[TTCN 29/6] Cuo^.c ga(.p la.i dda^`y a^'n tu+o+.ng

["proxy098@hotmail.com" <proxy098@hotmail.com>]

Cuo^.c ga(.p la.i dda^`y a^'n tu+o+.ng

15 gio+` 30 nga`y 23-6-1997, ta.i nha` kha'ch Chi'nh phu?, cuo^.c ga(.p
go+~ giu+~a dda.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p va` o^ng Robert McNamara -
die^~n ra nhu+ hoa.t ddo^.ng cuo^'i cu`ng cu?a cuo^.c ho^.i tha?o Vie^.t
- My~ (ke'o da`i ho+n ba nga`y, tu+` 20 dde^'n 23-6) - ddu+o+.c coi la`
la^`n dda^`u tie^n giu+~a ca'c cu+.u quan chu+'c va` ho.c gia? hai
nu+o+'c ve^` quan he^. Vie^.t - My~ trong qua' khu+'. Mu.c ddi'ch cu?a
ho^.i tha?o la` ru't ra nhu+~ng ba`i ho.c cho tu+o+ng lai nhu+ thu+ cu?a
hai vi. dda.i die^.n cho hai nha` nu+o+'c dda~ gu+?i dde^'n ho^.i tha?o:
ba` Nguye^~n Thi. Bi`nh va` o^ng Bill Clinton. 
Mu+o+`i phu't da`nh cho ca'c nha` ba'o thao ta'c nghie^.p vu. ke^'t
thu'c khi o^ng McNamara ddu+a ra mo^.t dde^` nghi. kie^n quye^'t ye^u
ca^`u mo.i nha` ba'o ro+`i kho?i pho`ng ho.p.
Khi ye^n ti~nh dda~ tro+? la.i, hai vi. cu+.u bo^. tru+o+?ng quo^'c
pho`ng cu?a nhu+~ng na(m tha'ng chie^'n tranh Vie^.t - My~ mo+'i ba('t
tay nhau mo^.t la^`n nu+~a va` trao ddo^?i nhu+~ng ca^u ho?i xa~ giao
cu?a nhu+~ng ngu+o+`i dda~ tu+`ng quen bie^'t, kho^ng co`n de` da(.t,
tha(m do` la^~n nhau nhu+ ca^u chuye^.n ve^` ta^.p the^? du.c buo^?i
sa'ng nhu+ cuo^.c ga(.p dda^`u tie^n ho^`i tha'ng 11-1995 ta.i nha`
kha'ch Bo^. Quo^'c pho`ng. 
Ve^` phi'a My~, o^ng McNamara u+u tie^n gio+'i thie^.u hai trong so^' 52
vi. tha`nh vie^n phi'a My~ (go^`m sa'u cu+.u quan chu+'c, sa'u ho.c gia?
va` 40 quan sa't vie^n) la` tu+o+'ng William Smith - nguye^n tro+. ly'
dda(.c bie^.t cho to^?ng tham mu+u tru+o+?ng lie^n qua^n My~ Maxwell
Taylor - va` o^ng Chester Cooper - nguye^n la` nha` pha^n ti'ch khu
vu+.c DDo^ng Nam a', tha`nh vie^n Ho^.i ddo^`ng An ninh quo^'c gia va`
tro+. ly' chi'nh cho nha` thu+o+ng lu+o+.ng W.A. Harriman. 
La` ngu+o+`i kho^ng tham gia cuo^.c ho^.i tha?o, dda.i tu+o+'ng Vo~
Nguye^n Gia'p mo+? dda^`u ba(`ng nhu+~ng lo+`i hoan nghe^nh va` cho
ra(`ng ca^`n co' nhie^`u cuo^.c ho^.i tha?o nu+~a dde^? ta(ng cu+o+`ng
su+. hie^?u bie^'t la^~n nhau hu+o+'ng to+'i tu+o+ng lai ho`a bi`nh,
ho+.p ta'c tre^n co+ so+? bi`nh dda(?ng ddo^i be^n cu`ng co' lo+.i. 
