Ba'o VN: Ti`m ve^` ma?nh vu+o+`n xu+a

[AnHai Doan <anhai@cs.washington.edu>]

Ba'o VN service tu+` VNSA 17/04/97
==================================

Ti`m ve^` ma?nh vu+o+`n xu+a

Ky' du+. thi Bi'ch Nga^n

Ba'o Va(n nghe^. So^' 14 thu+' ba?y nga`y 5 tha'ng 4 na(m 1997

Do`ng xoa'y du+~ ddo^.i cu?a chie^'n tranh dda~ cuo^'n to^i cu`ng gia
ddi`nh ro+`i kho?i no+i sinh tha`nh, xo^ dda^?y chu'ng to^i dde^'n nhie^`u
no+i va` kho^ng lu+u la.i no+i na`o ddu?  la^u dde^? tha`nh xu+' so+?,
tha`nh que^ hu+o+ng, tha`nh no^~i nho+' kho^ng nguo^i. Mo^~i khi nghe hay
nghi~ dde^'n hai tie^'ng que^ hu+o+ng lo`ng to^i la.i day du+'t. No^~i day
du+'t dde^'n xo't xa cu?a ke? thie^'u va('ng mo^.t que^ hu+o+ng, no^~i
tu?i ho^? cu?a mo^.t kie^'p cu`ng kie^.t kho^ng co' ddu+o+.c mo^.t ma?nh
sa^n, mo^.t bo+` ao, mo^.t go'c vu+o+`n dde^? thu+o+ng nho+', quay ve^`. 

Que^ hu+o+ng mi`nh o+? dda^u ? To^i tu+. ho?i, nga`n la^`n tu+. ho?i.
Cho^'n cho^n nhau ca('t ro^'n cu?a ba me. hay no+i to^i ca^'t tie^'ng
kho'c cha`o ddo+`i ?  Nhu+~ng ddi.a danh quen thuo^.c va^~n hie^.n die^.n
tre^n trang ly' li.ch ddo+`i to^i, nhu+ng trong tri' nho+' chu'ng nha.t
nhoa`, mo+ ho^` va` tro^'ng va('ng. Hi`nh a?nh duy nha^'t thu+o+`ng tro^`i
le^n ky' u+'c va^~n la` ba` di` Hai (ngu+o+`i chi. ruo^.t cu?a no^.i to^i)
va` ma?nh vu+o+`n xum xue^ ca^y tra'i cu?a ba`. Chi. em ruo^.t thi.t cu?a
no^.i to^i, chi? co' mo^~i mi`nh ba` di` la` ngu+o+`i lu+u giu+~ ddu+o+.c
nhu+~ng ky? nie^.m ve^` ddu+'a em ga'i ba^'t ha.nh cu?a mi`nh. Cu~ng
chi'nh ba`, chi'nh ddo^i tay ba` dda~ ru+'t ba to^i ra kho?i ba^`u su+~a
dda~ nghe~n ta('c tre^n co+ the^? gia' la.nh cu?a no^.i to^i. Ro^`i thay
em, ba` nuo^i du+o+~ng ddu+'a cha'u cu't co^i cu?a mi`nh va` cu~ng chi?
co' mo^~i mi`nh ba` bi.n ri.n chua^?n bi., bi.n ri.n tie^~n ba to^i ddi
theo Ca'ch ma.ng. 

