[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]
Ba'o VN: Ba^ng khua^ng xu+' Nghe^.
Ra^'t tie^'c la` ba`i na`y la.i kho^ng co' dda^`y ddu?. Nhu+ng "tha` la`m
gio.t mu+a...co' co`n ho+n kho^ng, co' co`n ho+n kho^ng", ddu+o+.c ti'
na`o hay ti' a^'y, dda(ng cho ca'c ba'c ddo.c. Ha?i.
--------------------------------------
Ba^ng khua^ng xu+' Nghe^.
HOa`NG Hu+~U Ca'C
I. Cha^'t Si-ca-go^
Xu+' Nghe^. nhie^`u ngu+o+`i ta`i nha^'t nu+o+'c ma` cu~ng nghe`o va`o
loa.i nha^'t nu+o+'c. Vi` sao the^'?=20
Anh ba.n to^i ho?i mo^.t quan chu+'c cu?a Nghe^. An nhu+ va^.y. a^'y la`
khi chu'ng to^i ngo^`i uo^'ng bia vo+'i nhau ta.i nha` ha`ng.=20
Va^ng! Xu+' Nghe^. que^ to^i nghe`o la('m. Xu+a o^ng Hoa`ng Cao Kha?i
no'i: "Hu+~u Nghe^. Ti~nh ba^'t phu', vo^ Nghe^. Ti~nh ba^'t ba^`n" (Co'
Nghe^. Ti~nh kho^ng gia`u the^m, kho^ng Nghe^. Ti~nh nu+o+'c Nam cu~ng
kho^ng nghe`o ddi)."=D9n tro^ng no^`i, ngo^`i tro^ng hu+o+'ng". Me. to^i
da.y to^i nhu+ va^.y. Lo+`i da.y a^'y kho^ng bie^'t dda~ ddu+o+.c lu+u
truye^`n tu+` bao ddo+`i nay, nhu+ng trong ddo' co' ca'i ddo'i. Ne^'u
nhie^`u co+m thi` vie^.c gi` ma` pha?i "a(n tro^ng no^`i", cu+' che'n
dda^~y, ca(ng ro^'n la` ddu+'ng da^.y. Vi` no^`i co+m i't ne^n pha?i vu+`a
a(n, vu+`a tro^ng no^`i ke?o ma^'t pha^`n cu?a ngu+o+`i kha'c.=20
Trong li.ch su+? ca^.n dda.i cu?a Vie^.t Nam, xu+' Nghe^. ddu+o+.c coi la`
trung ta^m nho gia'o cuo^'i mu`a. O^ng Nguye^~n Du.c To^ng dda(ng quang
na(m Ma^.u Tha^n (1848) la^'y hie^.u la` Tu+. Ddu+'c. Lu'c na`y, chu+~
quo^'c ngu+~ dda~ co' ro^`i.=20
Mo^.t buo^?i ho^.i trie^`u, vua ho?i o^ng tie^'n si~ Hoa`ng Te^' - quan
te^' tu+?u tru+o+`ng Quo^'c Tu+? Gia'm ra(`ng:=20
- Ba^y gio+`, nu+o+'c co' hai thu+' chu+~. Va^.y ne^n bo? chu+~ na`o, ho.c
chu+~ na`o?=20
- Ta^u tha'nh thu+o+.ng! Chu+~ quo^'c ngu+~ de^~ da.y, de^~ ho.c, ne^n
ddem truye^`n ba' cho muo^n da^n tra(m ho.. Co`n gio+'i khoa ba?ng va`
kinh vie^.n pha?i ho.c ca? hai thu+' chu+~. Bo+?i chu+~ nho la` chu+~ cu?a
tha'nh hie^`n, nghi~a ly' ra^'t uye^n a'o va` tha^m ha^.u ne^n kho^ng
the^? bo? ddu+o+.c.=20
Vua cau ma`y:=20
- Va^.y nha` ngu+o+i ddo^~ tie^'n si~ ba(`ng chu+~ chi?=20
Ddu+o+ng nhie^n la` o^ng Hoa`ng Te^' ddo^~ tie^'n si~ ba(`ng chu+~ nho
ro^`i, bo+?i cho dde^'n tho+`i o^ng Tu+. Ddu+'c la`m vua, nu+o+'c ta chu+a
co' khoa thi na`o ba(`ng chu+~ quo^'c ngu+~. Vua ho?i nhu+ va^.y bo+?i
ca^u tra? lo+`i cu?a o^ng quan te^' tu+?u kho^ng ho+.p y' vua. Chao! O^ng
vua Tu+. Ddu+'c me^ tho+ Ddu+o+`ng, co`n ho+n ca? me^ my~ nu+~, va^.y thi`
cha^'p nha^.n chu+~ quo^'c ngu+~ the^' na`o ddu+o+.c. O^ng muo^'n bo?