"To^i la` qua^n nha^n, to^i no'i tha(?ng"
No'i ve^` chie^'n tranh o+? VN, ngu+o+`i My~ hay no'i dde^'n gio+'i ha.n
cu?a su+. di'nh li'u la` tu+` 1961 - 1969, DDa.i tu+o+'ng cho ra(`ng
nhu+ the^' la` chu+a ddu?, tu+` na(m 1950 My~ dda~ can thie^.p va`o
cuo^.c chie^'n tranh DDo^ng Du+o+ng, dde^'n DDie^.n Bie^n Phu?, 80%
chie^'n phi' la` cu?a My~. Thu+.c cha^'t su+. di'nh li'u cu?a My~ va`o
chie^'n tranh VN du+o+'i hi`nh thu+'c va` mu+'c ddo^. kha'c nhau pha?i
la` mo^.t pha^`n tu+ the^' ky?, tu+` 1950 - 1975. Bi. chi pho^'i bo+?i
"ho.c thuye^'t domino", My~ cho VN la` mo^.t vi. tri' quan tro.ng lie^n
quan dde^'n an toa`n cu?a mi`nh, cho ne^n Kennedy coi VN la` tro.ng
ddie^?m dde^? tie^u die^.t phong tra`o gia?i pho'ng da^n to^.c va`
dde^'n Johnson thi` pha't ddo^.ng chie^'n tranh ra mie^`n Ba('c va`
ddo^? qua^n va`o mie^`n Nam. 
Tro+? la.i vu. vi.nh Ba('c bo^. (2 dde^'n 5-8-1964) va` tra^.n Pleiku
6-2-1965, phi'a My~ dda(.t ca^u ho?i ai ra le^.nh va` khi ra le^.nh co'
nghi~ dde^'n pha?n u+'ng cu?a My~ ra sao ? DDa.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n
Gia'p no'i ra(`ng vie^.c na`y o^ng dda~ no'i trong cuo^.c ga(.p ma(.t
la^`n tru+o+'c, nhu+ng va^'n dde^` ddo+n gia?n la` "lu'c ba^'y gio+`
bo^. ddo^.i VN o+? mie^`n Nam cu~ng nhu+ ha?i qua^n o+? mie^`n Ba('c
ddu+o+.c le^.nh lu'c na`o qua^n ddi.ch xa^m pha.m, tie^'n va`o la~nh
tho^? thi` pha?i dda'nh. To^i la` mo^.t qua^n nha^n, ne^'u ca'c nga`i
ddo^`ng y', to^i no'i tha(?ng ra(`ng: "chi'nh sa'ch (mo+? ro^.ng chie^'n
tranh cu?a My~) quye^'t ddi.nh ro^`i nhu+ng pha?i ti`m mo^.t ca'i co+'
ddu+a ra quo^'c ho^.i !". 
O^ng McNamara ba^.t da^.y, nga('t lo+`i: "Xin lo^~i DDa.i tu+o+'ng,
nga`i no'i kho^ng ddu'ng". 
DDa.i tu+o+'ng bi`nh tha?n no'i: "Nga`i dda'nh chu'ng to^i tru+o+'c khi
co' tra^.n Pleiku, va? la.i tra^.n na`y cu~ng nhu+ tra^.n dda'nh ta`u
Maddox chi? la` hoa.t ddo^.ng ddi.a phu+o+ng. Co`n pha?n u+'ng cu?a
chu'ng to^i la` chuye^?n ca? mie^`n Ba('c va`o ti`nh tra.ng chie^'n
tranh dde^? ba?o ve^. mie^`n Ba('c va` dda'nh tha('ng chie^'n tranh
kho^ng qua^n cu?a My~". 