Nga`y ba to^i da('t vo+. con ve^` tha(m ba` di` Hai la^`n dda^`u tie^n,
to^i kho^ng co`n nho+' ro~ la` mi`nh ddu+o+.c ma^'y tuo^?i, co' le~ dda~
le^n chi'n, to'c cha^'m vai. Chi'nh ma'i to'c da`i tru+o+'c tuo^?i dda~
la`m ba` dde^?  y' cha(m so'c to^i tru+o+'c he^'t. Ba` luo^`n hai tay va`o
to'c to^i, to'm go.n ro^`i la^'y hai so+.i da^y thun mo^.t xanh mo^.t ddo? 
buo^.c cao nho?ng le^n nhu+ ca'i dduo^i con ga` tro^'ng choai ddang ddi
nghe^~u nghe^.n trong nha`. Ba` nga('m nghi'a, ha`i lo`ng :"Buo^.c go.n
nhu+ va^.y dde^?  a(n kho^ng ma('c to'c".  Ba` da^~n chi.  em to^i ra
vu+o+`n. Tro+`i o+i, y nhu+ vu+o+`n co^? ti'ch ! Xanh u+o+m. Ri't ri't.
Va`ng u+o+m.  Nga`o nga.t. o^?i chi'n.  Mi't chi'n.  Xoa`i chi'nh. 
Chuo^'i chi'n.  Ddu ddu? chi'n... Chi?  ca^`n ngu+?a ba`n tay ra... Chi.
em to^i li'u ri'u tung ta(ng, muo^'n he't le^n tha^.t to vi` sung
su+o+'ng. Ba` di` bu+ng ro^?, len lo?i giu+~a nhu+~ng ca`nh tri~u qua?.
Ba` khoe?  ma.nh, nhanh nhe.n va` tha^.t ho^`ng ha`o.  Nu+o+'c da ba`
mo+'i dde.p la`m sao ! To^i cu+' nhi`n su+~ng va`o la`n da dde.p ho+n da
con ga'i cu?a ba` :  no' mi.n the^', tra('ng the^', cha('c ba` kho^ng
pha?i ta('m ba(`ng thu+' nu+o+'c ddu`ng ddu.c, da^.p de^`nh be`o du+o+'i
ao kia ma` co' le~ ba` chi? ta('m ba(`ng thu+' nu+o+'c du+`a trong va('t
tre^n ca^y. Du+`a ha`ng ha`ng, kho^ng cao, chi? ca^`n nho'n go't, vo+'i
tay la` co' the^? be? ddu+o+.c vo^ so^' tra'i. Ba'n kho^ng he^'t, a(n
kho^ng xue^?, ba` pha?i na.o co+m du+`a tha('ng tha`nh da^`u. Da^`u dde^?
a(n, da^`u dde^? xu+'c to'c. To'c to^i, to'c ma' to^i va` to'c tha(`ng em
trai to^i nu+~a mu+o+'t ru+o+.t trong nhu+~ng nga`y o+? be^n ba`. Bu+~a
a(n, nhu+~ng con ca' ro^ me^` to ba(`ng ba`n tay cu?a ba to^i ddu+o+.c
chie^n ba(`ng da^`u du+`a tho+m nga^.y. Vu+`a e'p lu~ cha'u a(n, ba` gi`
vu+`a gia?i :"A(n ca' bo^? ma'u, a(n rau bo^? pho^?i, a(n tra'i ca^y bo^?
tim". Nga`y a^'y, to^i dda^u bie^'t ra(`ng, dda^u ca?m nha^.n ddu+o+.c
ra(`ng, ddo' la` nhu+~ng khoa?nh kha('c ha.nh phu'c nha^'t cu?a tuo^?i
tho+ to^i : co' cha, co' me., co' ba` va` co' ca? ca?nh vu+o+`n tha^`n
tie^n. 

Chie^'n tranh (la.i chie^'n tranh)  ha^'t gia ddi`nh to^i dde^'n mo^.t
no+i ma` muo^'n dde^'n ddu+o+.c vo+'i ba` pha?i vu+o+.t qua nhie^`u con
so^ng thu+o+`ng nga^`u ddu.c vi` bom dda.n va` ca?  ma'u. Hoa` bi`nh,
tro+? lu+.c kho^ng co`n la` khoa?ng ca'ch ddi.a ly', cu~ng kho^ng pha?i
la` ma^'y nga`y nga^y nga^'t vi` ta`u xe, ma` vi` ca'i nhu ca^`u ti`nh
ca?m thie^ng lie^ng a^'y la.i kho^ng pha?i la` nhu ca^`u bu+'c bo^'i
ha(`ng nga`y nhu+ vie^.c la`m cho^~ o+?, co+m a(n,
 a'o ma(.c. Nhu+~ng nhu ca^`u thie^'t tha^n nghie^.t nga~ dda~ khie^'n
to^i tha`nh ddu+'a cha'u bo^.i ba.c, vo^ o+n. Tuy va^.y, va^~n co`n so't
la.i trong to^i chu't gi`. Thi?nh thoa?ng trong gia^'c ngu? cha^.p cho+`n
mo+ ma`ng a^m thanh phi`nh phi.ch cu?a tie^'ng du+`a ro+i, tie^'ng ca'
qua^~y du+o+'i ao, tie^'ng cha^n ba` xa`o xa.c trong vu+o+`n ca^y...
Ddo^'m lu+?a le lo'i a^'y, mo^.t nga`y kia, ga(.p ngo.n gio' a(n na(n,
cho+.t cha'y bu`ng le^n. 