qua'ch chu+~ quo^'c ngu+~ cu?a la~o co^' dda.o ngu+o+`i Ta^y a^'y ddi.=20
Nhu+ng vua la.i cha(?ng muo^'n tu+. no'i ra ma` muo^'n mu+o+.n mo^`m ke?
du+o+'i. Ca'ch cai tri. cu?a ngu+o+`i phu+o+ng Ddo^ng la` the^'. La`m
vie^.c gi`, dde^` ba.t hoa(.c ba~i mie^~n ai cu~ng pha?i tu+` du+o+'i
dde^` xua^'t le^n co`n ca^'p tre^n chi? "chua^?n ta^'u".=20
Bie^'t ca^u tra? lo+`i cu?a mi`nh kho^ng ho+.p y' vua, o^ng Hoa`ng Te^'
bo? cha^`u ra dda.i no^.i, tu+. xe' qua^`n a'o va` ha't nghe^u ngao ngoa`i
ddu+o+`ng. Bie^'t chuye^.n, vua Tu+. Ddu+'c xuo^'ng chi?:=20
- Quan te^' tu+?u bi. ngo^. (ddie^n) chu+~ ro^`i. Tra^~m cho treo a^'n
tu+` quan.=20
a^'y cu~ng la` me.o la`m quan o+? phu+o+ng Ddo^ng. Nhie^`u khi gia? da.i,
gia? ddie^n ma` tra'nh ddu+o+.c mo^.t so+.i da^y tha('t co^?, hoa(.c mo^.t
che'n thuo^'c ddo^.c o+? cho^'n cung trie^`u.=20
Ve^` que^ la`ng Nho La^m, Die^~n Cha^u, o^ng Hoa`ng Te^' mo+? tru+o+`ng
da.y ho.c, nho sinh theo o^ng co' to+'i ha`ng nghi`n ngu+o+`i. Va^.y la`
o+? nam Nghe^. co' hai cu. Phan, ba('c Nghe^. co' cu. Hoa`ng Te^', a^'y
la` ba ngo.n lu+?a lo+'n, la`m ne^n a'nh ho^`i quang cuo^'i cu`ng cu?a nho
ho.c. Khi kha('p no+i trong ca? nu+o+'c ngu+o+`i ta ddua nhau theo Ta^y
ho.c thi` o+? xu+' Nghe^., ca'c nho sinh va^~n ca('m cu'i ma`i mu+.c Ta`u,
che'p tam tu+. kinh va` nghie^`n nga^~m gia'o ly' cu?a Kho^?ng Tu+?. o+?
be^n Ta`u cu~ng nhu+ be^n ta, chi? sau khi co' nho ho.c, trong xa~ ho^.i
mo+'i xua^'t hie^.n ta^`ng lo+'p ke? si~ va` ti'nh ca'ch si~. Ke? si~
la^'y ca'i chu+~ la`m dda^`u, ho+n ke'm nhau ddo ba(`ng chu+~. O^ng Cao
Ba' Qua't tu+`ng no'i: "Thie^n ha. co' ba bo^` chu+~. To^i giu+~ mo^.t
bo^`, ba.n to^i la` Nguye^~n Va(n Sie^u mo^.t bo^`. Co`n mo^.t bo^` nu+~a
chia cho thie^n ha.". Ke? si~ kho^ng so+. ai, chi? phu.c ngu+o+`i nhie^`u
chu+~ tho^i. La So+n Phu Tu+? co`n da'm ma('ng ca? vua Quang Trung: "Nha`
ngu+o+i, chu+~ nghi~a ddu+.ng chu+a dda^`y mo^.t o^'ng nho^?". Uye^n tha^m
la` ke? si~, tie^'t tha'o la` ke? si~, ngang nga.nh la` ke? si~ ma` ga`n
do+? cu~ng la` ke? si~. Dda^`u tha^.p ky? 80, gia'o su+ Nguye^~n Trung
Hie^'u ra mo^.t ve^' ddo^'i treo trong nha`, tha'ch ai ddo^'i ddu+o+.c
thi` thu+o+?ng ru+o+.u: "Na(m ta'm mu+o+i, ga.o ta'm mu+o+i, da^n xu+'
Nghe^. da va`ng nhu+ Nghe^.". Dde^? dda? pha' che^' ddo^. quan lie^u bao
ca^'p, o^ng cu~ng ra ve^' ddo^'i tha'ch thie^n ha.: "Cu+'t cu~ng pha^n,