"Tu+` lo so+. kho^ng co' trong tu+ duy qua^n su+. VN" 
Phi'a My~ ddu+a ra ca^u ho?i: "Nhu+~ng ha`nh ddo^.ng qua^n su+. na`o
cu?a My~ la`m tu+o+'ng Gia'p lo so+. nha^'t va` va`o nhu+~ng tho+`i
ddie^?m na`o ?". 
DDa.i tu+o+'ng cu+o+`i va` vui ve? no'i: "Chu'ng to^i tra? lo+`i la`
tu+` lo so+. kho^ng co' trong tu+ duy qua^n su+. cu?a chu'ng to^i, bo+?i
vi` vo+'i chu'ng to^i, kho^ng co' gi` qui' ho+n ddo^.c la^.p tu+. do va`
chu'ng to^i luo^n tin tu+o+?ng la` se~ tha('ng". 
Phi'a My~ ddu+a ra ca^u ho?i: "Nhi`n la.i qua' khu+', tu+o+'ng Gia'p
dda'nh gia' the^' na`o ve^` tha`nh co^ng va` tha^'t ba.i cu?a to^?ng
tie^'n co^ng Ma^.u Tha^n ?". 
DDa.i tu+o+'ng no'i ra(`ng: "Su+'c ma.nh cu?a My~ tuy lo+'n nhu+ng co'
nhu+~ng ha.n che^' co+ ba?n. Vi' nhu+ ky. binh bay ma.nh o+? cho^~ co+
ddo^.ng nhu+ng ddo^'i vo+'i chu'ng to^i thi` co+ ddo^.ng nha^'t la`
lu+.c lu+o+.ng ta.i cho^~, qua^n My~ dde^'n dda^u thi` dda~ co' lu+.c
lu+o+.ng cu?a chu'ng to^i o+? cho^~ ddo'... Co`n ve^` to^?ng tie^'n
co^ng Ma^.u Tha^n, mu.c ddi'ch chu'ng to^i la` la`m sao cho My~ ru't.
Ve^` ca'ch dda'nh ma` no'i thi` ddo+.t mo^.t la` tha('ng lo+.i lo+'n,
nhu+~ng ddo+.t sau ne^'u theo y' kie^'n cu?a trung u+o+ng chuye^?n nhanh
ve^` no^ng tho^n thi` tha('ng to, ne^n vi` va^.y co' to^?n tha^'t.
Chie^'n tranh nhi`n chung la` chie^'n lu+o+.c to^?ng ho+.p. Mu.c tie^u
cu?a chu'ng to^i la` My~ pha?i cha^'m du+'t leo thang, ngo^`i la.i dda`m
pha'n. Nhu+ the^' chu'ng to^i dda~ dda.t ddu+o+.c buo^.c My~ pha?i ky'
Hie^.p ddi.nh Paris. Chi? co' ddie^`u chu'ng to^i kho^ng du+. kie^'n
dda^`y ddu? la` Nixon la^.t lo.ng dde^'n the^'. Sa('p ky' ro^`i thi`
la.i ne'm bom B52. Nhu+ng chu'ng to^i dda~ tha('ng. DDo' la` tha('ng
lo+.i cu?a ai ? Cu?a nha^n da^n VN, ddo^`ng tho+`i cu~ng la` cu?a ca'c
lu+.c lu+o+.ng tie^'n bo^., ye^u chuo^.ng ho`a bi`nh, trong ddo' co'
ngu+o+`i My~ cho^'ng la.i chie^'n tranh cu?a My~ o+? VN". 
"Ca'c nga`i ne^n ddo.c Nguye^~n Tra~i" 
Phi'a My~ nha^.n ra(`ng My~ kho^ng tha('ng ddu+o+.c o+? VN la` do My~
kho^ng hie^?u VN va` bo? qua nhie^`u co+ ho^.i dde^? cha^'m du+'t su+.
di'nh li'u va`o cuo^.c chie^'n tranh VN. Nhu+ng, ve^` phi'a VN thi` sao,
co' co+ ho^.i na`o bi. bo? lo+~ kho^ng ? 