To^i da^~n ddu+'a con ga'i mu+o+`i tuo^?i cu?a mi`nh le^n xe xuo^'ng ta`u
dde^? ve^` tha(m ba`, tha(m la.i vu+o+`n xu+a sau ho+n hai mu+o+i na(m
gia?i pho'ng. Khi ta`u ca(.p be^'n, to^i chu`ng chi`nh kho^ng da'm qua?
quye^'t dda(.t cha^n le^n bo+`."Nha` o^ng u't Danh ddo', le^n ddi!" -
nhie^`u ngu+o+`i giu.c. To^i bu+o+'c le^n bo+`. Ngo+` ngo+.. Su+~ng so+`.
Ngo^i nha` va^~n tre^n ne^`n cu~, va^~n ne'p mi`nh du+o+'i go^'c ca^y
du+`a gio+` dda~ gia` la~o, nhu+ng ma?nh vu+o+`n thi` bie^'n ma^'t.
Tru+o+'c ma(.t to^i du+o+`ng nhu+ vu+`a xa?y ra mo^.t cuo^.c ta`n sa't
kho^'c lie^.t. Nhu+~ng tha^n du+`a bi.  cha(.t bi. cu+a ddo^? xuo^'ng
na(`m la lie^.t nhu+ nhu+~ng ca'i xa'c kho^ng dda^`u. Ddo.t du+`a li`a
tha^n, so'ng soa`i so'ng su+o+.t. Cu? hu du+`a tra('ng lo^'p co', na^u
xi?n co' vu+o+ng va~i cho^~ na`y mo^.t i't cho^~ kia mo^.t i't. Va`i ca^y
xoa`i, va`i ca^y o^?i so't la.i treo to`ng teng nhu+~ng qua?  muo^.n
ma(`n, e~o uo^.t, ddang che^'t da^`n che^'t mo`n vi` nu+o+'c ma(.n. Dda~
ddu+o+.c bie^'t ma?nh vu+o+`n bi. pha' dde^?  nuo^i to^m nhu+ng to^i
kho^ng tu+o+?ng no^?i ca?nh tu+o+.ng the^ lu+o+ng the^' na`y. Ne^'u bie^'t
the^', tha` la`m ke?  bo^.i ba.c dde^? co`n co' the^? ke^? cho con ga'i
mi`nh nghe : "Con bie^'t kho^ng, me. tu+`ng bie^'t mo^.t ma?nh vu+o+`n
co^? ti'ch, o+? ddo' co' mo^.t ba` tie^n cha^n dda^'t..." No' la.i ke^?
cho con no' nghe va` nhu+ the^' ma?nh vu+o+`n tha`nh huye^`n thoa.i, co`n
ba` di` ruo^.t thi.t suo^'t mo^.t ddo+`i ye^u thu+o+ng, mo^.t ddo+`i lam
lu~ cu?a to^i se~ tha`nh ba^'t tu+?. Nhu+ng muo^.n ro^`i ! Tu+` trong nha`
mo.i ngu+o+`i a`o ra. Nhi`n nga('m. Mu+`ng ro+~.  Ho?i han. Ti'u ti't. Ba`
di` cu~ng lo` do` bu+o+'c ra. Ba` kha'c qua'. Cha^n ye^'u. Da nha(n. Tai
na(.ng.  Ma('t mo+`. Ba` ho?i lo+'n :"Con Bi'ch ve^` ddo' ha? ?" nhu+ng
la.i ma^n me^ ba`n tay con ga'i to^i. Ba` la^`n le^n dda^`u no' ma`y mo`
tu'm to'c no' la.i :"Sao kho^ng co^.t cho no' go.n?"  Ba` pha`n na`n va`
ho?i tie^'p : "Ba ma`y dda^u, sao kho^ng ve^`?". Co' le~, ba` ho?i la`
ho?i ba to^i chu+' kho^ng pha?i ho?i ba cu?a con ga'i to^i, ho?i cho^`ng
to^i. Thi` ra, ba` va^~n nho+' to^i, va^~n nho+' te^n to^i nhu+ng ba`
kho^ng co`n nha^.n ra to^i. Vo+'i ba`, to^i ma~i la` con be' chi'n tuo^?i
lem luo^'c, to'c loa` xoa` chu+.c bay va`o mie^.ng. 