pha^n nhu+ cu+'t (ca'i gi` cu~ng pha^n pho^'i ma` pha^n pho^'i kho^ng ra
gi`).=20
O^ng gia` xu+' Nghe^. ra cho+i Ha` No^.i, dde^'n cho+. Ddo^`ng Xua^n mua
mo^.t bo^. a^'m che'n Trung Quo^'c:=20
- Bo^. a^'m che'n ni ma^'y nghi`n?=20
- Hai mu+o+i nga`n ba'c a.!=20
- Sa'u nghi`n ba'n kho^ng?=20
- Sa'u nghi`n chi? mo+'i ddu+o+.c ca'i na('p a^'m tho^i.=20
- Ru+'a hi??=20
O^ng la~o ho?i the^' ro^`i ne'm cho co^ ba'n ha`ng sa'u nghi`n ddo^`ng va`
bo? ca'i na('p a^'m va`o tu'i a'o, ddi tha(?ng.=20
To^i ve^` que^, kho^ng may bi. be^.nh na(.ng, pha?i na(`m vie^.n hai
tha'ng. Nga`y ra vie^.n, vie^.c dda^`u tie^n cu?a to^i la` ddi ca('t to'c.
Ca('t to'c, ca.o ma(.t xong, o^ng tho+. ke'o ho?i to^i:=20
- Ra(ng anh dde^? to'c to^'t ru+'a?=20
- To^i bi. be^.nh, pha?i na(`m vie^.n hai tha'ng lie^`n.=20
- Bi. be^.nh thi` tui la^'y anh ba nghi`n. Co`n ne^'u co^' ti`nh dde^?
to'c da`i thi` pha?i mu+o+`i nghi`n.=20
Nhu+~ng chuye^.n nhu+ the^' o+? Nghe^. An nhie^`u la('m, ke^? kho^ng bao
gio+` he^'t.=20
Nho ho.c sa?n sinh ra ta^`ng lo+'p si~ va` cha^'t si~. Vi` xu+' Nghe^. la`
trung ta^m nho gia'o cuo^'i mu`a ne^n cha^'t si~ ddo.ng la.i dda^.m dda(.c
ho+n, la^u be^`n ho+n. Gia'o ly' cu?a Kho^?ng Tu+? du`ng dde^? cai tri.
chu+' kho^ng pha?i du`ng dde^? la`m gia`u. Nho gia'o tro.ng no^ng, khinh
thu+o+ng. Ke? si~ tro.ng nghi~a khinh ta`i (chu+~ ta`i o+? dda^y co'
nghi~a la` ta`i ba.ch, tu+'c la` tie^`n). Pha`m o+? ddo+`i ma` khinh hai
thu+' tre^n thi` kho^ng bao gio+` gia`u. Mo^.t trie^'t ly' nhu+ the^' thi`
kho^ng the^? gia`u ddu+o+.c. Ho+n 90% da^n xu+' Nghe^. kho^ng co' tho'i
quen buo^n ba'n. Nha` to^i co' mo^.t ca^y khe^' to, ra^'t sai qua?.=20
Buo^?i tru+a, mo^.t ba` ha`ng xo'm ca('p ra' sang, no'i vo+'i me. to^i:=20
- Ba` o+i! Cho xin ma^'y qua? khe^' ve^` na^'u canh.=20
Va` ba` kia ca^`m sa`o dda^.p, khe^' ru.ng va`ng ca? sa^n, ba` ta nha(.t
dda^`y ra' ro^`i ve^`.=20
- O^! Ba` a^'y kho^ng tra? tie^`n ho+? me.? - to^i ho?i.=20
- Trong la`ng trong xo'm vo+'i nhau, tie^`n nong gi`. Muo^'n ba'n pha?i
mang ra cho+..=20
The^' dda^'y, me. to^i kho^ng bie^'t chu+~ nho na`o ma` cu~ng tha^'m
dda^~m cha^'t si~. Ca'i cha^'t a^'y, ca'c gia'o su+ ngu+o+`i Nghe^. An
go.i la` cha^'t Si-ca-go^, nghi~a la` cha^'t si~ cu?a da^n ca' go^~. a^'y
a^u cu~ng la` ca'i ca'ch ngu+o+`i xu+' Nghe^. tu+. gie^~u mi`nh.=20
--------------------------------