a nha^.n ddu+o+.c ddo^`ng na`o. O^ng Ty' dda~ vie^'t ddo+n
nho+` to^i chuye^?n cho ca'c nha` aba'o. Nhu+ng ti`nh co+` to^i ga(.p ddu+o+.c
o^ng Tra^`n Cao Mu+u - Gia'm ddo^'c So+? Thuy? sa?n Nghe^. An. Nghe to^i
nha('c dde^'n vu. na`y, o^ng Mu+u no'i ngay: "Ye^n ta^m ddi, to^i bie^'t vu.
na`y, be^n tr a? muo^'n tra? va` be^n nha^.n muo^'n nha^.n, chi? co' ddie^`u
ho. chu+a ga(.p ddu+o+.c nhau. Anh bao cho o^ng Ty' la` So+? to^i se~ gia?i
quye^'t ". 

Da^n bie^?n kie^'m tie^`n ra^'t kho' kha(n nhu+ng la.i pha?i chi phi' ra^'t
nhie^`u va` co' nhu+~ng khoa?n vo^ ly' nhu+ thue^' mo^n ba`i hoa(.c le^. phi'
giao tho^ng thu qua xa(ng, da^`u. Khi to^i ve^` ho?i ca'c la`ng bie^?n mie^`n
Trung, da^n ni'u la^'y tay to^i than tho+?, "nha` ba'o o+i, chu'ng to^i co'
buo^n ba'n gi` dda^u ma` cu~ng pha?i ddo'ng thue^' mo^n ba`i ? Mo^~i na(m
mo^.t chie^'c thuye^`n 12 su+'c ngu+.a thooi nhu+~ng va^~n su+? du.ng khoa?ng
8.000 - 10.000 li't xa(ng, da^`u; ma` mo^~i li't p ha?i chi.u 500 ddo^`ng le^.
phi' giao tho^ng. Dda'ng ra nha` nu+o+'c pha?i ti'nh dde^'n ddie^`u na`y va`
mie^~n khoa?n thu thue^' ta`i nguye^n mo^i tru+o+`n cho chu'ng to^i moi' pha?i
chu+':?". To^i ghi la.i ddie^`u na`y va` mong ca'c co+ quan chu+'c na(n g xem
xe't.