Dde^m xuo^'ng. Vi` co' kha'ch tha`nh thi. ne^n lu'c chie^`u, o^ng anh
lo+'n - lo+'n vai nhu+ng nho? tuo^?i con ba'c u't dda~ che`o xuo^`ng ra
ta^.n thi. tra^'n Dda^`m Do+i (1) dde^?  "sa.c bi`nh" vu+`a ve^` to+'i. 
Loay hoay mo^.t lu'c, bo'ng dde`n ne^o^ng ba^.t sa'ng. Ve^.t sa'ng to+`
mo+` a^'y thu+o+`ng la` ti'n hie^.u cho bie^'t : nha` u't Danh co' mo+? ti
vi! Ga^`n xa lu.c tu.c ke'o dde^'n. Chi? mo^.t lu'c trong nha` cha^.t
ngu+o+`i. Ba'c u't, cha^n cho^'ng na.ng, cha^n ca` nha('c, tay ca('p the^m
chie^'c chie^'u chuye^`n cho nhu+~ng ngu+o+`i dde^'n sau tra?i, ngo^`i.
Ta^'t ca? dde^`u cha(m chu', kho^ng bo? so't mo^.t chi tie^'t na`o tre^n
ma`n hi`nh tra('ng dden mu+o+`i bo^'n inch... 

Chu+o+ng tri`nh truye^`n hi`nh he^'t, mo.i ngu+o+`i ra ve^`. Bo'ng ne^o^ng
ta('t.  Ngo^i nha` ddo^.t ngo^.t chi`m trong bo'ng to^'i. Ba'c u't ba^.t
que.t, mo^`i dde`n, dda(.t ga^`n me. con to^i,
 no'i :"na(m to+'i me. con ba^y ve^` kho^ng co`n ca?nh to^'i ta(m na`y
dda^u.  Ro^`i ba^y se~ tha^'y, dde`n ddie^.n sa'ng tru+ng, qua.t ma'y quay
vu` vu` cho+' kho^ng pha?i tie^'ng muo^~i vo ve ra^`n tro+`i nhu+ va^`y
dda^u". Ba'c ddi nhanh ra sau nha` ro^`i tro+? ra vo+'i mo+' cu?i tha^n
du+`a bo? the^m va`o be^'p un. Kho'i lu`ng nhu`ng, bu`ng le^n, mu` mi.t.
Con ga'i to^i du.i ma('t. Kho'i la`m ma(.t no' cha?y nu+o+'c le`m nhe`m.
To^i cho no' vo^ mu`ng tro^'n kho'i. Mo^.t la't sau, no' ngu? vu`i. 

To^i muo^'n cho+.p ma('t nhu+ng kho^ng sao ddu+o+.c. Tre^n bo^. va'n be^n,
o^ng du+o+.ng tro+?  mi`nh lie^n tu.c. Co`n ba` di` thi` kho^ng ngu+`ng u'
o+' nhu+ ti?nh nhu+ me^. Trong nhi.p ddu+a ke~o ke.t, tie^'ng qua.t muo^~i
pha`nh pha.ch cu?a ba'c u't nhu+ bu+'t ru+'t bo^`n cho^`n.  Tie^'ng qua.t
ngu+`ng.  To^i tha^'y ba'c cu'i xuo^'ng na('n bo'p ddoa.n cha^n co`n la.i
cu?a mi`nh, ca? gu+o+ng ma(.t ca(ng ca(ng, chi.u ddu+.ng... Ga'nh na(.ng
ca? gia ddi`nh na`y, ba^'y la^u nay ddo^? u.p xuo^'ng ddo^i cha^n thu+o+ng
ta^.t cu?a ba'c. La` thu+o+ng binh loa.i 2/4 nhu+ng ba'c chu+a co' nga`y
nghi? ngo+i, an du+o+~ng, ngoa.i tru+` nhu+~ng khi na(`m lie^.t tre^n
giu+o+`ng be^.nh. Ba'c la`m vie^.c la^'p ddau ddo+'n, be^.nh ta^.t. Qua^`n
qua^.t, nga`y dde^m.  He^'t ruo^.ng dde^'n vu+o+`n, he^'t mua to+'i ba'n,
buo^ng vie^.c na`y ba('t vie^.c kia mie^~n sao kie^'m ddu+o+.c tie^`n lo
thuo^'c thang, cau tra^`u cho cha me., lo ho.c ha`nh cho lu~ con na(m
ddu+'a. Ca'c con ba'c ho.c o+? xa~, tru+o+`ng lo+'p xa^.p xe^., tha^`y
bu+~a co' bu+~a kho^ng.  Bu+o+'c tru+o+'c hu.t, bu+o+'c sau chu'i, kho^ng
co' ddu+'a na`o ddi he^'t ca^'p III ma(.c du` ddu+o+.c ba'c cho ho.c
tie^'p o+?  thi. xa~ ha(?n ho?i. Chu'ng bo?  sa'ch vo+?, quay ve^` vo+'i
ruo^.ng vu+o+`n. Vo+'i chu'ng, mu+o+i co^ng ruo^.ng, da(m ba co^ng vu+o+`n
tro+? ne^n cha^.t he.p so vo+'i su+'c vo'c va` tu+o+ng lai cu?a chu'ng.
Tha`nh ra, tu+` nga`y da^~n nu+o+'c ma(.n va`o ruo^.ng va`o vu+o+`n chu'ng
ro+~ ra`ng nhu+ ddu+o+.c tie^'p ma'u. Cha con ba'c u't co`n ti'nh mu`a
to^m na`y se~ sang the^m dda^'t. Vi` co' nhie^`u dda^'t mo+'i a(n ne^n
la`m ra, ro^`i co`n cha'u, co`n cha('t nu+~a. O^ng anh lo+'n con ba'c u't
ha(m ho+? no'i :"Xo'm tre^n gia`u, xo'm du+o+'i gia`u, cha(?ng le~ mi`nh
chi.u nghe`o!" 