Ca^u tra? lo+`i cu?a dda.i tu+o+'ng la`: "Chu'ng to^i kho^ng bo? qua
mo^.t co+ ho^.i na`o". O^ng McNamara nga('t lo+`i: "Ca'i ddo' co`n pha?i
ba`n la.i...". 
DDa.i tu+o+'ng dda'p: "My~ xa^m lu+o+.c VN la` sai la^`m. My~ kho^ng
hie^?u VN. Chu'ng to^i la` mo^.t da^n to^.c co' tinh tha^`n ba^'t
khua^'t ha`ng nga`n na(m cho^'ng gia(.c ngoa.i xa^m, nhu+ng ra^'t mong
muo^'n ho`a bi`nh. The^' ky? 15, sau khi dda'nh tha('ng qua^n Minh, dda~
tu+`ng co' mo^.t lo+`i tuye^n ngo^n ke^'t thu'c ba(`ng hai ca^u: 
Mo+? ne^`n tha'i bi`nh muo^n thuo+? 
Ta('t muo^n ddo+`i chie^'n tranh 
DDo' la` ba`i Phu' Chi' Linh cu?a Nguye^~n Tra~i. Ca'c nga`i ne^n ddo.c
ba`i ddo'. Chu? ti.ch Ho^` Chi' Minh dda~ ti`m ra con ddu+o+`ng cu+'u
nu+o+'c va` pha't trie^?n ho.c thuye^'t qua^n su+. ddo^.c dda'o VN
ddo^.ng vie^n chie^'n tranh do da^n, vi` da^n ne^n dda'nh tha('ng".
"Nu+o+'c nho? co' vai tro` nu+o+'c nho?" 
Ve^` quan he^. giu+~a VN va` ca'c nu+o+'c lo+'n trong chie^'n tranh,
DDa.i tu+o+'ng nha('c la.i nhie^`u la^`n: "Nu+o+'c lo+'n co' vai tro`
nu+o+'c lo+'n, nhu+ng to^i muo^'n nha('c vo+'i nga`i ra(`ng: nu+o+'c
nho? cu~ng co' vai tro` nu+o+'c nho?. Danh du+., su+'c ma.nh ddo^.c
la^.p - tu+. do, su+'c ma.nh va(n ho'a cu?a mo^.t nu+o+'c kho^ng do so^'
kilo^met vuo^ng qui ddi.nh. Trong qua' khu+', Lie^n Xo^ va` Trung Quo^'c
dda~ giu'p ddo+~ VN nhie^`u trong chie^'n tranh, nhu+ng My~ dda~ sai
la^`m khi ti`m gia?i pha'p quye^'t ddi.nh cho cuo^.c chie^'n tranh na`y
o+? nhu+~ng cuo^.c thu+o+ng lu+o+.ng vo+'i nhu+~ng nu+o+'c lo+'n ddo'.
Nga`y nay, muo^'n xa^y du+.ng mo^.t tra^.t tu+. the^' gio+'i mo+'i thi`
ca'c da^n to^.c pha?i bi`nh dda(?ng. G7, G8 ba`n vo+'i nhau, ddu+o+.c,
nhu+ng ne^'u kho^ng ti'nh dde^'n ca'c nu+o+'c nho? thi` kho^ng bao gio+`
the^' gio+'i co' ho`a bi`nh va` o^?n ddi.nh pha't trie^?n". 
Ke^'t thu'c ca^u tra? lo+`i cho nhu+~ng ca^u ho?i ve^` phi'a My~ dda(.t
ra, DDa.i tu+o+'ng no'i: "To^i mong ra(`ng nhu+~ng ddie^?m to^i suy
nghi~ dda~ la^u, ba^y gio+` no'i ra^'t nga('n se~ giu'p cho vie^.c xa^y
du+.ng quan he^. Vie^.t - My~. Do vi. tri' ddi.a ly' chi'nh tri. va` vai
tro` VN ga('n lie^`n vo+'i va(n ho'a va` li.ch su+? cu?a no', quan he^.