Vi` mie^'ng co+m manh a'o, mo^.t so^' da^n bie^?n thuo^.c ca'c ti`nh Thanh
Hoa', Nghe^. An, Ha` Ti'nh... va` ca'c ti?nh phi'a Nam la(.n xuo^'ng dda'y
bie^?n ba('t so`, ba('t o^'c thue^. Kho^ng i't ngu+o+`i dda~ bo? ma.ng vi`
nghe^` na`y. Nhu+ng theo to^i,
 ddie^`u cu+.c ky` ma.o hie^?m la` mo^.t so^' tham gia va`o ddo^.i qua^n buo^n
la^.u tre^n bie^?n. Buo^n la^.u la` pha.m pha'p, la` go'p pha^`n pha' hoa.i
sa?n xua^'t trong nu+o+'c, la` ga^y ro^'i thi. tru+o+`ng... Bie^'t va^.y,
nhu+ng mo^.t bo^. pha^.n v a^~n lao va`o va` pha?i ga'nh chi.u nhu+~ng ha^.u
qua? ta`n kho^'c : dda('m thuye^`n, che^'t ngu+o+`i, bi. ti.ch thu he^'t ta`i
sa?n,ngo^`i nha` dda'... Mo^.t xa~ nho? co' khoa?ng mo^.t va.n da^n va`o lu'c
"thi.nh vu+o+.ng " cu?a nghe^` buo^n la^.u tre^n bie^?n (na(m 1993 - 1995) co'
khoa?ng 20 thuye^`n tham gia va`o co^ng vie^.c na`y. Dde^'n nay co' 3 thuye^`n
bi. dda('m ( do cho+? qua' ta?i va` cha.y qua' xa bo+`), 6 thuye^`n bi. ba('t
mo^.t la^`n, 2 thuye^`n bi. ba('t hai la^`n,, 2 ngju+o+`i ddang ngo^ `i ta.i
nha` dda' o+? Qua?ng Ninh, co' khoa?ng tre^n 100 gia ddi`nh sa.t nghie^.p ( do
go'p vo^'n va` bi. ma^'t), nhie^`u thuye^`n bi. ba('n theo khi bo? cha.y, chi?
co' va`i chu.c gia ddi`nh la` co' ve? pha^'t le^n. Va`o tho+`i ddie?m na`y
3/97) ha^`u nh u+ kho^ng thuye^`n na`o da'm lie^`u li~nh ddi buo^n la^.u
nu+~a. To^i tie^'p xu'c vo+'i mo^.t so^' ngu+o+`i ddu+o+.c xem la` may ma('n,
nhu+ng nay cu~ng kho^ng da'm lie^`u li~nh nu+~a. Ddo' la` ca'c anh L. va`H. -
hai ngu+o+`i dda~ tu+`ng la`m vie^.c 13 n a(m cho Lie^n hie^.p xa^y du+.ng
ca^`u - ca?ng khu vu+.c 4. Ho. dda~ tham gia xa^y du+.ng Ca?ng Cu+?a Lo`,
ca^`u Ghe'o, ca^`u Be^'n Thuy?.. To^i ho?i: "Ta.i sao ddang la` co^ng nha^n
Nha` nu+o+'c la.i bo? ve^` ddi buo^n la^.u ? Ho. tra? lo+`i "He^'t vie^ .c,
co+ quan cho nghe? thoe 176, ddu+o+.c li~nh ho+n mo^.t trie^.u ddo^`ng. Mo^.t
tho+`i gian cu~ng tra^`y tra^.t ddi dda'nh ca' nuo^i vo+. con, nhu+ng do
thie^'u kinh nghie^.m dda'nh ba('t ne^n thu nha^.p ke'm. Sau dda^'y buo^n
muo^'i ra Qua?ng Ninh, buo ^n than tu+` Qua?ng Ninh ve^` ; da^`n da` sang
Trung Quo^'c va` the^' la` tro+? tha`nh buo^n la^.u chuye^n nghie^.p. Kie^'m
ddu+o+.c i't tie^`n nuo^i vo+. con nhu+ng khi na`o cu~ng no+m no+'p. Bo.n to^i
dda~ tu+`ng bi. ba('t tre^n bie^?n, khi thi` ddu't t ie^`n ne^n ddu+o+.c tha,
khi thi` lie^`u bo? cha.y, bi. ba('n dduo^?i theo, nhu+ng may ne^n thoa't
che^'t. Nay thi` so+. qua' ro^`i". To^i tin la` ho. so+. tha^.t, vi` hai
ngu+o+`i dda~ hu`n tie^`n sa('m mo^.t chie^'c ma'y la`m la.nh co^ng sua^'t 5
ta^'n dda'/nga`y. Ho. may ma('n dda~ co' i't vo^'n dde^? ddo^?i nghe^`. Nhu+ng
dda.i dda so^' da^n bie^?n va^~n pha?i ba'm bie^?n dde^? kie^'m so^'ng. Da^~u
ma^'t ma't nhie^`u, dda`n o^ng trong la`ng i't ha(?n ddi, nhu+ng da^n xa~ Ngu+
Lo^.c, (Ha^.u Lo^.c, Than h Hoa') cu~ng nhu+ da^n bie^?n cu?a nhie^`u xa~
kha'c va^~n nhi`n bie^?n. Co' ngu+o+`i vo+. so+. dde^'n mu+'c ca^'m cho^`ng
ca^'m con ddi bie^?n. Nhu+ng cu~ng chi? so+. ddu+o+.c 3,4 tha'ng nay cho^`ng
con chi. la.i ra kho+i. Va^~n la` nhu+~ng chie^'c chuy e^`n nho? nhoi cu?a gia
ddi`nh da`nh cho 3-4 ngu+o+`i dda`n o^ng 12 dde^'n 70. Co' ddie^`u da^n bie^?n
ru't kinh nghie^.m : ho. kho^ng ta^.p trung he^'t dda`n o^ng cu?a ca? gia
ddi`nh le^n thuye^`n!. Ho. kho^ng than tra'ch gi` so^' pha^.n ca?, chi? mong r
a(`ng Dda`i ba'o gio', ba'o ba~o chi'nh xa'c cho ho. nho+`. Nha` nu+o+'c co'
quan ta^m dde^'n ho. thi` la.i he^. tho^'ng dde`n bie^?n ma` tru+o+'c dda^y
dda~ co', nhu+ng bi. pha' huy? trong chie^'n tranh. Khi xa^?y ra ba~o gio',
ne^'u kho^ng tha^'y mo^.t bo^. pha^.n thuye^`n ma` chu+a ve^` thi` cho ta`u,
cho ma'y bay ddi cu+'u na.n. Vi` da^~u co' dda('m thuye^`n thi` mo^.t bo^.
pha^.n da^n bie^?n cu~ng kho^ng che^'t ngay, ha^`u he^'t ho. bie^'t bo+i ne^n
co' the^? ca^`m cu+. ddu+o+.c ha`ng chu.c tie^'ng d do^`ng ho^` tre^n bie^?n.
Trong hoa`n ca?nh hie^.n nay, ddu+o+.c the^' cu~ng la` ddo+~ ro^`i.

Ne^'u khi na`o sa('m ddu+o+.c ta`u to, ma'y lo+'n thi` ddo+~ pha^`n ma.o
hie^?m. Bie^?n mie^`n TRung nga`n ddo+`i va^~n va^.y ddo+`i so^'ng xuo^'ng
le^n pha^.p pho^`ng theo ba~o gio' tha^'t thu+o+`ng. 
-----------------------------------------------------------------