Tay cho^'ng na.ng, tay xa'ch lo^`ng dde`n nha('c tu+`ng bu+o+'c, ba'c u't
tha^.n tro.ng dda^?y ca'nh cu+?a nhi'ch sang mo^.t be^n ro^`i la'ch
ngu+o+`i ra sa^n. Cha('c ba'c ddang men theo bo+` so^ng dde^'n cho^~
dda(.t o^'ng co^'ng. Co^'ng mo+?. Nu+o+'c ddo^? a^`m a`o nhu+ tha'c.
Kho^ng bao la^u nu+~a, la.i chi'nh mie^.ng co^'ng ddo', bao bo.c bo+?i
lo+'p lu+o+'i sa(n cha('c kho^ng chi?  la` to^m ma` chi'nh la` tie^.n
nghi, la` dda^'t ddai, la` nha` cao cu+?a ro^.ng, la` su+. ddo^?i ddo+`i
ky` die^.u nhu+ phe'p tha^`n tho^ng. 

To^i no^n nao la'ch mi`nh ra kho?i cu+?a. Ngo.n dde`n cu?a ba'c u't chong
chao va` phu.t ta('t. Trong ca'i ne^`n to^'i a^m a^m, nho+` nho+` mo^.t
chie^'c bo'ng ta^.t nguye^`n. Gio' ma.nh da^`n le^n, ddu+a dda^?y ho+i
nu+o+'c, ho+i bu`n nga^y nga^'y... To^i bo^~ng nho+', nho+' co^`n ca`o,
nho+' quay qua('t ca'i mu`i hu+o+ng nga`o nga.t cu?a ma?nh vu+o+`n xu+a. 

To^i ddang sa('p xe^'p chua^?n bi.  cho chuye^'n tro+? ve^` nhu+ dda~
hu+'a thi` nha^.n ddu+o+.c thu+ ba'c u't. Chi? ma^'y do`ng ha^'p ta^'p
:"Ba^y khoan ve^`, thu+ thu+ dda~. O^ng tro+`i vu+`a cho+i mo^.t vo^' kinh
ho^`n! To^m che^'t ddo? nu+o+'c. Da^n la`ng ddo? ma('t. Ba'c tro't pho'ng
lao thi` pha?i theo lao. Ca'i gi` ba'n ddu+o+.c dde^`u ba'n tho^'c ba'n
tha'o chi? chu+`a la.i ba`n tho+` o^ng ba` va` ca'i ho`m du+o+~ng gia`
cu?a ba` di` o^ng du+o+.ng. Ba'c ddang kho^?  nhu+ng chu+a he^'t hy
vo.ng." 

To^i ddo.c ddi ddo.c la.i bu+'c thu+ nga('n tre^n. Thuo^.c tu+`ng chu+~,
tu+`ng ca^u va` kho^ng hie^?u sao to^i la.i ca^`m bu't ga.ch tha^.t cha^.m
du+o+'i ddi't do`ng chu+~ xie^n xie^n, nghe^.ch ngoa.c : Ba'c ddang kho^? 
nhu+ng chu+a he^'t hy vo.ng.  

(1) Thuo^.c huye^.n Dda^`m Do+i, ti?nh
Ca` Mau