Vie^.t - My~ se~ go'p pha^`n va`o su+. o^?n ddi.nh khu vu+.c va` the^'
gio+'i. To^i nha^'t tri' vo+'i nga`i McNamara la` kho^ng co' nu+o+'c
na`o co' the^? a'p dda(.t ddu+o+.c y' ddi.nh cu?a mi`nh cho ca'c da^n
to^.c kha'c, nha^'t la` vo+'i VN. Pha?i to^n tro.ng la^~n nhau va` cu`ng
co' lo+.i". 
"Vi. tu+o+'ng to^i dda'nh gia' cao nha^'t la` tu+o+'ng nha^n da^n" 
Sau ca^u ho?i cu?a tu+o+'ng Smith ba(`ng ca'ch na`o VN ddo^'i pho'
ddu+o+.c vo+'i nhu+~ng vu~ khi' hie^.n dda.i cu?a My~, mo^.t ca^u ho?i
ddu+o+.c mo.i ngu+o+`i chu' y' ddu+o+.c dda(.t ra: vi. tu+o+'ng na`o
trong chie^'n tranh ddu+o+.c tu+o+'ng Gia'p dda'nh gia' cao nha^'t ? 
DDa.i tu+o+'ng tra? lo+`i: "Qua^n ddo^.i nha^n da^n VN o+? ca? mie^`n
Ba('c va` mie^`n Nam, nhu+ Chu? ti.ch Ho^` Chi' Minh no'i, la` mo^.t
qua^n ddo^.i anh hu`ng cu?a mo^.t da^n to^.c anh hu`ng co' tinh tha^`n
quye^'t chie^'n ra^'t cao, tho^ng minh va` sa'ng ta.o. Co`n vi. tu+o+'ng
du` co' co^ng lao lo+'n dde^'n dda^u cu~ng chi? la` gio.t nu+o+'c trong
bie^?n ca?. Chi? co' nha^n da^n VN la` ngu+o+`i dda'nh tha('ng My~. Ca'c
nga`i go.i to^i la` vi. tu+o+'ng tha^`n thoa.i, nhu+ng to^i tu+. nghi~
to^i bi`nh dda(?ng vo+'i nhu+~ng ngu+o+`i li'nh cu?a mi`nh. To^i hoa`n
tha`nh nhie^.m vu. cu~ng nhu+ nhu+~ng ngu+o+`i li'nh hoa`n tha`nh
nhie^.m vu.. Tre^n bi`nh die^.n nhie^.m vu. thi` to^i cu~ng nhu+
ngu+o+`i li'nh la` bi`nh dda(?ng, cho ne^n to^i ra^'t to^n tro.ng
ngu+o+`i li'nh. Co`n ca'c nga`i muo^'n ho?i to^i ra(`ng tu+o+'ng ngu.y
na`o to^i dde^? y' dde^'n nha^'t thi` co' le~ su+. dda'nh gia' a^'y ne^n
ho?i bo^. tu+ le^.nh qua^n ddo^.i My~". 
"Ho^m nay, nga`i la.i tha('ng lo+'n ve^` tho+`i gian" 
Ngu+o+`i pha't bie^?u cuo^'i cu`ng cu?a cuo^.c ga(.p ma(.t la` o^ng
Chester Cooper - vi. tu+o+'ng tha`nh vie^n Ho^.i ddo^`ng An ninh quo^'c
gia tho+`i chie^'n tranh cu?a My~ - cha^n tha`nh no'i: "Thu+a nga`i,
to^i tha'n phu.c nga`i tu+` 20 na(m ve^` tru+o+'c, nay to^i cu~ng va^~n
tha'n phu.c nga`i va` cha('c ca'c ba.n to^i o+? dda^y cu~ng va^.y.
Chu'ng to^i sang dda^y vo+'i mo^.t tinh tha^`n suy tu+ co+?i mo+? va`
sa(~n sa`ng muo^'n ti`m hie^?u da^n to^.c VN. Chu'ng to^i ho.c ho?i
ddu+o+.c ra^'t nhie^`u. Ba`i thuye^'t tri`nh cu?a nga`i cu~ng nha('n
nhu? chu'ng to^i ra^'t nhie^`u ddie^`u". 
DDa.i tu+o+'ng bi`nh lua^.n: "Ca'c nga`i chu+a hie^?u he^'t dda^u". 
O^ng Cooper: "Chi'nh vi` va^.y chu'ng to^i se~ tie^'p tu.c cuo^.c ti`m
hie^?u na`y va` hi vo.ng la^`n sau chu'ng to^i se~ tri`nh ba`y dde^?
nga`i hie^?u ho+n ve^` nu+o+'c My~ chu'ng to^i. Chu'ng to^i se~ nho+'
ma~i nga`y ho^m nay". 
Lu'c chia tay, dda.i tu+o+'ng Vo~ Nguye^n Gia'p ba('t tay o^ng McNamara
: "Ba('t tay mo^.t con ngu+o+`i du~ng ca?m va` co' thie^.n chi'". 
Cuo^.c ga(.p ma(.t ke^'t thu'c ma` kho^ng thu+.c hie^.n ddu+o+.c mo^.t
du+. kie^'n ta^'t ca? se~ chu.p mo^.t bu+'c a?nh chung, bo+?i vi` du+.
ti'nh cuo^.c ga(.p ma(.t chi? die^~n ra du+o+'i mo^.t tie^'ng ddo^`ng
ho^` thi` dda~ ke'o da`i the^m ga^`n 30 phu't. O^ng McNamara va`
tu+o+'ng Smith vo^.i va~ tro+? ve^` kha'ch sa.n dde^? ra sa^n bay ki.p
gio+` ve^` nu+o+'c. 
Trong suo^'t cuo^.c ga(.p ma(.t, cu+.u bo^. tru+o+?ng McNamara kho^ng
tri`nh ba`y nhie^`u, nhu+ng luo^n to? ra so^'t ruo^.t ve^` tho+`i gian,
thi?nh thoa?ng o^ng la.i nga('t lo+`i DDa.i tu+o+'ng vo+'i ca^u xin
lo^~i li.ch su+. nhu+ng kho^ng gia^'u ddu+o+.c su+. so^'t ruo^.t vi`
muo^'n da`nh the^m tho+`i gian dde^? ca'c tha`nh vie^n cu?a mi`nh tri`nh
ba`y quan ddie^?m. Nhu+ng tha?n nhie^n va` cu~ng li.ch su+., DDa.i
tu+o+'ng chu? ddo^.ng gia`nh pha^`n lo+'n tho+`i gian dde^? pha't bie^?u
quan ddie^?m cu?a mi`nh. Kho^ng giu+~ ddu+o+.c kie^n nha^~n, o^ng
McNamara tho^'t le^n: "The^' la` nga`i la.i tha('ng ve^` tho+`i gian
ro^`i". DDa.i tu+o+'ng la^.p lua^.n: "Ca'c nga`i thua vi` chu+a hie^?u,
muo^'n hie^?u ne^n la('ng nghe".
     Sau cuo^.c ga(.p ma(.t, to^i ga(.p Stein Tonnesson, nha` su+? ho.c
ngu+o+`i Na Uy, tha`nh vie^n duy nha^'t kho^ng co' quo^'c ti.ch My~ cu?a
ddoa`n My~, la` ta'c gia? cu?a nhie^`u ta'c pha^?m vie^'t ve^` li.ch
su+? VN. S. Tonnesson bi`nh lua^.n ve^` cuo^.c ga(.p ma(.t giu+~a hai
cu+.u bo^. tru+o+?ng quo^'c pho`ng: "La^`n na`y, tu+o+'ng Gia'p la.i
tha('ng trong mo^.t tra^.n chie^'n ve^` ngo^n tu+` (une guerre des
mots)".

Quo^'c Anh thua^.t